چوڭ ئۈچەي رېنتىگېنلىق كۆرۈنۈشى

چوڭ ئۈچەينىڭ رېنتىگېنلىق تەكشۈرۈشى ۋە ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسىنى چۈشىنىش

چوڭ ئۈچەي ئىنسانلارنىڭ ھەزىم قىلىش سىستېمىسىنىڭ ئاخىرقى قىسمى بولۇپ، ئۇ سۇ ۋە ئېلېكترولىتلارنى سۈمۈرۈش، ھەزىم بولمىغان يېمەكلىك قالدۇقلىرىنى ساقلاش ۋە ئۇنى چوڭ تەرەت شەكلىدە بەدەندىن چىقىرىپ تاشلاش قاتارلىق مۇھىم فىزىئولوگىيىلىك ئىقتىدارلارنى ئۆتەيدۇ. چوڭ ئۈچەينىڭ ساغلاملىقى پۈتكۈل بەدەننىڭ نورمال مېتابولىزمى ۋە ماددا ئالماشتۇرۇشى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. كلىنىكىلىق ئەمەلىيەتتە، چوڭ ئۈچەيدە كۆرۈلىدىغان كېسەللىكلەرگە توغرا دىئاگنوز قويۇش ئۈچۈن ھەر خىل تەسۋىر تېخنىكىلىرى قوللىنىلىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە رېنتىگېنلىق تەكشۈرۈش كلاسسىك ھەم ئۈنۈملۈك ئۇسۇللارنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ.

چوڭ ئۈچەي رېنتىگېنلىق تەكشۈرۈشى، يەنى «باريۇملۇق يۇيۇش» (Barium Enema) دەپمۇ ئاتىلىدۇ، بۇ خىل تەكشۈرۈش ئۇسۇلىدا، باريۇم سۇلفات ئېرىتمىسىنى مەقئەت ئارقىلىق چوڭ ئۈچەيگە كىرگۈزۈپ، رېنتىگېن نۇرى ئاستىدا ئۈچەينىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسى، شەكلى ۋە ھەرىكىتىنى كۆزىتىش ئارقىلىق دىئاگنوز قويۇلىدۇ. بۇ تەسۋىرلەر دوختۇرلارنىڭ ئۈچەي ياللۇغى، پولىپ (گۆشسىمان ئۆسۈك)، ئۆسمە، يىرىڭلىق خالتا كېسىلى (diverticulitis) ۋە باشقا نورمالسىزلىقلارنى بالدۇر بايقاپ، بىمارلارنى ۋاقتىدا داۋالاشقا يېتەكلەشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

رەسىمدىكى ئورۇنلارنىڭ تونۇشتۇرۇلۇشى

• چوڭ ئۈچەي رېنتىگېنلىق رەسىمى (X-ray image of the large intestine, 大肠X线像)
  بۇ تەسۋىر چوڭ ئۈچەينىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدىغان مۇھىم دىئاگنوز ۋاسىتىسىدۇر. تەكشۈرۈش جەريانىدا، باريۇم ئېرىتمىسى چوڭ ئۈچەينىڭ ئىچكى يۈزىگە چاپلىشىپ، رېنتىگېن نۇرىنى توسىدىغانلىقى ئۈچۈن، ئۈچەي بوشلۇقىنىڭ شەكلى ۋە چوڭ-كىچىكلىكى ئاق رەڭدە ئېنىق كۆرۈنىدۇ. بۇ رەسىم ئارقىلىق دوختۇرلار چوڭ ئۈچەينىڭ ھەرقايسى بۆلەكلىرىنىڭ ئورنى، ئۇزۇنلۇقى ۋە دىۋارىنىڭ سىلىقلىقىنى تەكشۈرۈپ، كېسەللىك ئۆزگىرىشلىرىنى ئاسانلا بايقىيالايدۇ. بۇ تېخنىكا ئۈچەي راكى، يارىلىق ئۈچەي ياللۇغى (ulcerative colitis) قاتارلىق كېسەللىكلەرگە دىئاگنوز قويۇشتا ئىنتايىن يۇقىرى قىممەتكە ئىگە.

• بوغماق ئۈچەي ئوڭ ئەگمىسى (Right colic flexure, 结肠右曲)
  بۇ قۇرۇلما جىگەرنىڭ ئاستىغا جايلاشقان بولۇپ، يۇقىرىلىغۇچى بوغماق ئۈچەينىڭ توغرا بوغماق ئۈچەيگە ئۆتۈش ئۈچۈن ئېگىلىدىغان بۇلۇڭىدۇر. ئۇ يەنە «جىگەر ئەگمىسى» (hepatic flexure) دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

• يۇقىرىلىغۇچى بوغماق ئۈچەي (Ascending colon, 升结肠)
  بۇ چوڭ ئۈچەينىڭ باشلىنىش قىسمى بولۇپ، قورساق بوشلۇقىنىڭ ئوڭ تەرىپىدە قارىغۇ ئۈچەيدىن باشلىنىپ يۇقىرىغا قاراپ سوزۇلغان. ئۇنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىسى ھەزىم بولغان يېمەكلىك قالدۇقلىرىدىكى سۇ ۋە ئېلېكترولىتلارنى سۈمۈرۈش.

• قارىغۇ ئۈچەي (Cecum, 盲肠)
  قارىغۇ ئۈچەي چوڭ ئۈچەينىڭ ئەڭ دەسلەپكى قىسمى بولۇپ، كىچىك ئۈچەي بىلەن چوڭ ئۈچەي تۇتىشىدىغان جايغا جايلاشقان خالتىسىمان قۇرۇلما. سوقۇر ئۈچەي (appendix) دەل قارىغۇ ئۈچەيگە تۇتىشىپ تۇرىدۇ.

• تۈز ئۈچەي (Rectum, 直肠)
  تۈز ئۈچەي چوڭ ئۈچەينىڭ ئەڭ ئاخىرقى بۆلىكى بولۇپ، S سىمان بوغماق ئۈچەيدىن كېيىن باشلىنىپ مەقئەت بىلەن ئاخىرلىشىدۇ. ئۇنىڭ ئاساسلىق رولى چوڭ تەرەتنى ۋاقىتلىق ساقلاش ۋە بەدەندىن چىقىرىشقا ياردەم بېرىش.

• S سىمان بوغماق ئۈچەي (Sigmoid colon, 乙状结肠)
  بۇ بۆلەك «S» ھەرىپى شەكلىدە ئېگىلىپ تۇرىدىغان بولغاچقا شۇنداق ئاتالغان بولۇپ، تۆۋەنلىگۈچى بوغماق ئۈچەي بىلەن تۈز ئۈچەينى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ. ئۇ چوڭ تەرەتنى ساقلاش ۋە ھەرىكەتلەندۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

• تۆۋەنلىگۈچى بوغماق ئۈچەي (Descending colon, 降结肠)
  بۇ قۇرۇلما قورساق بوشلۇقىنىڭ سول تەرىپىدە بولۇپ، بوغماق ئۈچەي سول ئەگمىسىدىن باشلىنىپ تۆۋەنگە قاراپ سوزۇلۇپ S سىمان بوغماق ئۈچەيگە تۇتىشىدۇ. ئۇنىڭ ۋەزىپىسى چوڭ تەرەتنى ساقلاش ۋە ئاستا-ئاستا تۆۋەنگە ئىتتىرىش.

• توغرا بوغماق ئۈچەي (Transverse colon, 横结肠)
  بۇ چوڭ ئۈچەينىڭ ئەڭ ئۇزۇن ۋە ئەڭ ھەرىكەتچان قىسمى بولۇپ، قورساق بوشلۇقىنى توغرىسىغا كېسىپ ئۆتىدۇ. ئۇ ئوڭ تەرەپتىكى بوغماق ئۈچەي ئوڭ ئەگمىسى بىلەن سول تەرەپتىكى بوغماق ئۈچەي سول ئەگمىسىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ.

• بوغماق ئۈچەي سول ئەگمىسى (Left colic flexure, 结肠左曲)
  بۇ قۇرۇلما تالنىڭ ئاستىغا جايلاشقان بولۇپ، توغرا بوغماق ئۈچەينىڭ تۆۋەنلىگۈچى بوغماق ئۈچەيگە ئۆتۈش ئۈچۈن ئېگىلىدىغان بۇلۇڭىدۇر. ئۇ يەنە «تال ئەگمىسى» (splenic flexure) دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

چوڭ ئۈچەي رېنتىگېنلىق تەكشۈرۈشىنىڭ كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

چوڭ ئۈچەي رېنتىگېنلىق تەكشۈرۈشى ھەزىم قىلىش يولى كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇشتا كەڭ قوللىنىلىدىغان مۇھىم تەسۋىر تېخنىكىسى. گەرچە ھازىر كولونوسكوپىيە (ئۈچەي ئەينىكى) تېخىمۇ ئومۇملاشقان بولسىمۇ، لېكىن باريۇملۇق يۇيۇش تەكشۈرۈشى بەزى ئەھۋاللاردا، مەسىلەن ئۈچەي يولى تارىيىپ كەتكەنلىكتىن ئۈچەي ئەينىكى ئۆتەلمەيدىغان بىمارلار ئۈچۈن ئالاھىدە ئەۋزەللىككە ئىگە. ئۇنىڭدىن باشقا، بۇ تەكشۈرۈش پۈتكۈل چوڭ ئۈچەينىڭ ئومۇمىي قۇرۇلمىسىنى بىرلا ۋاقىتتا كۆزىتىش ئىمكانىيىتىنى بېرىدۇ.

تەكشۈرۈشنىڭ توغرىلىقىغا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن، بىمار تەكشۈرۈشتىن 1-2 كۈن بۇرۇن ئۈچەينى تازىلاشقا توغرا كېلىدۇ. بۇ ئادەتتە سۇيۇق يېمەكلىكلەرنى ئىستېمال قىلىش ۋە ئىچ سۈرۈش دورىلىرىنى ئىشلىتىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۈچەي قانچە تازا بولسا، رەسىمنىڭ سۈپىتى شۇنچە ياخشى بولۇپ، كىچىك كېسەللىك ئۆزگىرىشلىرىنىمۇ قولدىن بېرىپ قويۇش خەۋپى ئازىيىدۇ.

تەكشۈرۈش جەريانىدا، رادىئولوگ دوختۇر باريۇمنىڭ ئۈچەيگە كىرىش ۋە تارقىلىش جەريانىنى رېنتىگېن ئېكرانىدا كۆزىتىپ تۇرىدۇ ھەمدە بىمارنى ھەر خىل ھالەتلەردە يېتىشقا يېتەكلەپ، ئۈچەينىڭ ھەرقايسى قىسىملىرىنى ئەتراپلىق تەكشۈرىدۇ. بەزىدە ئۈچەيگە ھاۋا كىرگۈزۈلۈپ «قوش سېلىشتۇرما» (double-contrast) تەكشۈرۈشى ئېلىپ بېرىلىدۇ، بۇ خىل ئۇسۇل ئۈچەي دىۋارىدىكى كىچىك پولىپلار ۋە يارا ئۆزگىرىشلىرىنى تېخىمۇ ئېنىق كۆرسىتىپ بېرەلەيدۇ.

بۇ تەكشۈرۈش ئارقىلىق دىئاگنوز قويغىلى بولىدىغان ئاساسلىق كېسەللىكلەر:

• چوڭ ئۈچەي راكى ۋە پولىپلار: ئۈچەي بوشلۇقىدىكى نورمالسىز ئۆسۈكلەر ياكى تولۇش كەمتۈكلىرىنى كۆرسىتىدۇ.

• ئۈچەي ياللۇغى كېسەللىكلىرى (IBD): يارىلىق ئۈچەي ياللۇغى ۋە كرون كېسەللىكى قاتارلىقلارنىڭ ئۈچەي دىۋارىغا ئېلىپ كەلگەن يارا، تارىيىش ۋە قېلىنلىشىش قاتارلىق ئۆزگىرىشلىرىنى ئېنىقلايدۇ.

• يىرىڭلىق خالتا كېسىلى (Diverticular disease): ئۈچەي دىۋارىدىن سىرتقا ئۆسۈپ چىققان كىچىك خالتىلارنى كۆرسىتىدۇ.

• ئۈچەي توسۇلۇشى ياكى تارىيىشى: باريۇمنىڭ ئۈچەي يولىدا توختاپ قېلىشى ياكى ئاستا ئۆتۈشى ئارقىلىق توسۇلۇش ئورنىنى ۋە سەۋەبىنى ئېنىقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.

خۇلاسىلىگەندە، چوڭ ئۈچەي رېنتىگېنلىق تەكشۈرۈشى گەرچە ئەنئەنىۋى ئۇسۇل بولسىمۇ، لېكىن يەنىلا چوڭ ئۈچەي كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاش پىلانى تۈزۈشتە مۇھىم كلىنىكىلىق قىممەتكە ئىگە.