كۆكرەك قىسمىنىڭ توغرا كەسمە يۈزى ئاناتومىيىسى

كۆكرەك قىسمىنىڭ توغرا كەسمە يۈزى ئاناتومىيىسى : يۈرەك ۋە ئۆپكە قۇرۇلمىسىنىڭ بوشلۇقتىكى ئورنى

كۆكرەك قىسمىنىڭ توغرا كەسمە يۈزى (Cross-sectional view) ئاناتومىيە ۋە كىلىنىكىلىق تەسۋىر دىئاگنوزىدا (مەسىلەن CT ۋە MRI دا) ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. بۇ رەسىمدە سەككىزىنچى كۆكرەك ئومۇرتقىسى (T8) تەكشىلىكىدىن كېسىلگەن كۆرۈنۈش تەسۋىرلەنگەن بولۇپ، بۇ ئارقىلىق بىز يۈرەكنىڭ تۆت كامىرى، ئۆپكە، چوڭ قان تومۇرلار ۋە قىزىلئۆڭگەچنىڭ ئۆزئارا قوشنا مۇناسىۋىتىنى ئېنىق كۆرەلەيمىز. بۇ تەكشىلىك يۈرەكنىڭ ئورۇنلىشىشى ۋە تىك پاسىلنىڭ ئارقا قىسمىدىكى قۇرۇلمىلارنى چۈشىنىشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.

بۇ كۆرۈنۈشتە، يۈرەكنىڭ كۆكرەك قەپىزى ئىچىدە قىيپاش جايلاشقانلىقى، ئوڭ يۈرەك قېرىنچىسىنىڭ ئەڭ ئالدىدا (تۆش سۆڭىكىنىڭ كەينىدە)، سول يۈرەك دالانچىسىنىڭ ئەڭ ئارقىدا (قىزىلئۆڭگەچنىڭ ئالدىدا) ئورۇنلاشقانلىقى نامايان بولىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىرگە، ئۆپكە پەردىسى ۋە يۈرەك قېپىنىڭ قەۋەتلىرى، شۇنداقلا ئارقا تىك پاسىلدىكى ئائورتا، تاق ۋىنا ۋە كۆكرەك قانىلى قاتارلىق مۇھىم «قانال» لارنىڭ بوشلۇقتىكى ئورنى ئېنىق كۆرسىتىلگەن. تۆۋەندە رەسىمدىكى ھەربىر بەلگە تەپسىلىي شەرھلىنىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

كۆكرەك قىسمىنىڭ توغرا كەسمە يۈزى ( 胸部横断面 )

كۆكرەك قىسمىنىڭ توغرا كەسمە يۈزى بولسا بەدەننى توغرىسىغا كېسىش ئارقىلىق ئېرىشىلگەن ئاناتومىيىلىك تەكشىلىك بولۇپ، بۇ رەسىمدە T8 (سەككىزىنچى كۆكرەك ئومۇرتقىسى) سەۋىيىسىدىكى ئىچكى ئەزالارنىڭ ئورۇنلىشىشى كۆرسىتىلگەن. بۇ كۆرۈنۈشتە بىز يۈرەكنىڭ تۆش سۆڭىكى بىلەن ئومۇرتقا ئارىلىقىدىكى بوشلۇقتا قانداق ئورۇنلاشقانلىقىنى، يەنى ئوڭ يۈرەك قېرىنچىسىنىڭ ئەڭ ئالدىدا (Anterior)، سول يۈرەك دالانچىسىنىڭ ئەڭ ئارقىدا (Posterior) ئىكەنلىكىنى ئېنىق كۆرەلەيمىز. شۇنداقلا، ئارقا تىك پاسىل (Posterior Mediastinum) دىكى قىزىلئۆڭگەچ، ئائورتا، كۆكرەك قانىلى ۋە تاق ۋىنانىڭ ئومۇرتقا تۈۋرۈكى ئالدىدا بىر قاتار تىزىلىپ جايلاشقانلىقى، كىلىنىكىلىق تەسۋىر ئانالىزى ۋە دىئاگنوز قويۇشتا ئىنتايىن مۇھىم ئۆلچەم ھېسابلىنىدۇ.

رەسىمدىكى ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىلارنىڭ تەپسىلىي ئىزاھاتى:

1. شىرلىق پەردە يۈرەك قېپى ئەزا قەۋىتى ( Serous Pericardium Visceral Layer / 浆膜心包脏层 )
   بۇ قەۋەت يۈرەك مۇسكۇلىنىڭ سىرتىغا بىۋاسىتە چاپلىشىپ تۇرىدىغان نېپىز پەردە بولۇپ، يەنە ئېپىكاردىيە (Epicardium) دەپمۇ ئاتىلىدۇ. ئۇ سىلىقلاش سۇيۇقلۇقى ئاجرىتىپ چىقىرىپ، يۈرەك سوققاندا سۈركىلىشنى ئازايتىدۇ.
2. شىرلىق پەردە يۈرەك قېپى تام قەۋىتى ( Serous Pericardium Parietal Layer / 浆膜心包壁层 )
   بۇ قەۋەت تالالىق يۈرەك قېپىنىڭ ئىچكى يۈزىگە چاپلاشقان بولۇپ، ئەزا قەۋىتى بىلەن بىرلىشىپ يۈرەك قېپى بوشلۇقىنى ھاسىل قىلىدۇ. بۇ ئىككى قەۋەت ئارىسىدا ئاز مىقداردا سۇيۇقلۇق بولىدۇ.
3. ئوڭ ئۆپكە ( Right Lung / 右肺 )
   كۆكرەك بوشلۇقىنىڭ ئوڭ تەرىپىگە جايلاشقان نەپەس ئەزاسى بولۇپ، سول ئۆپكىگە قارىغاندا سەل چوڭراق ۋە ئۈچ بۆلەككە (Lobes) بۆلۈنگەن بولىدۇ. رەسىمدە ئۇنىڭ كۆكرەك بوشلۇقىنى تولدۇرۇپ تۇرىدىغان كېسىلمە يۈزى كۆرۈنىدۇ.
4. قىزىلئۆڭگەچ ( Esophagus / 食管 )
   يۇتقۇنچاق بىلەن ئاشقازاننى تۇتاشتۇرىدىغان مۇسكۇللۇق تۇرۇبا بولۇپ، يۈرەكنىڭ (سول دالانچىنىڭ) دەل ئارقا تەرىپىدە، ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ ئالدىدا جايلاشقان. يۈرەك چوڭايغاندا قىزىلئۆڭگەچنى بېسىۋېلىشى مۇمكىن.
5. تاق ۋىنا ( Azygos Vein / 奇静脉 )
   ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ ئوڭ تەرىپىدە، قىزىلئۆڭگەچنىڭ ئوڭ ئارقا تەرىپىدە جايلاشقان ۋىنا بولۇپ، كۆكرەك دىۋارىدىكى قانلارنى يىغىدۇ. ئۇ يۇقىرىغا ئۆرلەپ ئاخىرىدا يۇقىرىقى كاۋاك ۋىناغا قۇيۇلىدۇ.
6. سەككىزىنچى كۆكرەك ئومۇرتقا ( Eighth Thoracic Vertebra / 第八胸椎 )
   رەسىمدىكى كەسمە يۈزنىڭ ئورنىنى بەلگىلەيدىغان سۆڭەك قۇرۇلمىسى بولۇپ، يىلىك ۋە نېرۋىلارنى قوغدايدۇ. ئۇ كۆكرەك بوشلۇقىنىڭ ئارقا تەرىپىدىكى تىرەك ھېسابلىنىدۇ.
7. كۆكرەك قانال ( Thoracic Duct / 胸导管 )
   بەدەندىكى ئەڭ چوڭ لىمفا نەيچىسى بولۇپ، ئادەتتە ئائورتا بىلەن تاق ۋىنا ئارىسىدا (ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ ئالدىدا) جايلىشىدۇ. ئۇ بەدەننىڭ كۆپ قىسمىدىن كەلگەن لىمفا سۇيۇقلۇقىنى يىغىدۇ.
8. ئائورتا كۆكرەك قىسمى \ كۆكرەك ئائورتىسى ( Thoracic Aorta / 主动脉胸部 \ 胸主动脉 )
   ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ سول ئالدى تەرىپىگە جايلاشقان يوغان ئارتېرىيە بولۇپ، يۈرەكتىن چىققان ئوكسىگېنلىق قاننى بەدەننىڭ تۆۋەنكى قىسمىغا يەتكۈزىدۇ. ئۇ قىزىلئۆڭگەچ بىلەن يېقىن قوشنا.
9. سول ئۆپكە ( Left Lung / 左肺 )
   كۆكرەك بوشلۇقىنىڭ سول تەرىپىدىكى نەپەس ئەزاسى بولۇپ، يۈرەكنىڭ سول تەرەپكە قىيپاش ئورۇنلىشىشى سەۋەبىدىن ئوڭ ئۆپكىدىن سەل كىچىكرەك بولىدۇ. ئۇنىڭ ئىچكى يۈزىدە يۈرەك ئىزى (Cardiac notch) بار.
10. سول يۈرەك دالانچىسى ( Left Atrium / 左心房 )
    يۈرەكنىڭ ئەڭ ئارقا تەرىپىگە جايلاشقان كامىرى بولۇپ، ئۆپكىدىن كەلگەن ئوكسىگېنلىق قاننى (ئۆپكە ۋىنالىرى ئارقىلىق) قوبۇل قىلىدۇ. ئۇ قىزىلئۆڭگەچكە ئەڭ يېقىن يۈرەك قىسمىدۇر.
11. سول يۈرەك قېرىنچىسى ( Left Ventricle / 左心室 )
    يۈرەكنىڭ سول تەرىپى ۋە چوققىسىنى تەشكىل قىلىدىغان، تېمى ئەڭ قېلىن كامىر. ئۇ كۈچلۈك قىسقىرىش ئارقىلىق قاننى پۈتۈن بەدەنگە (ئائورتاغا) ھەيدەيدۇ.
12. ئەزا كۆكرەك پەردىسى ( Visceral Pleura / 脏胸膜 )
    ئۆپكىنىڭ سىرتقى يۈزىنى بىۋاسىتە ئوراپ تۇرىدىغان سىلىق پەردە. ئۇ ئۆپكە توقۇلمىسىغا چىڭ چاپلاشقان بولۇپ، ئۆپكىنىڭ كېڭىيىپ تارىيىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
13. تام كۆكرەك پەردىسى ( Parietal Pleura / 壁胸膜 )
    كۆكرەك بوشلۇقىنىڭ ئىچكى دىۋارىنى، دىئافراگمىنى ۋە تىك پاسىلنى قاپلاپ تۇرىدىغان پەردە. ئەزا ۋە تام كۆكرەك پەردىسى ئارىسىدا مەنپىي بېسىملىق بوشلۇق بولىدۇ.
14. ئوڭ يۈرەك قېرىنچىسى ( Right Ventricle / 右心室 )
    يۈرەكنىڭ ئەڭ ئالدى تەرىپىگە، يەنى تۆش سۆڭىكىنىڭ دەل ئارقىسىغا جايلاشقان كامىر. ئۇ ئوكسىگېنسىز قاننى ئۆپكە ئارتېرىيىسى ئارقىلىق ئۆپكىگە ھەيدەيدۇ.
15. تۆش سۆڭەك ( Sternum / 胸骨 )
    كۆكرەك قەپىزىنىڭ ئالدى ئوتتۇرا قىسمىدىكى ياپىلاق سۆڭەك بولۇپ، يۈرەك ۋە چوڭ تومۇرلارنى ئالدى تەرەپتىن قوغدايدۇ. ئوڭ يۈرەك قېرىنچىسى ئۇنىڭغا ئەڭ يېقىن جايلىشىدۇ.
16. ئوڭ يۈرەك دالانچىسى ( Right Atrium / 右心房 )
    يۈرەكنىڭ ئوڭ چېتىگە جايلاشقان كامىر بولۇپ، پۈتۈن بەدەندىن قايتىپ كەلگەن ۋىنا قېنىنى قوبۇل قىلىدۇ. رەسىمدە ئۇنىڭ ئوڭ يۈرەك قېرىنچىسى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى كۆرۈنىدۇ.
17. تالالىق يۈرەك قېپى ( Fibrous Pericardium / 纤维心包 )
    يۈرەك قېپىنىڭ ئەڭ سىرتقى قەۋىتى بولۇپ، قاتتىق ۋە پۇختا تالالىق توقۇلمىدىن تۈزۈلگەن. ئۇ يۈرەكنى ئەتراپتىكى ئەزالاردىن ئايرىپ تۇرىدۇ ۋە يۈرەكنىڭ زىيادە كېڭىيىپ كېتىشىنى توسىدۇ.

كۆكرەك قىسمى توغرا كەسمە يۈزىنىڭ كىلىنىكىلىق ۋە ئاناتومىيىلىك تەھلىلى

بۇ توغرا كەسمە رەسىمى كىلىنىكىدا، بولۇپمۇ CT ۋە MRI تەسۋىرلىرىنى ئوقۇشتا ئىنتايىن مۇھىم. بىرىنچىدىن، يۈرەك كامىرلىرىنىڭ ئورنىغا دىققەت قىلساق، ئوڭ يۈرەك قېرىنچىسى (Right Ventricle) نىڭ تۆش سۆڭىكىگە ئەڭ يېقىن جايلاشقانلىقىنى كۆرىمىز؛ بۇ سەۋەبتىن، كۆكرەككە زەربە تەگكەندە ياكى تۆش سۆڭىكى سۇنغاندا ئەڭ ئاسان زەخىملىنىدىغان يۈرەك قىسمى دەل ئوڭ يۈرەك قېرىنچىسىدۇر. ئەكسىچە، سول يۈرەك دالانچىسى (Left Atrium) ئەڭ ئارقىدا جايلاشقان بولۇپ، قىزىلئۆڭگەچ بىلەن زىچ چاپلىشىپ تۇرىدۇ. ئەگەر سول يۈرەك دالانچىسى چوڭىيىپ كەتسە (مەسىلەن، مىترال كلاپان كېسەللىكىدە)، ئۇ قىزىلئۆڭگەچنى بېسىپ يۇتۇش قىيىنلىشىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.

ئىككىنچىدىن، تىك پاسىلنىڭ ئارقا قىسمىدىكى قۇرۇلمىلارنىڭ تىزىلىشى بىر قائىدىگە بويسۇنىدۇ. ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ ئالدىدا، سولدىن ئوڭغا قاراپ: كۆكرەك ئائورتىسى (Thoracic Aorta)، كۆكرەك قانىلى (Thoracic Duct)، ۋە تاق ۋىنا (Azygos Vein) رەتلىك جايلاشقان. بۇ ئۈچ قۇرۇلمىنىڭ ئالدى تەرىپىدە بولسا قىزىلئۆڭگەچ ئورۇنلاشقان. بۇ بوشلۇقتىكى ئۆسمىلەر ياكى سۇيۇقلۇق يىغىلىشلار مەزكۇر «تۇرۇبا» لارنى بېسىۋېلىپ، قان ئايلىنىش ياكى لىمفا ئايلىنىشقا تەسىر كۆرسىتىدۇ.

ئۈچىنچىدىن، يۈرەك قېپى (Pericardium) ۋە كۆكرەك پەردىسى (Pleura) نىڭ قەۋەتلىرى رەسىمدە ئېنىق ئايرىلغان. يۈرەك قېپى بوشلۇقى ياكى كۆكرەك پەردىسى بوشلۇقىدا سۇيۇقلۇق يىغىلىپ قېلىش (Effusion) كۆپ ئۇچرايدىغان كىلىنىكىلىق مەسىلە. بۇ رەسىم ئارقىلىق سۇيۇقلۇقنىڭ قايسى بوشلۇقتا (يۈرەك بىلەن يۈرەك قېپى ئارىسىدىمۇ ياكى ئۆپكە بىلەن كۆكرەك دىۋارى ئارىسىدىمۇ) ئىكەنلىكىنى ئېنىق پەرق ئەتكىلى بولىدۇ.

ئاخىرىدا، بۇ كۆرۈنۈش بىزگە ئۆپكىنىڭ «قۇچاقلاش» ھالىتىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. ئىككى تەرەپتىكى ئۆپكىنىڭ ئالدى گىرۋەكلىرى يۈرەكنى ئوراپ تۇرىدىغان بولۇپ، پەقەت يۈرەكنىڭ ئالدى قىسمىدىكى كىچىك بىر رايونلا بىۋاسىتە تۆش سۆڭىكى ۋە قوۋۇرغىلار بىلەن ئۇچرىشىدۇ (Cardiac notch رايونى). بۇ ئاناتومىيىلىك بىلىم يۈرەككە يىڭنە سانچىش ياكى يۈرەك ئاۋازىنى ئاڭلاشتا توغرا ئورۇننى تاللاشقا ياردەم بېرىدۇ.