يۈرەكنىڭ سىرلىق دۇنياسى: ئوڭ-سول دالانچە ۋە ئوڭ -سول قېرىنچە ئىچكى بوشلۇقىنىڭ چوڭقۇر ئانالىزى

يۈرەك، ئىنسان بەدىنىدىكى ھاياتلىقنىڭ مەركىزىي ئورگىنى، قىزىل قاننى پۈتۈن بەدەنگە پومپىلاش (ئىتتىرىپ چىقىرىش) ئارقىلىق ھاياتلىقنى ساقلاپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭ ئىنچىكە ۋە مۇرەككەپ قۇرۇلمىسى، بولۇپمۇ ئوڭ-سول دالانچە ۋە قېرىنچە ئىچكى بوشلۇقى، قان ئايلىنىش سىستېمىسىنىڭ ئۈنۈملۈك ئىشلىشىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ. بۇ ماقالىدە، يۈرەكنىڭ ئاساسلىق بۆلۈملىرىنى، ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەسىنى ۋە ئومۇمىي قان ئايلىنىش سىستېمىسىدىكى رولىنى تەپسىلىي كۆزدىن كەچۈرىمىز.

يۈرەكنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسىنى چۈشىنىش، يۈرەك كېسەللىكلىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە داۋالاشتا ناھايىتى مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. ھەر بىر ئەزانىڭ ئۆزگىچە فۇنكسىيەسى بولۇپ، ئۇلارنىڭ بىرلىكتە ئىشلىشى ئارقىلىق ئوكسىگېنغا تويۇنغان قان بىلەن ئوكسىگېنسىز قاننىڭ ئايرىم ئايلىنىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ. بۇ ماقالە ئوقۇرمەنلەرگە يۈرەكنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسى ھەققىدە كەسپىي، ئەمما چۈشىنىشلىك چۈشەنچە بېرىشنى مەقسەت قىلىدۇ.

يۈرەك ئوڭ-سول دالانچە ۋە يۈرەك ئوڭ-سول قېرىنچە ئىچكى بوشلۇقى (左右心房颌左右心室内腔)

يۈرەك تۆت چوڭ بوشلۇقتىن تەركىب تاپقان: ئىككى دالانچە (ئۈستىدىكى بوشلۇقلار) ۋە ئىككى قېرىنچە (ئاستىدىكى بوشلۇقلار). ئوڭ دالانچە ۋە ئوڭ قېرىنچە بىرلىكتە كىچىك قان ئايلىنىش سىستېمىسىنى، سول دالانچە ۋە سول قېرىنچە چوڭ قان ئايلىنىش سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرىدۇ. بۇ بوشلۇقلار يۈرەكنىڭ قاننى قوبۇل قىلىش ۋە پومپىلاش فۇنكسىيەسىنى ئورۇنداشتىكى ئاساسلىق ئورۇنلار بولۇپ، ھەر بىرىنىڭ ئۆزىگە خاس رولى بار. ئوڭ دالانچە بەدەندىن كەلگەن ئوكسىگېنسىز قاننى قوبۇل قىلسا، سول دالانچە ئۆپكىدىن كەلگەن ئوكسىگېنغا تويۇنغان قاننى قوبۇل قىلىدۇ. ئوڭ قېرىنچە ئوكسىگېنسىز قاننى ئۆپكىگە پومپىلىسا، سول قېرىنچە ئوكسىگېنغا تويۇنغان قاننى پۈتۈن بەدەنگە پومپىلايدۇ. بۇ تۆت بوشلۇقنىڭ ماسلىشىپ ئىشلىشى يۈرەكنىڭ نورمال فۇنكسىيەسىنىڭ ئاچقۇچىدۇر.

• تۆۋەنكى كاۋاك ۋېنا كىلاپانى (Inferior Vena Cava Valve, 下腔静脉瓣): بۇ كىلاپا تۆۋەنكى كاۋاك ۋېنا ئارقىلىق بەدەننىڭ تۆۋەنكى قىسمىدىن كەلگەن ئوكسېگىنسىز قاننىڭ ئوڭ دالانچىگە كىرىشىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ قاننىڭ يۈرەككە راۋان ئېقىشىغا ياردەم بېرىدۇ.

• تاجىسىمان – كاۋاك كىلاپان (Coronary Sinus Valve, 冠状窦瓣): يۈرەكنىڭ ئۆزىدىن كەلگەن ئوكسىگېنسىز قاننى تاجىسىمان -كاۋاك كىلاپان ئارقىلىق ئوڭ دالانچىگە ئېقىشىنى كونترول قىلىدۇ.

• ئۈچ قاناتلىق كىلاپان ئوڭ دالانچە – قېرىنچە كىلاپانى (Tricuspid Valve, 三尖瓣有房室瓣): بۇ كىلاپان ئوڭ دالانچە بىلەن ئوڭ قېرىنچە ئارىسىغا جايلاشقان. ئۇ ئوڭ دالانچىدىن ئوڭ قېرىنچىگە قان ئۆتۈشىگە يول قويىدۇ، ھەمدە قېرىنچە تارايغاندا قاننىڭ دالانچىگە قايتىپ چىقىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

• ئۆپكە ئارتېرىيە غولى (Pulmonary Artery Trunk, 肺动脉干): ئوڭ قېرىنچىدىن چىققان ئوكسىگېنسىز قاننى ئۆپكىگە يەتكۈزۈش ئۈچۈن ئىككى ئۆپكە ئارتېرىيەسىگە بۆلۈنىدۇ.

• ئۆپكە ئارتېرىيە كىلاپانى (Pulmonary Valve, 肺动脉瓣): ئوڭ قېرىنچە بىلەن ئۆپكە ئارتېرىيە غولى ئارىسىغا جايلاشقان بولۇپ، ئوڭ قېرىنچىدىن قان ئۆپكىگە ئاققاندا قاننىڭ قايتىپ كېلىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

• ئارتېرىيە كونۇسى (Arterial Cone, 动脉圆锥): ئوڭ قېرىنچىنىڭ ئۈستۈنكى، سىلىق قىسمى بولۇپ، ئۆپكە ئارتېرىيە غولىغا تۇتىشىدۇ.

• قېرىنچە ئۈستى قىرى (Supraventricular Crest, 室上嵴): ئوڭ قېرىنچىنىڭ ئارتېرىيە كونۇسى بىلەن مۇسكۇللۇق قىسمىنى ئايرىپ تۇرىدىغان قىر.

• پاسىل شورىغۇچى مۇسكۇل (Septal Papillary Muscle, 隔乳头肌): ئۈچ قاناتلىق كىلاپاننىڭ پەي تاناپچىلىرىغا بېكىتىلگەن، ئۇنىڭ يېپىلىشىنى كونترول قىلىدۇ.

• ئۈچ قاناتلىق كىلاپان ئالدى كىلاپانى (Anterior Cusp of Tricuspid Valve, 三尖瓣前瓣): ئۈچ قاناتلىق كىلاپاننىڭ ئۈچ قاپقاقچىسىنىڭ بىرى.

• ئۈچ قاناتلىق كىلاپان پاسىل كىلاپانى (Septal Cusp of Tricuspid Valve, 三尖瓣隔瓣): ئۈچ قاناتلىق كىلاپاننىڭ ئۈچ كىلاپاچىسىنىڭ يەنە بىرى.

• يۈرەك ئوڭ قېرىنچىسى (Right Ventricle, 右心室): ئوكسىگېنسىز قاننى ئۆپكە ئارتېرىيە غولى ئارقىلىق ئۆپكىگە پومپىلايدۇ.

• پاسىل – گىرۋەك مۇسكۇل تۈرۈكچىلىرى (Septomarginal Trabecula, 隔缘肉柱): ئوڭ قېرىنچە ئىچىدىكى مۇسكۇللۇق تۈۋرۈكچىلەرنىڭ بىرى.

• ئارقا شورىغۇچى مۇسكۇل (Posterior Papillary Muscle, 后乳头肌): ئۈچ قاناتلىق كىلاپاننىڭ ئارقا قىسمىنى كونترول قىلىدىغان شورىغۇچى مۇسكۇل.

• ئائورتا (Aorta, 主动脉): سول قېرىنچىدىن چىققان ئوكسىگېنغا تويۇنغان قاننى پۈتۈن بەدەنگە يەتكۈزىدىغان ئەڭ چوڭ ئارتېرىيە.

• يۇقىرىقى كاۋاك ۋېنا (Superior Vena Cava, 上腔静脉): بەدەننىڭ يۇقىرىقى قىسمىدىن كەلگەن ئوكسىگېنسىز قاننى ئوڭ دالانچىگە قۇيىدۇ.

• يۈرەك ئوڭ قۇلىقى (Right Auricle, 右心耳): ئوڭ دالانچىنىڭ يان تەرىپىدىكى مۇسكۇللۇق خالتىسىمان قۇرۇلما.

• تاغاقسىمان مۇسكۇل (Pectinate Muscles, 梳状肌): دالانچىنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى تارازىسىمان مۇسكۇل تۈۋرۈكچىلىرى.

• يۈرەك ئوڭ دالانچىسى (Right Atrium, 右心房): بەدەننىڭ ھەرقايسى قىسىملىرىدىن كەلگەن ئوكسىگېنسىز قاننى قوبۇل قىلىدىغان بۆلەك.

• تۇخۇمسىمان ئويمان (Fossa Ovalis, 卵圆窝): ئوڭ ۋە سول دالانچە ئارىسىدىكى توختاشتىن قالغان ئويمان، تۆرەلمە دەۋرىدىكى ئويمان تۆشۈكىنىڭ قالدۇقى.

• پەي تاناپچىلىرى (Chordae Tendineae, 腱索): كىلاپالارنىڭ قاپقاقچىسىنى شورىغۇچى مۇسكۇللارغا باغلايدىغان تارىخچىلار.

• تۆۋەنكى كاۋاك ۋېنا ئېغىزى (Inferior Vena Cava Opening, 下腔静脉口): تۆۋەنكى كاۋاك ۋېنا ئوڭ دالانچىگە تۇتىشىدىغان ئېغىز.

• ئۈچ قاناتلىق كىلاپان ئارقا كىلاپانى (Posterior Cusp of Tricuspid Valve, 三尖瓣后瓣): ئۈچ قاناتلىق كىلاپاننىڭ ئۈچ قاپقاقچىسىنىڭ بىرى.

• ئالدى شورىغۇچى مۇسكۇل (Anterior Papillary Muscle, 前乳头肌): ئۈچ قاناتلىق كىلاپاننىڭ ئالدى كىلاپانىنى كونترول قىلىدىغان شورىغۇچى مۇسكۇل.

• سول ئۆپكە ئارتېرىيەسى (Left Pulmonary Artery, 左肺动脉): ئۆپكە ئارتېرىيە غولىدىن بۆلۈنۈپ چىقىپ سول ئۆپكىگە قان يەتكۈزىدۇ.

• ئوڭ ئۆپكە ئارتېرىيەسى (Right Pulmonary Artery, 右肺动脉): ئۆپكە ئارتېرىيە غولىدىن بۆلۈنۈپ چىقىپ ئوڭ ئۆپكىگە قان يەتكۈزىدۇ.

• سول ئۆپكە ۋېناسى (Left Pulmonary Vein, 左肺静脉): سول ئۆپكىدىن ئوكسىگېنغا باي قاننى سول دالانچىگە قۇيىدۇ.

• يۈرەك سول دالانچىسى (Left Atrium, 左心房): ئۆپكىدىن كەلگەن ئوكسىگېنغا باي قاننى قوبۇل قىلىدىغان بۆلەك.

• ئۆپكە ۋېنا ئېغىزى (Pulmonary Vein Opening, 肺静脉口): ئۆپكە ۋېناسى سول دالانچىگە تۇتىشىدىغان ئېغىز.

• ئىككى قاناتلىق كىلاپان ئارقا كىلاپانى (Posterior Cusp of Mitral Valve, 二尖瓣后瓣): ئىككى قاناتلىق كىلاپاننىڭ ئىككى قاپقاقچىسىنىڭ بىرى.

• سول تاجىسىمان ئارتېرىيە (Left Coronary Artery, 左冠状动脉): يۈرەك مۇسكۇلىنىڭ سول قىسمىغا قان يەتكۈزىدۇ.

• ئوڭ تاجىسىمان ئارتېرىيە (Right Coronary Artery, 右冠状动脉): يۈرەك مۇسكۇلىنىڭ ئوڭ قىسمىغا قان يەتكۈزىدۇ.

• ئائورتا كاۋىكى (Aortic Sinus, 主动脉窦): ئائورتا كىلاپانىنىڭ كەينىدىكى كىچىك كېڭەيمىلەر بولۇپ، تاجىسىمان ئارتېرىيەلەر بۇ يەردىن چىقىدۇ.

• ئائورتا كىلاپانى (Aortic Valve, 主动脉瓣): سول قېرىنچە بىلەن ئائورتا ئارىسىغا جايلاشقان بولۇپ، قاننىڭ سول قېرىنچىدىن ئائورتاغا ئېقىشىغا يول قويىدۇ، ھەمدە قاننىڭ قايتىپ كېلىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

• ئىككى قاناتلىق كىلاپان سول دالانچە – قېرىنچە كىلاپانى (Mitral Valve, 二尖瓣左房室瓣): سول دالانچە بىلەن سول قېرىنچە ئارىسىغا جايلاشقان بولۇپ، سول دالانچىدىن سول قېرىنچىگە قان ئۆتكۈزىدۇ.

• ئىككى قاناتلىق كىلاپان ئالدى كىلاپانى (Anterior Cusp of Mitral Valve, 二尖瓣前瓣): ئىككى قاناتلىق كىلاپاننىڭ ئىككى قاپقاقچىسىنىڭ بىرى.

• يۈرەك سول قېرىنچىسى (Left Ventricle, 左心室): ئوكسىگېنغا تويۇنغان قاننى ئائورتا ئارقىلىق پۈتۈن بەدەنگە پومپىلايدۇ. ئۇ يۈرەكنىڭ ئەڭ كۈچلۈك بوشلۇقى.

• مۇسكۇل تۈرۈكچىلىرى (Trabeculae Carneae, 肉柱): قېرىنچىنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى مۇسكۇل تۈۋرۈكچىلىرى.

يۈرەكنىڭ فۇنكسىيەسى ۋە ئەھمىيىتى ھەققىدە ئومۇمىي چۈشەنچە

يۈرەك، بەدىنىمىزدىكى ھاياتلىقنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچى بولۇپ، دائىملىق ۋە رېتىملىق پومپىلاش ھەرىكىتى ئارقىلىق قاننى پۈتۈن بەدەنگە يەتكۈزۈپ بېرىدۇ. بۇ مۇرەككەپ جەريان قان ئايلىنىش سىستېمىسىنىڭ ئاساسى بولۇپ، ئىككى چوڭ بۆلەككە ئايرىلىدۇ: چوڭ قان ئايلىنىش (سىستېمىلىق) ۋە كىچىك قان ئايلىنىش (ئۆپكە) سىستېمىسى.

• چوڭ قان ئايلىنىش سىستېمىسى: سول قېرىنچىدىن باشلىنىپ، ئوكسىگېنغا تويۇنغان قاننى ئائورتا ئارقىلىق پۈتۈن بەدەن توقۇلمىلىرىغا يەتكۈزىدۇ. توقۇلمىلار ئوكسىگېن ۋە ئوزۇقلۇق ماددىلارنى قوبۇل قىلىپ، كاربون تۆت ئوكسىد ۋە باشقا قالدۇق ماددىلارنى قانغا قايتۇرىدۇ. ئوكسىگېنسىز قان تۆۋەنكى ۋە يۇقىرىقى كاۋاك ۋېنالار ئارقىلىق يۈرەكنىڭ ئوڭ دالانچىسىغا قايتىپ كېلىدۇ.

• كىچىك قان ئايلىنىش سىستېمىسى: ئوڭ قېرىنچىدىن باشلىنىپ، ئوكسىگېنسىز قاننى ئۆپكە ئارتېرىيە غولى ئارقىلىق ئۆپكىگە يەتكۈزىدۇ. ئۆپكىدە قان كاربون تۆت ئوكسىدنى چىقىرىپ، ئوكسىگېننى قوبۇل قىلىدۇ. ئوكسىگېنغا تويۇنغان قان ئۆپكە ۋېنالىرى ئارقىلىق يۈرەكنىڭ سول دالانچىسىغا قايتىپ كېلىدۇ، بۇ يەردىن چوڭ قان ئايلىنىش سىستېمىسى قايتىدىن باشلىنىدۇ.

يۈرەكنىڭ بۇ ئىككى سىستېمىنى تەرتىپلىك بىر تەرەپ قىلىشى ئۇنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسىدىكى كىلاپالارنىڭ نورمال ئىشلىشىگە باغلىق. كىلاپالار قاننىڭ پەقەت بىر يۆنىلىشتە ئېقىشىغا كاپالەتلىك قىلىپ، قاننىڭ ئارقىغا قايتىپ كېلىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. ئەگەر كىلاپانلاردا مەسىلە كۆرۈلسە (مەسىلەن، تارىيىش ياكى يېپىشماسلىق)، يۈرەكنىڭ پومپىلاش فۇنكسىيەسى ئاجىزلاپ، يۈرەك سانجىقى، نەپەس قېيىنلىشىش قاتارلىق ئەگەشمە كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.

يۈرەك مۇسكۇلىنىڭ ئۆزىمۇ ئوكسىگېن ۋە ئوزۇقلۇققا ئېھتىياجلىق بولۇپ، بۇنى تاجىسىمان ئارتېرىيەلەر تەمىنلەيدۇ. تاجىسىمان ئارتېرىيەلەر يۈرەكنىڭ سىرتىنى ئوراپ تۇرىدىغان قان تومۇرلار بولۇپ، يۈرەك مۇسكۇلىنىڭ ھاياتىي كۈچىنى ساقلايدۇ. بۇ تومۇرلارنىڭ توسۇلۇپ قېلىشى يۈرەك كېسەللىكلىرىنىڭ ئاساسلىق سەۋەبلىرىنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ.

يۈرەكنىڭ ئومۇمىي ساغلاملىقىنى ساقلاش ئۈچۈن، تۇرمۇش ئادىتىنى ياخشىلاش، يەنى ساغلام يېمەك-ئىچمەك، دائىملىق چېنىقىش، تاماكا چېكىشتىن ۋاز كېچىش ۋە بېسىمنى باشقۇرۇش ناھايىتى مۇھىم. يۈرەكنىڭ مۇكەممەل قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش، ئۆزىمىزنىڭ ساغلاملىقىمىزغا تېخىمۇ ئەھمىيەت بېرىشىمىزگە ياردەم بېرىدۇ.