يۈرەك ۋە ئۆپكە رېنتىگېن رەسىمى:

ساغلاملىقنى چۈشىنىش ئۈچۈن مۇھىم ۋاستە

كىرىش سۆز

يۈرەك ۋە ئۆپكە رېنتىگېن رەسىمى (X-ray) كلىنىكىلىق دىياگنوز قويۇشتا ناھايىتى مۇھىم ۋاستە بولۇپ، ئىچكى ئەزالارنىڭ، بولۇپمۇ يۈرەك، ئۆپكە ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى قۇرۇلمىلارنىڭ شەكلى ۋە ھالىتىنى كۆرۈشكە ياردەم بېرىدۇ. بۇ رېنتىگېن رەسىمى ئارقىلىق دوختۇرلار نۇرغۇن كېسەللىكلەرنى، مەسىلەن، ئۆپكە ياللۇغى، يۈرەك چوڭىيىشى، سۈيدۈك يولى تاشلىرى ۋە باشقا كۆكرەك قىسمىغا ئالاقىدار مەسىلىلەرنى بايقايدۇ. ئۇ كېسەللىكلەرنى دەسلەپكى باسقۇچتا بايقاش ۋە داۋالاش پىلانى تۈزۈشتە ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ.

بۇ ماقالە يۈرەك ۋە ئۆپكە رېنتىگېن رەسىمىنىڭ ئاساسلىق قىسىملىرىنى، يەنى رېنتىگېن رەسىمىدە كۆرۈنىدىغان ئاساسىي بەلگىلەرنى چۈشەندۈرۈپ بېرىدۇ. ھەربىر قىسىمنىڭ ئۇيغۇرچە، ئىنگلىزچە ۋە خەنزۇچە ئاتالغۇلىرى بىلەن بىرلىكتە، ئۇنىڭ فۇنكسىيەسى ۋە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى قىسقىچە بايان قىلىنىدۇ. بۇ چۈشەندۈرۈشلەر ئارقىلىق ئوقۇرمەنلەر رېنتىگېن رەسىمىنى تېخىمۇ ياخشى چۈشىنەلەيدۇ ۋە سالامەتلىكنى قوغداشقا ئائىت بىلىملەرگە ئىگە بولالايدۇ.

رېنتىگېن رەسىمىدىكى ئاساسلىق قىسىملارنىڭ تونۇشتۇرۇشى

يۈرەك (Heart / 心脏): يۈرەك ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ مۇھىم ئەزالارنىڭ بىرى بولۇپ، قان ئايلىنىش سىستېمىسىنىڭ مەركىزى ھېسابلىنىدۇ. ئۇ ئوكسىگېنغا تويۇنغان قاننى پۈتۈن بەدەنگە، ئوكسىگېنغا تويۇنمىغان قاننى ئۆپكىگە پومپىلايدۇ. يۈرەكنىڭ چوڭ-كىچىكلىكى، شەكلى ۋە ئورنى رېنتىگېن رەسىمىدە ناھايىتى ياخشى كۆرىنىدۇ. نورمالدا يۈرەك كۆكرەك بوشلۇقىنىڭ سول تەرىپىگە يانتۇ ھالەتتە جايلاشقان بولۇپ، ئوتتۇرا سىزىقنىڭ بىر ئاز سولىغا مايىل بولىدۇ. رېنتىگېن رەسىمى ئارقىلىق يۈرەك كېسەللىكلىرى، مەسىلەن يۈرەك چوڭىيىشى (كاردىئومېگالىيە)، يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرىنىڭ بەزى ئالامەتلىرى بايقالسا، كېيىنكى قەدەمدە قوشۇمچە تەكشۈرۈشلەر (مەسىلەن، ECG، ئېلېكتىروكاردىيوگرامما) ئارقىلىق كونكرېت دىياگنوز قويۇلىدۇ. يۈرەك چوڭىيىشى ئوخشىمىغان سەۋەبلەردىن كېلىپ چىقىدۇ، مەسىلەن يۇقىرى قان بېسىم، يۈرەك زەئىپلىكى، يۈرەك كلاپان كېسەللىكلىرى قاتارلىقلار. بۇ ئەھۋاللارنىڭ ھەممىسى رېنتىگېن رەسىمىدە يۈرەكنىڭ ئومۇمىي شەكلى ۋە چوڭلۇقىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ.

ئائورتا يايى (Aortic Arch / 主动脉弓): بۇ ئائورتانىڭ ئۈستۈنكى قىسمىدىكى يايسىمان قىسىم بولۇپ، يۈرەكتىن چىققان قاننى پۈتۈن بەدەنگە تارقىتىشنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى ھېسابلىنىدۇ. رېنتىگېن رەسىمىدە ئۇنى كۆرۈش ئارقىلىق ئائورتا ئاشقازان-ئۈچەي كېسەللىكلىرى ياكى يايىنىڭ كەڭرىيىشى قاتارلىق مەسىلىلەرنى بايقاشقا بولىدۇ.

ئۆپكە ئارتېرىيە غولى (Pulmonary Artery Trunk / 肺动脉干): يۈرەكنىڭ ئوڭ قېرىنچىسىدىن چىقىپ، ئوكسىگېنغا تويۇنمىغان قاننى ئۆپكىگە يەتكۈزىدىغان ئاساسلىق قان تومۇر. بۇ غولنىڭ چوڭ-كىچىكلىكى ئۆپكە قان تومۇر بېسىمىنىڭ يۇقىرى-تۆۋەنلىكىنى ئەكس ئەتتۈرۈشى مۇمكىن.

يۈرەك سول قېرىنچىسى (Left Ventricle / 左心室): يۈرەكنىڭ ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ كۈچلۈك بوشلۇقى بولۇپ، ئوكسىگېنغا تويۇنغان قاننى ئائورتا ئارقىلىق پۈتۈن بەدەنگە پومپىلايدۇ. ئۇنىڭ شەكلى ۋە چوڭلۇقى يۈرەك ئىقتىدارىنى باھالاشتا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.

يۇقىرىقى كاۋاك ۋېناسى (Superior Vena Cava / 上腔静脉): بەدەننىڭ ئۈستۈنكى قىسمىدىكى قاننى يۈرەكنىڭ ئوڭ دالانچىسىغا قايتۇرىدىغان چوڭ ۋېنا. بۇ ۋېنا قىسىلىپ قالسا ياكى توسۇلۇپ قالسا، رېنتىگېن رەسىمىدە ئوخشاش بولمىغان ئالامەتلەر كۆرۈلىدۇ.

يۈرەك ئوڭ دالانچىسى (Right Atrium / 右心房): يۈرەكنىڭ ئوڭ تەرىپىدىكى ئۈستۈنكى بوشلۇقى بولۇپ، بەدەننىڭ پۈتۈن قاننى قوبۇل قىلىدۇ ۋە ئوڭ قېرىنچىغا يەتكۈزىدۇ. ئۇنىڭ شەكلىدىكى ئۆزگىرىشلەر بەزى يۈرەك كېسەللىكلىرىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.

دىئافراگما (Diaphragm / 膈): كۆكرەك بوشلۇقى بىلەن قورساق بوشلۇقىنى ئايرىپ تۇرىدىغان مۇسكۇل بولۇپ، نەپەسلىنىش جەريانىدا ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ. رېنتىگېن رەسىمىدە ئۇنىڭ ئورنى ۋە شەكلى ئۆپكە ۋە قورساق بوشلۇقى كېسەللىكلىرىنى باھالاشتا ئىشلىتىلىدۇ.

 ئومۇمىي مەزمۇن تونۇشتۇرۇش

يۈرەك ۋە ئۆپكە رېنتىگېن رەسىمى (Chest X-ray, CXR) ھازىرقى زامان تېبابىتىدە كەڭ قوللىنىلىدىغان، بىخەتەر ۋە ئۈنۈملۈك دىياگنوز قويۇش ئۇسۇلىدۇر. ئۇ ئاساسلىقى كۆكرەك قىسمىدىكى ئەزالارنى تەكشۈرۈش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ، بولۇپمۇ يۈرەك، ئۆپكە، نەپەس يوللىرى، سۆڭەكلەر (قۇۋۇرغا، مۈرىلەر) ۋە يۇمشاق توقۇلمىلار. رېنتىگېن رەسىمىنىڭ ئاساسلىق ئەۋزەللىكلىرى شۇكى، ئۇ تېز، ئاسان قوللىنىلىدۇ ۋە نسبەتەن ئەرزان.

• كېسەللىكلەرنى بايقاش:

  • ئۆپكە كېسەللىكلىرى: ئۆپكە ياللۇغى (Pneumonia) ، تۇبېركۇليوز (Tuberculosis)، ئۆپكە راكى (Lung Cancer) ، زىققا (Asthma) ، سوزۇلما توسۇلۇش خاراكتېرلىك ئۆپكە كېسلى (COPD) ۋە سۇلۇق ئۆپكە ۋە سۇلۇق كۆكرەك (Pleural Effusion) قاتارلىقلار.

  • يۈرەك كېسەللىكلىرى: يۈرەك چوڭىيىشى (Cardiomegaly) ، يۈرەك زەئىپلىكى (Heart Failure) نىڭ بەزى ئالامەتلىرى ۋە ئائورتا قان تومۇر كېسەللىكلىرى.

  • سۆڭەك مەسىلىلىرى: كۆكرەك قىسمىدىكى سۆڭەكلەرنىڭ سۇنۇشى ياكى باشقا زەخىملىنىشلىرى.

  • باشقا مەسىلىلەر: كۆكرەك قىسمىدىكى ئۆسمىلەر، دىئافراگمىنىڭ نورمالسىزلىقلىرى ۋە كۆكرەك بوشلۇقىدىكى ھاۋا ياكى سۇيۇقلۇقنىڭ يىغىلىشى.

• رېنتىگېن رەسىمى قانداق ئىشلەيدۇ؟

• رېنتىگېن نۇرى بەدەننى كېسىپ ئۆتۈپ، سۆڭەك قاتارلىق زىچ قۇرۇلمىلاردىن ئاز ئۆتىدۇ (شۇڭا ئاق كۆرۈنىدۇ)، ھاۋا ياكى يۇمشاق توقۇلمىلاردىن ئاسان ئۆتىدۇ (شۇڭا قارا ياكى كۈلرەڭ كۆرۈنىدۇ). بۇ ئوخشىمىغان قاراڭغۇلۇق دەرىجىسى ئارقىلىق ئىچكى ئەزالارنىڭ شەكلى ۋە قۇرۇلمىسىنى ئېنىق كۆرگىلى بولىدۇ.

• خاتىرجەملىك ۋە بىخەتەرلىك: رېنتىگېن رەسىمىگە چۈشۈش جەريانىدا ئاز مىقداردا رادىئاتسىيەگە ئۇچرايدۇ. لېكىن، زامانىۋى ئۈسكۈنىلەر رادىئاتسىيە مىقدارىنى ئەڭ تۆۋەن چەككە چۈشۈرگەن بولۇپ، تەكشۈرۈشتىن كېلىپ چىققان پايدا زىيان خەۋىپىدىن كۆپ يۇقىرى. دوختۇرلار پەقەت زۆرۈر بولغان ئەھۋاللارغىلا رېنتىگېن رەسىمىنى تەۋسىيە قىلىدۇ. ھامىلىدار ئاياللار ئۈچۈن ئالاھىدە ئېھتىيات قىلىنىدۇ.

• تەكشۈرۈش نەتىجىسىنى چۈشىنىش: رېنتىگېن رەسىمىنى ئوقۇش ئالاھىدە بىلىم ۋە تەجرىبە تەلەپ قىلىدۇ. رادىئولوگىيە دوختۇرلىرى بۇ رەسىملەرنى تەپسىلىي تەكشۈرۈپ، كېسەللىك ئالامەتلىرىنى بايقايدۇ ۋە كىلىنىكىلىق دوختۇرغا تەپسىلىي دوكلات سۇنىدۇ. نەتىجىدە ھەرقانداق نورمالسىزلىق بايقالسا، قوشۇمچە تەكشۈرۈشلەر ئارقىلىق تېخىمۇ ئېنىق دىياگنوز قويۇلىدۇ.