ئىنسان نېرۋا سىستېمىسى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

ئىنسان نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئومۇمىي كۆرۈنۈشى ۋە فۇنكسىيەلىك ئاناتومىيەسى

ئىنسان بەدىنىدىكى نېرۋا سىستېمىسى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە سىرلىق بىر قۇرۇلما بولۇپ، ئۇ بەدەننىڭ بارلىق ھەرىكەتلىرىنى، سېزىملىرىنى ۋە تەپەككۇر پائالىيەتلىرىنى كونترول قىلىدىغان «باش قوماندانلىق شتابى» ھېسابلىنىدۇ. ئۇ مەركىزىي نېرۋا سىستېمىسى (مېڭە ۋە ئومۇرتقا يىلىمى) ۋە ئەتراپ نېرۋا سىستېمىسىدىن (بەدەنگە تارقالغان بارلىق نېرۋىلار) تەركىب تاپقان بولۇپ، بۇ ئىككى قىسىم ئۆزئارا ماسلىشىپ، تاشقى دۇنيادىن كەلگەن ئۇچۇرلارنى قوبۇل قىلىش، بىر تەرەپ قىلىش ۋە مۇناسىپ ئىنكاس قايتۇرۇش قاتارلىق ھاياتلىق پائالىيەتلىرىنى تاماملايدۇ. بۇ سىستېما بىزنىڭ ئۆگىنىش، ئەستە ساقلاش، ھېسسىيات ئىپادىلەش، شۇنداقلا نەپەس ئېلىش، يۈرەك سوقۇشى قاتارلىق ئاپتوماتىك فۇنكسىيەلەرنى ئىشقا ئاشۇرۇشنىڭ ئاساسى.

نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ساغلام بولۇشى ئىنساننىڭ تۇرمۇش سۈپىتى ۋە ئومۇمىي سالامەتلىكى ئۈچۈن ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە. نېرۋا ھۈجەيرىلىرى ئارقىلىق ئۇچۇرلار ئېلېكتر ۋە خىمىيەلىك سىگنال شەكلىدە يەتكۈزۈلۈپ، بەدەننىڭ ھەرقايسى ئەزالىرىنىڭ ماس ھەرىكەت قىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ. بۇ رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك، چوڭ مېڭىدىن تارتىپ پۇت بارمىقىنىڭ ئۇچىغىچە تارقالغان ھەر بىر نېرۋا ئۆزىگە خاس ۋەزىپىلەرنى ئۆتەيدۇ، بەزىلىرى ھەرىكەتنى كونترول قىلسا، يەنە بەزىلىرى ئاغرىق، تېمپېراتۇرا، بېسىم قاتارلىق سېزىملارنى مېڭىگە يەتكۈزىدۇ. شۇڭلاشقا، نېرۋا سىستېمىسىنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش، ئۆزىمىزنىڭ تەن سالامەتلىكىنى قوغداش ۋە كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئاساسلىق تەركىبىي قىسىملىرى

1. نېرۋا سىستېمىسى كۆرۈنۈشى (Nervous System Diagram, 神经系统模式图)
   بۇ ئىنسان بەدىنىدىكى نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئومۇمىي ئورۇنلىشىشىنى كۆرسىتىدىغان قۇرۇلما سىزمىسى بولۇپ، مەركىزىي ۋە ئەتراپ نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئاساسلىق تەركىبلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ مېڭىنىڭ ئاساسلىق قوماندانلىق مەركىزى ئىكەنلىكىنى، ئومۇرتقا يىلىمىنىڭ ئۇچۇر يەتكۈزۈشتىكى ئاساسلىق يول ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بۇ سىستېما بەدەننىڭ ھەرقايسى قىسىملىرىدىن كەلگەن سېزىم ئۇچۇرلىرىنى قوبۇل قىلىپ، ھەرىكەت بۇيرۇقلىرىنى تارقىتىش ئارقىلىق ھاياتلىق پائالىيەتلىرىنى تەڭشەيدۇ. نېرۋا سىستېمىسى ئادەمنىڭ ئوي-خىيال، ھېسسىيات ۋە ھەرىكەتلىرىنى كونترول قىلىدىغان ئەڭ مۇھىم سىستېمىدۇر.

باش ۋە بويۇن قىسمىدىكى نېرۋىلار:

• چوڭ مېڭە (Cerebrum, 大脑)
  چوڭ مېڭە ئىنساننىڭ تەپەككۇر، ئاڭ، ئەستە تۇتۇش ۋە تىل ئىقتىدارى قاتارلىق يۇقىرى دەرىجىلىك پائالىيەتلىرىنى باشقۇرىدىغان ئاساسلىق مەركەز. ئۇ يەنە بەدەننىڭ ئاڭلىق ھەرىكەتلىرىنى ۋە سېزىم ئەزالىرىدىن كەلگەن ئۇچۇرلارنى بىر تەرەپ قىلىشقا مەسئۇل.
• يۈز نېرۋىسى (Facial Nerve, 面神经)
  بۇ نېرۋا ئاساسلىقى يۈز قىسمىدىكى مۇسكۇللارنىڭ ھەرىكىتىنى كونترول قىلىپ، كۈلۈش، قاش چېتىش قاتارلىق ئىپادىلەرنى شەكىللەندۈرىدۇ. شۇنداقلا، تىلنىڭ ئالدى قىسمىدىكى تەم سەزگۈسى ۋە شۆلگەي بېزىنىڭ ئاجرىلىپ چىقىشىنى باشقۇرىدۇ.
• كىچىك مېڭە (Cerebellum, 小脑)
  كىچىك مېڭە بەدەننىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ۋە ھەرىكەتلەرنىڭ ماسلىشىشىنى ساقلاشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. ئۇ مۇسكۇللارنىڭ ھەرىكىتىنى ئىنچىكە تەڭشەپ، راۋان ۋە توغرا ھەرىكەت قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ.
• ئۇزۇنچاق مېڭە (Medulla Oblongata, 延髓)
  ئۇزۇنچاق مېڭە يۈرەك سوقۇشى، نەپەس ئېلىش، قان بېسىمى قاتارلىق ھاياتلىققا مۇناسىۋەتلىك ئاساسلىق ئاپتوماتىك فۇنكسىيەلەرنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ مېڭە غولىنىڭ ئەڭ تۆۋەنكى قىسمىغا جايلاشقان.
• بويۇن چىگىشى (Cervical Plexus, 颈丛)
  بۇ نېرۋا تورى بويۇن، مۈرە ۋە كۆكرەكنىڭ يۇقىرى قىسمىدىكى تېرە ۋە مۇسكۇللارنى تەمىنلەيدۇ. ئۇ يەنە نەپەسلىنىشكە قاتنىشىدىغان دىئافراگما مۇسكۇلىنى كونترول قىلىدىغان فرېنىك نېرۋىسىنى شەكىللەندۈرىدۇ.
• كۆز نېرۋىسى (Ophthalmic Nerve, 眼神经)
  بۇ ئۈچ شاخلىق نېرۋىنىڭ بىرىنچى شاخچىسى بولۇپ، كۆز، پېشانە، باش تېرىسىنىڭ ئالدى قىسمى ۋە بۇرۇن بوشلۇقىنىڭ يۇقىرى قىسمىدىكى سېزىملارنى مېڭىگە يەتكۈزۈشكە مەسئۇل.
• كۆرۈش نېرۋىسى (Optic Nerve, 视神经)
  كۆرۈش نېرۋىسى كۆزنىڭ تور پەردىسىدىن كەلگەن كۆرۈش ئۇچۇرلىرىنى چوڭ مېڭىنىڭ كۆرۈش قەۋىتىگە يەتكۈزىدۇ. ئۇ بىزنىڭ ئەتراپىمىزدىكى دۇنيانى كۆرۈشىمىزنىڭ بىۋاسىتە ئاساسى ھېسابلىنىدۇ.
• يۇقىرىقى ئېڭەك نېرۋىسى (Maxillary Nerve, 上颌神经)
  بۇ ئۈچ شاخلىق نېرۋىنىڭ ئىككىنچى شاخچىسى بولۇپ، يۇقىرىقى كالپۇك، چىش، بۇرۇننىڭ يان تەرىپى ۋە يۈزنىڭ ئوتتۇرا قىسمىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى باشقۇرىدۇ.
• تۆۋەنكى ئېڭەك نېرۋا (Mandibular Nerve, 下颌神经)
  بۇ ئۈچ شاخلىق نېرۋىنىڭ ئۈچىنچى شاخچىسى بولۇپ، تۆۋەنكى ئېڭەك، چىش، كالپۇك ۋە تىلنىڭ ئالدى قىسمىدىكى سېزىملارنى يەتكۈزىدۇ ھەمدە چايناش مۇسكۇللىرىنىڭ ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ.
• ئوقۇرەك سۆڭەك ئۈستى نېرۋا (Supraclavicular Nerve, 锁骨上神经)
  بۇ نېرۋا بويۇن چىگىشىدىن چىقىپ، مۈرە ۋە كۆكرەكنىڭ يۇقىرى قىسمىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.

قول ۋە كۆكرەك قىسمىدىكى نېرۋىلار:

• يەلكە چىگىشى (Brachial Plexus, 臂丛)
  بۇ مۇرەككەپ نېرۋا تورى قول، بىلەك ۋە قول بارماقلىرىنىڭ ھەرىكىتىنى ۋە سېزىمىنى كونترول قىلىدىغان بارلىق ئاساسلىق نېرۋىلارنى شەكىللەندۈرىدۇ.
• قوۋۇرغا ئارىلىق نېرۋىسى (Intercostal Nerves, 肋间神经)
  بۇ نېرۋىلار قوۋۇرغا ئارىلىقىدىكى مۇسكۇللارنى ۋە كۆكرەك قەپىسىنىڭ تېرىسىنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇلار نەپەسلىنىش جەريانىدا كۆكرەك قەپىسىنىڭ ھەرىكىتىگە ياردەم بېرىدۇ.
• قولتۇق نېرۋىسى (Axillary Nerve, 腋神经)
  قولتۇق نېرۋىسى مۈرە بوغۇمى ۋە دېلتائىد مۇسكۇلىنى كونترول قىلىدۇ. بۇ مۇسكۇل قولنى يان تەرەپكە كۆتۈرۈش ھەرىكىتىنى ئىشقا ئاشۇرىدۇ.
• مۇسكۇل-تېرە نېرۋىسى (Musculocutaneous Nerve, 肌皮神经)
  بۇ نېرۋا بىلەكنى ئېگىشكە ياردەم بېرىدىغان مۇسكۇللارنى (مەسىلەن، ئىككى باشلىق مۇسكۇل) كونترول قىلىدۇ. ئۇ يەنە بىلەكنىڭ سىرتقى تەرىپىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.
• يان بىلەك نېرۋىسى (Radial Nerve, 桡神经)
  يان بىلەك نېرۋىسى بىلەك، قول ۋە بارماقلارنى كېرىش ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ يەنە قولنىڭ ئارقا تەرىپىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى باشقۇرىدۇ.
• ئوتتۇرا نېرۋا (Median Nerve, 正中神经)
  ئوتتۇرا نېرۋا بىلەك ۋە بارماقلارنى ئېگىش ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ، بولۇپمۇ باش بارماق، كۆرسەتكۈچ بارماق ۋە ئوتتۇرا بارماقنىڭ ھەرىكىتى ۋە سېزىمىدە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• بىلەك نېرۋا (Ulnar Nerve, 尺神经)
  بۇ نېرۋا قول بارماقلىرىنىڭ ئىنچىكە ھەرىكەتلىرىنى كونترول قىلىدۇ ھەمدە چىمچىلاق ۋە نامسىز بارماقنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.
• كۆكرەك ئارقا شېخى (Posterior branch of thoracic nerve, 胸神经后支)
  بۇ نېرۋىلار ئومۇرتقا ئەتراپىدىكى دۈمبە مۇسكۇللىرى ۋە تېرىسىنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• يۇقىرىقى بىلەك سىرتقى تەرەپ يۇقىرىقى تېرە نېرۋا (Superior lateral cutaneous nerve of arm, 臂外侧上皮神经)
  بۇ نېرۋا قولتۇق نېرۋىسىنىڭ بىر شاخچىسى بولۇپ، مۈرىنىڭ يان تەرىپىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.
• يۇقىرىقى بىلەك ئارقا تېرە نېرۋا (Posterior cutaneous nerve of arm, 臂后皮神经)
  بۇ نېرۋا يان بىلەك نېرۋىسىدىن چىقىپ، بىلەكنىڭ ئارقا تەرىپىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى باشقۇرىدۇ.
• ئالدى بىلەك ئارقا تېرە نېرۋىسى (Posterior cutaneous nerve of forearm, 前臂后皮神经)
  بۇ نېرۋا يان بىلەك نېرۋىسىنىڭ داۋامى بولۇپ، بىلەكنىڭ ئارقا قىسمىدىكى تېرىگە سېزىم تەمىنلەيدۇ.
• بىلەك ئىچكى تەرەپ تېرە نېرۋىسى (Medial cutaneous nerve of arm, 臂内侧皮神经)
  بۇ نېرۋا يەلكە چىگىشىدىن چىقىپ، بىلەكنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى باشقۇرىدۇ.
• ئالدىنقى بىلەك ئىچكى تەرەپ تېرە نېرۋىسى (Medial cutaneous nerve of forearm, 前臂内侧皮神经)
  بۇ نېرۋا بىلەكنىڭ ئالدى-ئىچكى تەرىپىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.
• ئالدىنقى بىلەك سىرتقى تەرەپ تېرە نېرۋىسى (Lateral cutaneous nerve of forearm, 前臂外侧皮神经)
  بۇ نېرۋا مۇسكۇل-تېرە نېرۋىسىنىڭ شاخچىسى بولۇپ، بىلەكنىڭ يان تەرىپىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى باشقۇرىدۇ.
• يان بىلەك نېرۋا ئۈزە شېخى (Superficial branch of the radial nerve, 桡神经浅支)
  بۇ نېرۋا قولنىڭ دۈمبە قىسمى، باش بارماق ۋە كۆرسەتكۈچ بارماق ئەتراپىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.
• بىلەك نېرۋا قول دۈمبە شېخى (Dorsal branch of the ulnar nerve, 尺神经手背支)
  بۇ نېرۋا قولنىڭ دۈمبە قىسمىنىڭ ئىچكى تەرىپى ۋە چىمچىلاق، نامسىز بارماقلارنىڭ تېرىسىگە سېزىم تەمىنلەيدۇ.

بەل، ساغرا ۋە پۇت قىسمىدىكى نېرۋىلار:

• بەل چىگىشى (Lumbar Plexus, 腰丛)
  بۇ نېرۋا تورى قورساقنىڭ تۆۋەنكى قىسمى، يوتا ۋە پۇتنىڭ ئالدى قىسمىدىكى مۇسكۇل ۋە تېرىلەرنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• توققۇز كۆز چىگىشى (Sacral Plexus, 骶丛)
  بۇ نېرۋا تورى ساغرا، يوتا ئارقا قىسمى ۋە پۇتنىڭ كۆپ قىسىم مۇسكۇللىرىنى ھەمدە تېرىسىنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ، ئولتۇرغۇچ نېرۋا بۇ يەردىن شەكىللىنىدۇ.
• يېپىق تۆشۈك نېرۋىسى (Obturator Nerve, 闭孔神经)
  بۇ نېرۋا يوتىنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى مۇسكۇللارنى كونترول قىلىپ، پۇتنى ئىچكە يېقىنلاشتۇرۇش ھەرىكىتىنى ئىشقا ئاشۇرىدۇ.
• ئولتۇرغۇچ نېرۋا (Sciatic Nerve, 坐骨神经)
  ئولتۇرغۇچ نېرۋا ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ ئۇزۇن ۋە ئەڭ چوڭ نېرۋا بولۇپ، يوتىنىڭ ئارقا قىسمىدىكى مۇسكۇللارنى ۋە پۇتنىڭ تۆۋەنكى قىسمىدىكى بارلىق مۇسكۇللارنى كونترول قىلىدۇ.
• ساغرا يۇقىرىقى تېرە نېرۋا (Superior cluneal nerves, 臀上皮神经)
  بۇ نېرۋىلار ساغرىنىڭ يۇقىرى قىسمىدىكى تېرىگە سېزىم تەمىنلەيدۇ.
• ساغرا ئوتتۇرا تېرە نېرۋىسى (Medial cluneal nerves, 臀中皮神经)
  بۇ نېرۋىلار ساغرىنىڭ ئوتتۇرا قىسمىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى باشقۇرىدۇ.
• ساغرا تۆۋەنكى تېرە نېرۋىسى (Inferior cluneal nerves, 臀下皮神经)
  بۇ نېرۋىلار ساغرىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.
• چات ئارىلىق شېخى (Perineal branch, 会阴支)
  بۇ نېرۋىلار جىنسىي ئەزا ۋە چات ئارىلىقى رايونىنىڭ سېزىمىنى ۋە مۇسكۇللىرىنى كونترول قىلىدۇ.
• يوتا سىرتقى تەرەپ تېرە نېرۋىسى (Lateral femoral cutaneous nerve, 股外侧皮神经)
  بۇ نېرۋا يوتىنىڭ سىرتقى يان تەرىپىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.
• يوتا ئارقا تېرە نېرۋىسى (Posterior femoral cutaneous nerve, 股后皮神经)
  بۇ نېرۋا يوتىنىڭ ئارقا قىسمىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.
• يان پاقالچەك غول نېرۋا (Common fibular nerve, 腓总神经)
  بۇ ئولتۇرغۇچ نېرۋىنىڭ بىر شاخچىسى بولۇپ، پۇت ۋە بارماقلارنى يۇقىرىغا كۆتۈرۈش ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ.
• پاقالچەك نېرۋا (Tibial Nerve, 胫神经)
  بۇ ئولتۇرغۇچ نېرۋىنىڭ يەنە بىر چوڭ شاخچىسى بولۇپ، پاقالچاق مۇسكۇللىرىنى كونترول قىلىپ، پۇت ۋە بارماقلارنى تۆۋەنگە ئېگىش ھەرىكىتىنى ئىشقا ئاشۇرىدۇ.
• يوشۇرۇن نېرۋا (Saphenous Nerve, 隐神经)
  بۇ نېرۋا يوتا نېرۋىسىنىڭ ئەڭ چوڭ شاخچىسى بولۇپ، تىزنىڭ ئىچكى تەرىپى ۋە كىچىك پۇتنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.
• يان پاقالچەك چوڭقۇر نېرۋا (Deep fibular nerve, 腓深神经)
  بۇ نېرۋا پۇتنى يۇقىرىغا كۆتۈرىدىغان مۇسكۇللارنى كونترول قىلىدۇ ھەمدە باش بارماق بىلەن ئىككىنچى بارماق ئارىسىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ.
• يان پاقالچەك ئۈزە نېرۋا (Superficial fibular nerve, 腓浅神经)
  بۇ نېرۋا كىچىك پۇتنىڭ يان تەرىپىدىكى مۇسكۇللارنى كونترول قىلىدۇ ۋە پۇت دۈمبىسىنىڭ كۆپ قىسىم تېرىسىگە سېزىم تەمىنلەيدۇ.
• ئالدىنقى بىلەك ئىچكى تەرەپ تېرە نېرۋىسى (Medial sural cutaneous nerve, 腓肠内侧皮神经)
  بۇ نېرۋا پاقالچاق نېرۋىسىدىن چىقىپ، پاقالچاقنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى تېرىنى سېزىم بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• ئالدىنقى بىلەك سىرتقى تەرەپ تېرە نېرۋىسى (Lateral sural cutaneous nerve, 腓肠外侧皮神经)
  بۇ نېرۋا يان پاقالچەك غول نېرۋىسىدىن چىقىپ، پاقالچاقنىڭ سىرتقى تەرىپىدىكى تېرىنى سېزىم بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• يان پاقالچەك نېرۋىسى (Sural Nerve, 腓肠神经)
  بۇ نېرۋا پاقالچاقنىڭ ئارقا-يان تەرىپى ۋە پۇتنىڭ سىرتقى قىرغىقىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى باشقۇرىدۇ.

نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئومۇمىي فۇنكسىيەسى ۋە سالامەتلىكى

نېرۋا سىستېمىسى ئىنسان بەدىنىنىڭ ئۇچۇر ئالماشتۇرۇش تورى بولۇپ، ئۇنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىسى بەدەننىڭ ئىچكى ۋە تاشقى مۇھىتتىكى ئۆزگىرىشلەرنى سېزىش، ئۇچۇرلارنى بىر تەرەپ قىلىش ۋە ماس ھالدا ئىنكاس قايتۇرۇش. بۇ مۇرەككەپ سىستېma ئادەتتە ئىككى چوڭ قىسىمغا ئايرىلىدۇ: مەركىزىي نېرۋا سىستېمىسى (مېڭە ۋە ئومۇرتقا يىلىمى) ۋە ئەتراپ نېرۋا سىستېمىسى (مېڭە ۋە ئومۇرتقىدىن چىقىپ پۈتۈن بەدەنگە تارقالغان نېرۋىلار). بۇ سىستېمىنىڭ ئىناق ئىشلىشى بىزنىڭ ھاياتلىق پائالىيەتلىرىمىزنىڭ نورمال ئېلىپ بېرىلىشى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.

نېرۋا سىستېمىسىنىڭ فۇنكسىيەسىنى بىر قانچە نۇقتىدىن يىغىنچاقلاشقا بولىدۇ:

• سېزىم فۇنكسىيەسى: تېرە، كۆز، قۇلاق، بۇرۇن ۋە تىل قاتارلىق سېزىم ئەزالىرى ئارقىلىق تاشقى دۇنيادىكى نۇر، ئاۋاز، تەم، پۇراق، تېمپېراتۇرا قاتارلىق ئۇچۇرلارنى قوبۇل قىلىدۇ. شۇنداقلا، بەدەن ئىچىدىكى ئاغرىق، بېسىم ۋە ئەزالارنىڭ ھالىتىگە ئائىت ئۇچۇرلارنىمۇ مېڭىگە يەتكۈزىدۇ.
• بىرلەشتۈرۈش فۇنكسىيەسى: مەركىزىي نېرۋا سىستېمىسى قوبۇل قىلىنغان ئۇچۇرلارنى تەھلىل قىلىدۇ، سېلىشتۇرىدۇ ۋە ساقلايدۇ (ئەستە تۇتۇش)، ئاندىن مۇۋاپىق قارار چىقىرىدۇ. بۇ جەريان بىزنىڭ تەپەككۇر قىلىش، ئۆگىنىش ۋە مەسىلە ھەل قىلىش ئىقتىدارىمىزنىڭ ئاساسى.
• ھەرىكەت فۇنكسىيەسى: مېڭە چىقارغان بۇيرۇقلارنى مۇسكۇل ۋە بەزلەرگە يەتكۈزۈپ، بەدەننىڭ ھەرىكەتلىنىشىنى ۋە ئىچكى ئەزالارنىڭ فۇنكسىيەسىنى كونترول قىلىدۇ. بۇ ئاڭلىق ھەرىكەتلەر (مەسىلەن، مېڭىش، يېزىش) ۋە ئاڭسىز ھەرىكەتلەرنى (مەسىلەن، يۈرەك سوقۇشى، ھەزىم قىلىش) ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداش ئومۇمىي سالامەتلىك ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. ساغلام تۇرمۇش ئادىتى، يېتەرلىك ئۇيقۇ، تەڭپۇڭ ئوزۇقلىنىش، مۇۋاپىق چېنىقىش ۋە روھىي بېسىمنى ئازايتىش نېرۋا سىستېمىسىنىڭ نورمال فۇنكسىيەسىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ. بەزى كېسەللىكلەر، زەخىملىنىش ياكى ناچار تۇرمۇش ئادەتلىرى نېرۋا سىستېمىسىغا زىيان يەتكۈزۈپ، ھەرىكەت توسالغۇسى، سېزىم يوقىتىش، ئەستە تۇتۇش ئىقتىدارىنىڭ چېكىنىشى قاتارلىق ئېغىر ئاقىۋەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. شۇڭا، نېرۋا سىستېمىسىنى تونۇش ۋە ئۇنى ئاسراش ھەر بىر ئادەمنىڭ دىققەت قىلىشىغا ئەرزىيدىغان مۇھىم ئىشتۇر.