Abletjan Mosa

ئادەم بەدىنىدىكى داس سۆڭىكى بەدەندىكى ئەڭ مۇھىم قۇرۇلما ئەزالىرىنىڭ بىرى بولۇپ، ئومۇرتقا تۈۋرۈكى بىلەن تۆۋەنكى پۇتلارنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ بىزنىڭ تىك تۇرۇشىمىز، مېڭىشىمىز ۋە باشقا كۈندىلىك ھەرىكەتلىرىمىز ئۈچۈن زۆرۈر بولغان تىرەك ۋە مۇقىملىق بىلەن تەمىنلەيدۇ. شۇنداقلا، ھاياتلىق ئەزالىرىمىز، بولۇپمۇ سۈيدۈك خالتىسى، ئۈچەي ۋە ئاياللارنىڭ بالىياتقۇسى قاتارلىق مۇھىم ئەزالارنى قوغدايدۇ. داس سۆڭىكى ئۈچ ئاساسلىق سۆڭەكتىن تەشكىل تاپقان بولۇپ، ئۇلار يانپاش سۆڭىكى (ilium)، ئولتۇرغۇچ سۆڭەك (ischium) ۋە دوۋسۇن سۆڭىكى (pubis) قاتارلىقلار. بۇ سۆڭەكلەر ئۆز-ئارا گىرەلىشىپ، بەدەننىڭ تۆۋەنكى قىسمىدا مۇستەھكەم ۋە مۇرەككەپ بىر بوشلۇقنى شەكىللەندۈرىدۇ.

داس سۆڭىكى بەدەننىڭ مۇھىم قىسمى بولۇپ، ئۇ ئادەمنىڭ تۇرىشى، مېڭىشى ۋە ئولتۇرۇشىدا ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ يەنە بەدەندىكى نۇرغۇن مۇھىم ئەزالارنى قوغدايدۇ. داس سۆڭىكى ئومۇرتقا، پۇت سۆڭەكلىرى ۋە باشقا مۇھىم قۇرۇلمىلار بىلەن تۇتىشىدۇ. ئۇنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە ئىقتىدارى ئەر-ئايال ئوخشىمايدۇ.

قول بىلەيزۈك — كۈندىلىك ھاياتىمىزدىكى ھەرىكەت ۋە فۇنكسىيەگە ئىنتايىن مۇھىم بولغان مۇرەككەپ بىئولوگىيەلىك قۇرۇلمىلارنىڭ بىرى. ئۇ نۇرغۇن سۆڭەك، بوغۇم، باغلام (تارىمۇش) ۋە مۇسكۇللارنىڭ ئۆز-ئارا ماسلىشىشى ئارقىلىق، بىزنىڭ قولىمىزنى ھەر خىل يۆنىلىشلەردە ئەركىن ھەرىكەتلەندۈرۈشىمىزگە يول ئاچىدۇ. بۇ مۇرەككەپ سىستېما قولىمىزنىڭ يۇقىرى دەرىجىدىكى جانلىقلىقىنى، شۇنداقلا ھەر خىل كۈچلەرگە تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

قول بوغۇمى، ئادەم بەدىنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە ھەرىكەتچان بوغۇملارنىڭ بىرى بولۇپ، بىزنىڭ كۈندىلىك ھاياتىمىزدىكى نۇرغۇن ھەرىكەتلەرنى ئىجرا قىلىشىمىزغا ياردەم بېرىدۇ. ئۇ بىلەك سۆڭەكلىرى (رادىئوس ۋە ئۇلنا) بىلەن بىلەيزۈك سۆڭەكلىرىنى تۇتاشتۇرۇپ، قولنىڭ ئېگىلىش، يېيىلىش، ياندىن ھەرىكەت قىلىش قاتارلىق كۆپ خىل ھەرىكەتلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرىدۇ. بۇ بوغۇم سۆڭەك، باغلام (تارىمۇش) ۋە مۇسكۇل پەيلىرىنىڭ ماس ھەرىكىتى ئارقىلىق قولنىڭ كۈچ، چاققانلىق ۋە جانلىقلىقىنى تەمىنلەيدۇ.

مۈرە بوغۇمى (Shoulder Joint) ئىنسان تېنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە ئەڭ جانلىق بوغۇملارنىڭ بىرى بولۇپ، قولىمىزنىڭ كەڭ دائىرىدە ھەرىكەتلىنىشىنى، يۇقىرىغا كۆتۈرۈشىنى، يانغا سوزۇلۇشىنى ۋە ئوخشىمىغان يۆنىلىشلەردە پىرقىرىشىنى تەمىنلەيدۇ. ئۇ يۈگۈرۈش، ئېغىرلىق كۆتۈرۈش، يۇقىرىغا يېتىش ۋە كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى نۇرغۇن ھەرىكەتلەر ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. مۈرە بوغۇمى ئۈچ ئاساسلىق سۆڭەكنىڭ ئۆز-ئارا باغلىنىشىدىن شەكىللەنگەن بولۇپ، بۇلار يۇقىرى بىلەك سۆڭىكى (Humerus)، تاغاق سۆڭىكى (Scapula) ۋە ئوقۇرەك سۆڭىكى (Clavicle) قاتارلىقلاردۇر.

جەينەك بوغۇمى ئىنسان بەدىنىدىكى مۇھىم ھەم مۇرەككەپ بوغۇملارنىڭ بىرى بولۇپ، قولنىڭ ھەرىكىتى، مەسىلەن، ئەۋىشتۈرۈش، تۈزلەش، ئۈستىگە ئۆرۈش ۋە ئاستىغا تۆۋەنلىتىش قاتارلىق ئىقتىدارلارنى ئەمەلگە ئاشۇرىدۇ. ئۇ ئۈچ سۆڭەكنىڭ، يەنى يۇقىرى بىلەك سۆڭىكى، بىلەك سۆڭىكى ۋە يان بىلەك سۆڭىكىنىڭ بىرلىشىشىدىن تەشكىل تاپىدۇ.

مۈرە بوغۇمى ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ ھەرىكەتچان ۋە مۇرەككەپ بوغۇملارنىڭ بىرى بولۇپ، قول-پۇت ھەرىكىتىنىڭ ئاساسىنى تەشكىل قىلىدۇ. كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى نۇرغۇن پائالىيەتلەر، مەسىلەن، نەرسە كۆتۈرۈش، يېزىش، تۈرتۈش ۋە تارتىش قاتارلىقلار مۈرە بوغۇمىنىڭ ساغلام فۇنكسىيەسىگە باغلىق. شۇڭا، مۈرە بوغۇمىنىڭ تۈزۈلۈشى، قۇرۇلمىسى ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك قۇرۇلمىلارنى چۈشىنىش، ئۇنى قوغداش ۋە ئۇنىڭدىكى مەسىلىلەرنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ناھايىتى مۇھىم.

باش سۆڭىكى رېنتىگېن تەكشۈرۈشى مېڭە ۋە باشقا ماڭلاي قىسمىدىكى ئەزالارنى تەكشۈرۈشتە قوللىنىلىدىغان مۇھىم تېببىي تەسۋىر ھاسىل قىلىش ئۇسۇلىدۇر. بۇ تەكشۈرۈش ئارقىلىق باش سۆڭىكىنىڭ شەكلى، سۆڭەك قۇرۇلمىسىدىكى ئۆزگىرىشلەر، يېرىلىش ياكى زەخىملىنىش قاتارلىقلارنى ئېنىق كۆرگىلى بولىدۇ. ئۇ دوختۇرلارغا بىمارنىڭ دىئاگنوزىنى توغرا قويۇش ۋە داۋالاش پىلانى تۈزۈشتە زور ياردەم بېرىدۇ.

ئادەم بەدىنىدىكى سۆڭەك تۈزۈلۈشى ئىنتايىن مۇرەككەپ بولۇپ، ھەر بىر سۆڭەكنىڭ ئۆزىگە خاس فۇنكسىيەسى بار. بۇلار ئىچىدە يۇقىرى ئېڭەك سۆڭىكى يۈز تۈزۈلۈشىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى بولۇپ، ئۇ ئېغىز بوشلۇقى، بۇرۇن بوشلۇقى ۋە كۆز چاناقنى شەكىللەندۈرۈش بىلەن بىرگە، چىشلارنى تىرەش، چايناش ۋە سۆزلەش فۇنكسىيەسىنى ئىجرا قىلىشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. بۇ ماقالىدە يۇقىرى ئېڭەك سۆڭىكىنىڭ ئاناتومىيىسى، تۈزۈلۈشى ۋە فۇنكسىيەلىرى تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلىدۇ.

ئومۇرتقا تۈۋرۈكى ئىنسان بەدىنىدىكى مۇھىم تايانچ قۇرۇلمىسى بولۇپ، ئۇ بەدەننى تىك تۇتۇش، ھەرىكەت قىلىش ئىقتىدارىنى ساقلاش ۋە نېرۋا سىستېمىسىنى قوغداشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. بەل ئومۇرتقىسى ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، كۈندىلىك ھەرىكەت ۋە بەدەنگە چۈشىدىغان بېسىمغا ئاساسلىق تاقابىل تۇرىدۇ. ئۇنىڭ ساغلاملىقى ئومۇمىي بەدەن ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. بەل ئومۇرتقىسى رايونىدىكى مەسىلىلەر كۆپ ئۇچرايدىغان ئاغرىقلارنىڭ بىرى بولۇپ، بۇ خىل مەسىلىلەرنى تەكشۈرۈش ۋە دىئاگنوز قويۇشتا رېنتىگېن نۇرى ئارقىلىق تەكشۈرۈش (X-ray) ئىنتايىن مۇھىم تېببىي تەكشۈرۈش ئۇسۇلى ھېسابلىنىدۇ.