دۆڭچە ئومۇرتقا ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

دۆڭچە ئومۇرتقىنىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى: ئوڭ يان تەرەپتىن كۆرۈنۈشى

يەتتىنچى بويۇن ئومۇرتقىسى (C7)، يەنى «دۆڭچە ئومۇرتقا» (Vertebra Prominens) دەپمۇ ئاتىلىدۇ، بويۇن ئومۇرتقىلىرىنىڭ ئەڭ ئاخىرقىسى بولۇپ، بويۇن بىلەن كۆكرەك بۆلىكى ئوتتۇرىسىدىكى مۇھىم ئۆتكۈنچى رايونغا جايلاشقان. ئۇنىڭ ئەڭ كۆرۈنەرلىك ئالاھىدىلىكى ئۇزۇن ھەم ئايرىلماس بىسلىق ئۆسۈكچىسى بولۇپ، بويۇننى ئەگگەندە تېرە ئاستىدىن ئاسانلا بىلىنىپ تۇرىدۇ، شۇڭا ئۇ كلىنىكىلىق تەكشۈرۈشتە ئومۇرتقىلارنى سانايدىغان مۇھىم ئاناتومىيىلىك بەلگە ھېسابلىنىدۇ. بۇ ماقالىدە دۆڭچە ئومۇرتقىنىڭ يان تەرەپتىن كۆرۈنىدىغان ئاساسلىق ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىلىرى ۋە ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەلىرى كەسپىي نۇقتىدىن تونۇشتۇرۇلىدۇ.

ئۇيغۇرچە ئىسىم : دۆڭچە ئومۇرتقا
ئىنگىلىزچە ئىسىم : vertebra prominens
تۈركچە ئىسىم : Yedinci boyun omurğa
خەنزۇچە ئىسىم : 隆椎

قىسقارتىلىشى : C7 (يەنى 7. بويۇن ئومۇرتقىسى سۆزىنىڭ ئىنگىلىزچە قىسقارتىلمىسى)

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەىلمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

يۇقىرىقى بوغۇم ئۆسۈكچىسى (Superior Articular Process, 上关节突)
بۇ ئۆسۈكچە C7 ئومۇرتقىسىنىڭ C6 ئومۇرتقىسى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدىغان قىسمى بولۇپ، ئۇنىڭدىكى بوغۇم يۈزى ئالتىنچى بويۇن ئومۇرتقىسىنىڭ تۆۋەنكى بوغۇم يۈزى بىلەن ماسلىشىپ، بويۇننىڭ ئېگىلىش، يېيىلىش ۋە يانغا ھەرىكەت قىلىشىغا شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ. بۇ بوغۇملارنىڭ مۇقىملىقى بويۇننىڭ نورمال ھەرىكەت دائىرىسىنى ساقلاش ۋە نېرۋىلارنى قوغداشتا ئىنتايىن مۇھىم.

بىسلىق ئۆسۈكچە (Spinous Process, 棘突)
C7 نىڭ بىسلىق ئۆسۈكچىسى باشقا بويۇن ئومۇرتقىلىرىغا قارىغاندا كۆرۈنەرلىك ئۇزۇن ھەم توم بولۇپ، ئۇچى ئادەتتە ئىككىگە ئايرىلمايدۇ. بۇ ئۆزگىچە قۇرۇلما گەدەن تارىمۇش / بويۇن يەلكە تارىمۇشى (nuchal ligament) ۋە باشقا چوڭ مۇسكۇللارنىڭ (مەسىلەن، قىيپاش چاسا مۇسكۇلى Trapezius ) بىرىكىشى ئۈچۈن كەڭ يۈز ھازىرلاپ، باشنىڭ ۋە بويۇننىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.

كۆندىلەڭ ئۆسۈكچە (Transverse Process, 横突)
دۆڭچە ئومۇرتقىنىڭ كۆندىلەڭ ئۆسۈكچىسىمۇ خېلى چوڭ بولۇپ، بويۇن ۋە كۆكرەك مۇسكۇللىرىغا بىرىكىش نۇقتىسى بولىدۇ. گەرچە كۆپىنچە بويۇن ئومۇرتقىلىرىنىڭ كۆندىلەڭ تۆشۈكىدىن ئومۇرتقا ئارتېرىيەسى ئۆتسە، C7 نىڭ كۆندىلەڭ تۆشۈكى كىچىكرەك بولۇپ، ئادەتتە بۇ ئارتېرىيە بۇ يەردىن ئۆتمەيدۇ، پەقەت بەزى كىچىك ۋېنا ۋە نېرۋىلارلا ئۆتىدۇ.

تۆۋەنكى بوغۇم ئۆسۈكچىسى (Inferior Articular Process, 下关节突)
بۇ ئۆسۈكچە C7 ئومۇرتقىسىنىڭ بىرىنچى كۆكرەك ئومۇرتقىسى (T1) بىلەن تۇتىشىدىغان قىسمى بولۇپ، بويۇن ئومۇرتقا رايونىدىن كۆكرەك ئومۇرتقا رايونىغا ئۆتۈشنى ئىشقا ئاشۇرىدۇ. ئۇنىڭ بوغۇم يۈزى T1 نىڭ يۇقىرىقى بوغۇم يۈزى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىپ، بويۇن-كۆكرەك بۆلىكىنىڭ ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ ۋە مۇقىملىقىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.
(T1 : بىرىنجى كۆكرەك ئومۇرتقىسى سۆڭىكى ئىنگىلىزچە ئىسىمنىڭ قىسقارتىلىشى Thoracic vertebrae 1)

دۆڭچە ئومۇرتقىنىڭ كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى ۋە ئالاھىدىلىكى

دۆڭچە ئومۇرتقا (C7) بويۇن ۋە كۆكرەك ئومۇرتقىلىرىنىڭ ئالاھىدىلىكىنى ئۆزىدە مۇجەسسەم قىلغان ئۆزگىچە سۆڭەك تۈزۈلمىسىدۇر. ئۇنىڭ ئۇزۇن بىسلىق ئۆسۈكچىسى پەقەت ئومۇرتقىلارنى سانايدىغان يۈزەكى بەلگە بولۇپلا قالماي، يەنە نېرۋا توسۇلۇشىغا دىئاگنوز قويۇش ۋە ئومۇرتقىغا ئوكۇل ئۇرۇش قاتارلىق داۋالاش-تەكشۈرۈش ئىشلىرىدا مۇھىم ئورۇن بەلگىلەش نۇقتىسى ھېسابلىنىدۇ. كلىنىكىدا، C7-T1 ئارىلىقى بويۇن ئومۇرتقا تەخسىسى (دىسكى) پۇلتىيىپ چىقىش كۆپ يۈز بېرىدىغان ئورۇنلارنىڭ بىرى بولۇپ، بۇ ئەھۋال C8 نېرۋا يىلتىزىنى بېسىپ، قول ۋە بارماقلاردا ئاغرىش، ئۇيۇشۇش قاتارلىق ئالامەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

ئاناتومىيىلىك ئۆزگىرىش جەھەتتە، بەزى كىشىلەردە C7 نىڭ كۆندىلەڭ ئۆسۈكچىسى نورمالدىن ئۇزۇن ئۆسۈپ، «بويۇن قوۋۇرغىسى» (cervical rib) دەپ ئاتىلىدىغان تۇغما ئۆزگىرىشنى شەكىللەندۈرۈشى مۇمكىن. بۇ ئارتۇق سۆڭەك بەزىدە قولغا بارىدىغان قان تومۇرلار (مەسىلەن، ئومۇرتقا ئاستى ئارتېرىيەسى) ۋە نېرۋا تۈگۈنچەكلىرىنى (brachial plexus) بېسىپ، كۆكرەك قىسمى چىقىش ئېغىزى ئۇنىۋېرسال كېسەللىكىنى (Thoracic Outlet Syndrome) كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. شۇڭلاشقا، رادىئولوگىيەلىك تەسۋىرلەردە C7 نىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلمىسىنى ئەستايىدىل كۆزىتىش، يۇقىرىقىدەك كېسەللىكلەرگە دىئاگنوز قويۇشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.

ئاخىرىدا شۇنى تەكىتلەش كېرەككى، دۆڭچە ئومۇرتقا ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ بىئومېخانىكىلىق تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاشتىكى مۇھىم بىر ھالقا. ئۇ يۇقىرى ھەرىكەتچان بويۇن بۆلىكى بىلەن تۆۋەن ھەرىكەتچان كۆكرەك بۆلىكى ئوتتۇرىسىدىكى كۈچ ۋە بېسىمنى تەڭشەيدۇ. بۇ رايوندىكى مۇسكۇل، بوغۇم ۋە نېرۋىلارنىڭ ئۆزئارا مۇناسىۋىتىنى چوڭقۇر چۈشىنىش، سۆڭەك كېسەللىكلىرى، نېرۋا كېسەللىكلىرى ۋە تەنتەربىيە زەخىملىنىشلىرى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كەسپىي خادىملار ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىمدۇر.