مېڭە قېرىنچە تومۇر توقۇلمىسى: مەركىزى نېرۋا سىستېمىسىدىكى مۇھىم فۇنكسىيە

كىرىش سۆز

مېڭە ئادەم بەدىنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە ھاياتلىقنى ساقلاپ قېلىشتىكى ئەڭ مۇھىم ئەزالارنىڭ بىرى. ئۇنىڭ ھەربىر قىسمى ئۆزىگە خاس فۇنكسىيەگە ئىگە بولۇپ، پۈتۈن بەدەننىڭ نورمال ئىشلىشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ. مېڭە سۇيۇقلۇقى مەركىزى نېرۋا سىستېمىسى (CNS) نىڭ ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم بولۇپ، بۇ سۇيۇقلۇقنىڭ ئىشلەپچىقىرىلىشى، تارقىلىشى ۋە يۇتۇلىشى مېڭىدىكى ئالاھىدە تۈزۈلۈشلەر ئارقىلىق باشقۇرۇلىدۇ. بۇ ماقالىدە، بىز مېڭە قېرىنچە تومۇر توقۇلمىسى ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك تۈزۈلۈشلەرنىڭ مەركىزى نېرۋا سىستېمىسىدىكى فۇنكسىيەسىنى چوڭقۇر تونۇشتۇرىمىز.

مېڭە قېرىنچە تومۇر توقۇلمىسى (Choroid Plexus) بولسا مېڭە قېرىنچىلىرى ئىچىدە جايلاشقان بىر يۈرۈش قان تومۇر ۋە تۈگۈنچىلەردىن تەشكىل تاپقان بولۇپ، ئاساسلىقى مېڭە سۇيۇقلۇقى (Cerebrospinal Fluid, CSF) نى ئىشلەپچىقىرىش فۇنكسىيەسىنى ئۆتەيدۇ. بۇ سۇيۇقلۇق مېڭە ۋە ئومۇرتقا نەيچىسىنى قوغداش، ئوزۇقلۇق يەتكۈزۈش ۋە تاشلاندۇقلارنى چىقىرىۋېتىشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. تۆۋەندە رەسىمدىكى ھەربىر بەلگىنىڭ تەپسىلىي چۈشەندۈرۈلۈشىنى كۆرۈپ چىقايلى.

مېڭە قۇرۇلمىلىرىنىڭ تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلۇشى:

• 4 – مېڭە قېرىنچە تومۇرلۇق توقۇلمىسى ۋە تومۇرلۇق چىگىش (Choroid Plexus of the Fourth Ventricle and Choroid Plexus) (第四脑室脉络组织核脉络丛): بۇ مېڭەنىڭ تۆتىنچى قېرىنچىسىدا جايلاشقان ئالاھىدە توقۇلما بولۇپ، ئاساسلىقى مېڭە سۇيۇقلۇقىنى ئىشلەپچىقىرىشقا مەسئۇل. ئۇ قان تومۇرلار بىلەن تەمىنلەنگەن ئېپىتېلىيە ھۈجەيرىلىرىدىن تەركىب تاپقان بولۇپ، قاننى سۈزۈش ئارقىلىق CSF نى پەيدا قىلىدۇ. بۇ توقۇلما مېڭەنىڭ ساغلاملىقىنى ساقلاشتا، مېڭىنى مېخانىكىلىق زەربىلەردىن قوغداش ۋە مېتابولىزم تاشلاندۇقلىرىنى تازىلاشتا ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ.

• ئالدى يولۇنلۇق يەلكەن ئىلىغۇچى (Superior Medullary Velum) (前髓帆系带): بۇ مېڭە غولىنىڭ ئۈستۈنكى قىسمىدىكى بىر قۇرۇلما بولۇپ، مېڭەنىڭ ئوتتۇرا قىسمىدىكى قۇرۇلمىلارنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ ئادەتتە مېڭە قېرىنچە سىستېمىسىنىڭ ئۈستۈنكى قىسمى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ.

• ئالدى يولۇنلۇق يەلكەن (Anterior Medullary Velum) (前髓帆): بۇ قۇرۇلما ئالدى يولۇنلۇق يەلكەن ئىلىغۇچى بىلەن بىرلىشىپ، مېڭە غولى بىلەن كىچىك مېڭە ئارىسىدىكى بوشلۇقنى شەكىللەندۈرىدۇ. ئۇ مېڭە سۇيۇقلۇقىنىڭ ئالمىشىشىغا ياردەم بېرىدۇ.

• 4 – مېڭە قېرىنچە تومۇرلۇق چىگىش (Choroid Plexus of the Fourth Ventricle) (第四脑室脉络丛): بۇ تۆتىنچى قېرىنچىدىكى تومۇر توقۇلمىسى بولۇپ، مېڭە سۇيۇقلۇقىنىڭ ئاساسلىق ئىشلەپچىقارغۇچىسى. ئۇنىڭ فۇنكسىيەسى مېڭىنى ئوزۇقلاندۇرۇش ۋە قوغداشتا ھالقىلىق.

• كىچىك مېڭە ئوتتۇرا پۇتى (Middle Cerebellar Peduncle) (小脑中脚): بۇ چوڭ مېڭە پوستلاق قەۋىتى بىلەن كىچىك مېڭەنى تۇتاشتۇرىدىغان چوڭ نېرۋا يولى بولۇپ، ھەرىكەت كونترول قىلىش ۋە ماسلاشتۇرۇش ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزىدۇ.

• 4 – مېڭە قېرىنچە تومۇرلۇق توقۇلمىسى (Choroid Plexus of the Fourth Ventricle) (第四脑室脉络组织): بۇ تۆتىنچى قېرىنچىدىكى تومۇر توقۇلمىسىنىڭ تېخىمۇ ئومۇمىي ئاتىلىشى. ئۇنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىسى مېڭە سۇيۇقلۇقىنى ئىشلەپچىقىرىش.

• 4 – مېڭە قېرىنچە ئوتتۇرا تۆشىكى (Median Aperture of the Fourth Ventricle / Foramen of Magendie) (第四脑室正中孔): بۇ تۆتىنچى قېرىنچەدىكى ئوتتۇرا ئېغىز بولۇپ، مېڭە سۇيۇقلۇقىنىڭ قېرىنچە سىستېمىسىدىن سىرتقى بوشلۇققا ئېقىپ چىقىشىنى تەمىنلەيدۇ.

• يۇقىرىقى دۆڭچە (Superior Colliculus) (上丘): ئوتتۇرا مېڭەدە جايلاشقان بولۇپ، كۆرۈش ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش ۋە كۆز ھەرىكىتىنى كونترول قىلىشقا قاتنىشىدۇ.

• تۆۋەنكى دۆڭچە (Inferior Colliculus) (下丘): ئوتتۇرا مېڭەدە بولۇپ، ئاڭلاش ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش ۋە ئاۋازغا جاۋاب قايتۇرۇش فۇنكسىيەسىگە ئىگە.

• غالتەك نېرۋا Ⅳ (Trochlear Nerve IV) (滑车神经 Ⅳ): تۆتىنچى باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، بىرلا كۆز مۇسكۇلىنى، يەنى يۇقىرىقى قىيپاش مۇسكۇلنى كونترول قىلىدۇ.

• كىچىك مېڭە يۇقىرىقى پۇتى (Superior Cerebellar Peduncle) (小脑上脚): كىچىك مېڭەنى ئوتتۇرا مېڭەگە تۇتاشتۇرىدىغان نېرۋا يولى بولۇپ، ھەرىكەت كونترول قىلىشقا مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى يەتكۈزىدۇ.

• تىۋىتىلىق شارچە (Flocculus) (绒球): كىچىك مېڭەنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، تەڭپۇڭلۇق ۋە كۆز ھەرىكىتىنى ساقلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.

• 4 – مېڭە قېرىنچە سىرتقى تەرەپ تۆشۈكى (Lateral Aperture of the Fourth Ventricle / Foramen of Luschka) (第四脑室外侧孔): تۆتىنچى قېرىنچەنىڭ يان تەرىپىدىكى تۆشۈكلەر بولۇپ، مېڭە سۇيۇقلۇقىنىڭ قېرىنچە سىستېمىسىدىن ئارقا مېڭە ۋە باشقا بوشلۇقلارغا ئېقىپ چىقىشىنى تەمىنلەيدۇ.

• نىپىز تۇتام تۈگۈنى (Gracile Nucleus) (薄束结节): مېڭە غولىنىڭ ئاستى قىسمىدا جايلاشقان بولۇپ، پۇت-قول ۋە بەدەندىن كېلىدىغان تېگىش ۋە سەزگۈ ئۇچۇرلىرىنى چوڭ مېڭەگە يەتكۈزۈشكە قاتنىشىدۇ.

• شىناىسمان تۇتام تۈگۈنى (Cuneate Nucleus) (楔束结节): نىپىز تۇتام تۈگۈنى بىلەن ئوخشاش فۇنكسىيەگە ئىگە بولۇپ، ئاساسلىقى قول ۋە يۇقىرىقى بەدەن قىسمىدىن كېلىدىغان سەزگۈ ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىدۇ.

ئومۇمىي مەزمۇن تونۇشتۇرۇش

مېڭە ۋە ئومۇرتقا نەيچىسى ئادەم بەدىنىدىكى ھاياتلىقنى ساقلاپ قېلىشتىكى مەركىزىي ئورگانلار بولۇپ، ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەسى ناھايىتى مۇرەككەپ. مەركىزى نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئومۇمىي ساغلاملىقى مېڭە سۇيۇقلۇقى (CSF) بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك. CSF رەڭسىز سۇيۇقلۇق بولۇپ، مېڭە ۋە ئومۇرتقا نەيچىسىنى ئوراپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭ ئاساسلىق فۇنكسىيەلىرى تۆۋەندىكىدەك:

• قوغداش فۇنكسىيەسى: CSF مېڭە ۋە ئومۇرتقا نەيچىسىنى سىرتقى مېخانىكىلىق زەربىلەردىن قوغدايدۇ. ئۇ يۇمشاق ياستۇق رولىنى ئويناپ، تەۋرىنىشنى پەسەيتىدۇ.

• ئوزۇقلۇق يەتكۈزۈش: CSF مېڭە ھۈجەيرىلىرىگە ئوزۇقلۇق ماددىلارنى يەتكۈزۈپ بېرىدۇ.

• مېتابولىزملىق تاشلاندۇقلارنى يوقىتىش: مېڭە پائالىيىتى نەتىجىسىدە ھاسىل بولغان تاشلاندۇق ماددىلارنى يىغىپ، مېڭىدىن تازىلايدۇ.

مېڭە قېرىنچە تومۇر توقۇلمىسى (Choroid Plexus) بولسا بۇ CSF (مەركىزى نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئومۇمىي ساغلاملىقى مېڭە سۇيۇقلۇقى ) نى ئىشلەپچىقىرىشتا مەسئۇل ئورگان. ئۇ مېڭە قېرىنچىلىرى (Ventricles) دە جايلاشقان بولۇپ، ئېپىتېلىيە ھۈجەيرىلىرى ۋە مول قان تومۇرلار بىلەن بىرلىكتە بىر خىل سۈزۈش سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرىدۇ. بۇ سىستېما قاننى سۈزۈش ئارقىلىق پلازمادىن CSF نى ئايرىپ چىقىرىدۇ. CSF نىڭ نورمال ئايلىنىشى ئىنتايىن مۇھىم. ئەگەر CSF نىڭ ئىشلەپچىقىرىلىشى، ئالمىشىىشى ياكى يۇتۇلىشىدا مەسىلە كۆرۈلسە، «سۇلۇق مېڭە» (Hydrocephalus) قاتارلىق كېسەللىكلەر كېلىپ چىقىشى مۇمكىن.

مېڭە غولى، كىچىك مېڭە ۋە چوڭ مېڭە قاتارلىق قۇرۇلمىلارنىڭ ئۆز-ئارا باغلىنىشى پۈتۈن مەركىزى نېرۋا سىستېمىسىنىڭ نورمال ئىشلىشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ. كىچىك مېڭە تەڭپۇڭلۇق ۋە ماسلىشىشنى كونترول قىلسا، مېڭە غولى نەپەسلىنىش، يۈرەك سوقۇشى قاتارلىق ھاياتلىق فۇنكسىيەلىرىنى باشقۇرىدۇ. بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ھەربىرى نېرۋا يوللىرى ئارقىلىق بىر-بىرىگە باغلانغان بولۇپ، ئۇچۇرلارنى ئالماشتۇرۇش ئارقىلىق پۈتۈن بەدەننىڭ ھەرىكىتى، سەزگۈسى ۋە بىلىش فۇنكسىيەسىنى تەڭشەيدۇ.

تېببىي تەتقىقاتلاردا، مېڭە قېرىنچە تومۇر توقۇلمىسى ۋە CSF (مەركىزى نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئومۇمىي ساغلاملىقى مېڭە سۇيۇقلۇقى ) سىستېمىسىنىڭ نېرۋا كېسەللىكلىرى (مەسىلەن، ئالزېيمېر كېسىلى، پاركىنسون كېسەللىكى) بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىمۇ تەتقىق قىلىنماقتا. بۇ توقۇلمىلارنىڭ فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش، كېسەللىكلەرنى دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاش ئۇسۇللىرىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشتا ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. مېڭەنىڭ مۇرەككەپ قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسىنى تېخىمۇ چوڭقۇر تەتقىق قىلىش، ئىنسان ساغلاملىقىنى ئىلگىرى سۈرۈشتە ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ.