چۇما ( Plague ) — ئىنسانىيەت تارىخىدىكى ئەڭ قورقۇنۇچلۇق يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ بىرى بولۇپ، تارىختىن ھازىرغىچە يۈز مىڭلىغان كىشىلەرنىڭ ھاياتىغا زامىن بولغان. «چاشقان ۋابا كېسەللىكى» دەپمۇ ئاتىلىدىغان بۇ كېسەللىك، غەرب ئەللىرىدە بىر مەزگىل «قارا ئۆلۈم» (Black Death) دەپمۇ تونۇلغان.