بەل ئومۇرتقا ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

بەل ئومۇرتقىسىنىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى ۋە فۇنكسىيەسى

بەل ئومۇرتقىسى، ئىنسان ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، كۆكرەك ئومۇرتقىلىرى بىلەن داس سۆڭىكى ئارىلىقىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ. ئادەتتە بەش دانە ئايرىم ئومۇرتقا سۆڭىكىدىن تەركىب تاپقان بۇ قۇرۇلما، يۇقىرىدىن تۆۋەنگە قاراپ L1 دىن L5 قىچە نومۇرلىنىدۇ. بۇ بەش ئومۇرتقا پۈتكۈل ئومۇرتقا تۈۋرۈكىدىكى ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ كۈچلۈك سۆڭەكلەر ھېسابلىنىدۇ، چۈنكى ئۇلار ئۈستۈنكى بەدەننىڭ بارلىق ئېغىرلىقىنى كۆتۈرۈپ، داس سۆڭىكىگە ئېغىرلىق چۈشۈشنى ئازايتىشتەك مۇھىم ۋەزىپىنى ئۆتەيدۇ.

بەل ئومۇرتقىسىنىڭ فۇنكسىيەسى پەقەت ئېغىرلىق كۆتۈرۈش بىلەنلا چەكلەنمەيدۇ، ئۇ يەنە بەدەننىڭ ھەرىكەتچانلىقى ئۈچۈنمۇ ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. بىزنىڭ ئېگىلىش، تىكلىنىش، يانغا ئېگىلىش ۋە ئايلىنىش قاتارلىق ھەرىكەتلىرىمىزنىڭ كۆپىنچىسى بەل ئومۇرتقىسىنىڭ ماس ھەرىكىتىگە تايىنىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا، ھەر بىر ئومۇرتقىنىڭ مەركىزىدىكى ئومۇرتقا تۆشۈكلىرى بىرلىشىپ يۇلۇن يولىنى شەكىللەندۈرىدۇ، بۇ يول ئىچىدە ھاياتلىق ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم بولغان يۇلۇن ۋە ئۇنىڭدىن تارقىلىپ چىققان نېرۋا يىلتىزلىرى جايلاشقان. شۇڭلاشقا، بەل ئومۇرتقىسى بۇ نازۇك نېرۋا قۇرۇلمىلىرىنى تاشقى زەربە ۋە زەخىملىنىشلەردىن قوغدايدىغان كۈچلۈك بىر قالقاندۇر. بۇ ماقالىدە بەل ئومۇرتقىسىنىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى رەسىم ئارقىلىق تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلىدۇ.

ئۇيغۇرچە ئىسىم : بەل ئومۇرتقا
ئىنگىلىزچە ئىسىم : Lumbar vertebra
تۈركچە ئىسىم : Bel Omurga
خەنزۇچە ئىسىم : 腰椎

قىسقارتىلىشى : L ھەرىپى ئارقىلىق ئىنگىلىزچە بەل ئومۇرتقا Lumbar vertebra سۆزىنى قىسقارتىپ ئىپادىلىنىدۇ. ( يەنى L1, L2, L3, L4, L5 ئارقىلىق بەش تانە بەل ئومۇرتقا سۆڭىكىنى ئىپادىلەيدۇ.  )

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەىلمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

بەل ئومۇرتقىسىنىڭ ئاساسلىق قۇرۇلمىلىرى

بەل ئومۇرتقىسى ئوڭ يان تەرەپ كۆرۈنۈشى
( Lumbar vertebrae right lateral view 腰椎右侧面观 )

بەل ئومۇرتقا يۇقارقى يۈزدىن كۆرۈنۈشى
( Lumbar vertebrae superior view 腰椎上面观 )

• ئومۇرتقا تېنى (Vertebral body, 椎体)
  ئومۇرتقا تېنى ئومۇرتقىنىڭ ئالدى تەرىپىگە جايلاشقان ئەڭ چوڭ ۋە كۈچلۈك قىسمى بولۇپ، بەدەن ئېغىرلىقىنى كۆتۈرۈشتىكى ئاساسلىق رولنى ئوينايدۇ. ئۇنىڭ ئۈستى ۋە ئاستى يۈزى يۇمشاق سۆڭەك بىلەن قاپلانغان بولۇپ، ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىلىرى ئارقىلىق ئۆزئارا تۇتىشىدۇ.
• يۇقىرىقى بوغۇم ئۆسۈكچىسى (Superior articular process, 上关节突)
  بۇ ئۆسۈكچە ھەر بىر ئومۇرتقىنىڭ ئۈستى تەرىپىگە جايلاشقان بولۇپ، يۇقىرىدىكى ئومۇرتقىنىڭ تۆۋەنكى بوغۇم ئۆسۈكچىسى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. بۇ بوغۇملار ئومۇرتقىلارنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاپ، نورمال ھەرىكەت دائىرىسىنى كونترول قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ.
• ئەمچەكسىمان ئۆسۈكچە (Mammillary process, 乳突)
  ئەمچەكسىمان ئۆسۈكچە يۇقىرىقى بوغۇم ئۆسۈكچىسىنىڭ كەينى تەرىپىگە جايلاشقان كىچىك دۆڭچە بولۇپ، بەزى چوڭقۇر بەل مۇسكۇللىرىنىڭ تۇتۇش نۇقتىسى ھېسابلىنىدۇ. بۇ مۇسكۇللار ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• كۆندىلەڭ ئۆسۈكچە (Transverse process, 横突)
  كۆندىلەڭ ئۆسۈكچە ئومۇرتقا تېنىنىڭ ئىككى يېنىغا سوزۇلغان سۆڭەك قۇرۇلمىسى بولۇپ، مۇسكۇل ۋە تارىمۇش توقۇلمىلىرىنىڭ چاپلىنىشى ئۈچۈن كەڭرەك مەيدان (يۈز) بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ بەلنىڭ ئېگىلىش ۋە يانغا ھەرىكەتلىنىشىگە قاتنىشىدىغان مۇسكۇللار ئۈچۈن مۇھىم تىرەك نۇقتىسىدۇر.
• بىسلىق ئۆسۈكچە (Spinous process, 棘突)
  بىسلىق ئۆسۈكچە ئومۇرتقىنىڭ ئەڭ كەينىگە سوزۇلغان قىسمى بولۇپ، سىرتتىن قول بىلەن تېگىپ ھېس قىلغىلى بولىدۇ. نۇرغۇنلىغان مۇھىم ئارقا مۇسكۇللىرى ۋە تارىمۇش توقۇلمىلىرى بۇ ئۆسۈكچىگە تۇتىشىپ، ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ كۈچى ۋە ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ.
• تۆۋەنكى بوغۇم ئۆسۈكچىسى (Inferior articular process, 下关节突)
  بۇ ئۆسۈكچە ھەر بىر ئومۇرتقىنىڭ ئاستى تەرىپىگە جايلاشقان بولۇپ، ئۆزىدىن تۆۋەنكى ئومۇرتقىنىڭ يۇقىرىقى بوغۇم ئۆسۈكچىسى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. بۇ قۇرۇلما ئومۇرتقىلارنىڭ ئۆزئارا گىرەلىشىپ، مۇقىم بىر تۈۋرۈك ھاسىل قىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.
• ئومۇرتقا تۆشۈكى (Vertebral foramen, 椎孔)
  ئومۇرتقا تۆشۈكى ئومۇرتقا تېنى ۋە ئومۇرتقا ئۆسۈكچىلىرى ئارىسىدىكى بوشلۇق بولۇپ، بارلىق ئومۇرتقىلارنىڭ تۆشۈكلىرى بىرلىشىپ يۇلۇن يولىنى ھاسىل قىلىدۇ. بۇ يول ھاياتلىق مەركىزى بولغان يۇلۇننى ئۆز ئىچىگە ئېلىپ، ئۇنى تاشقى زەخىملىنىشتىن ساقلايدۇ.
• قوشۇمچە ئۆسۈكچە (Accessory process, 副突)
  قوشۇمچە ئۆسۈكچە كۆندىلەڭ ئۆسۈكچىنىڭ تۈۋىگە يېقىن جايلاشقان كىچىك سۆڭەك دۆڭچىسىدۇر. ئۇ ئومۇرتقا ئارا مۇسكۇللارنىڭ تۇتۇش نۇقتىسى بولۇپ، بەل ئومۇرتقىسىنىڭ مۇقىملىقىنى ئاشۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.

بەل ئومۇرتقىسىنىڭ مۇھىملىقى ۋە ساغلاملىقى

بەل ئومۇرتقىسى ئىنسانلارنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىدىكى ئولتۇرۇش، تۇرۇش، مېڭىش ۋە ئېغىر نەرسە كۆتۈرۈش قاتارلىق ھەرىكەتلىرىدە ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ بەدەن ئېغىرلىقىنىڭ زور قىسمىنى كۆتۈرگەنلىكى ئۈچۈن، زەخىملىنىش ۋە كېسەللىك پەيدا بولۇش خەۋپى بىسبەتەن يۇقىرى بولىدۇ. شۇڭلاشقا، بەل ئومۇرتقىسىنىڭ ساغلاملىقى پۈتكۈل بەدەننىڭ ساغلاملىقى ئۈچۈن ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە.

دۇنيادا نۇرغۇن كىشىلەر بەل ئاغرىقىدىن ئازابلىنىدۇ، بۇنىڭ كۆپىنچىسى بەل ئومۇرتقىسى ياكى ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى يۇمشاق توقۇلمىلارنىڭ زەخىملىنىشىدىن كېلىپ چىقىدۇ. مەسىلەن، ئومۇرتقا ئارىلىقى تەخسىسى پۇلتىيىپ چىقىش كېسىلى ، بەل مۇسكۇللىرىنىڭ جىددىي زەخىملىنىشى ۋە ئومۇرتقا سۆڭەك ئۆسۈشى قاتارلىقلار كۆپ ئۇچرايدىغان كېسەللىكلەردۇر. بۇ خىل ئەھۋاللار كىشىلەرنىڭ تۇرمۇش سۈپىتى ۋە خىزمەت ئىقتىدارىغا ئېغىر تەسىر كۆرسىتىدۇ.

بەل ئومۇرتقىسىنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداش ئۈچۈن، تۇرمۇشتا توغرا تۇرۇش ۋە ئولتۇرۇش قىياپىتىنى ساقلاش، مۇۋاپىق چېنىقىش ئارقىلىق بەل مۇسكۇللىرىنىڭ كۈچىنى ئاشۇرۇش، ھەددىدىن زىيادە ئېغىر يۈك كۆتۈرۈشتىن ساقلىنىش كېرەك. شۇنداقلا، تەڭپۇڭ ئوزۇقلىنىش ۋە يېتەرلىك كالتسىي قوبۇل قىلىش سۆڭەكلەرنىڭ ساغلاملىقىنى ساقلاشنىڭ مۇھىم ئامىلىدۇر. ئەگەر بەل قىسمىدا ئۇزۇن مۇددەت ئاغرىق ياكى باشقا بىئاراملىقلار كۆرۈلسە، ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈپ، كەسپىي دىئاگنوز ۋە داۋالاش ئېلىپ بېرىش زۆرۈر.