Abletjan Mosa

ئادەم چىشلىرى كۈندىلىك ھاياتىمىزدا ناھايىتى مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇلار يېمەكلىكلەرنى چايناش، تەلەپپۇزنى توغرا چىقىرىش ۋە چىراي ئىپادىسىنى شەكىللەندۈرۈشتە ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە. چىشلىرىمىزنىڭ ساغلاملىقى ئومۇمىي بەدەن ساغلاملىقىمىز بىلەن زىچ باغلانغان بولۇپ، ئۇنى ئاسراشقا ئەھمىيەت بېرىشىمىز كېرەك. تۇراقلىق چىشلار چوڭ بولغاندا چىشىمىزدا ئورۇن ئالىدىغان، ئادەتتە 32 تال بولىدىغان چىشلاردۇر.

ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋى (Base of the oral cavity ) ئىنسان بەدىنىدىكى ئىنتايىن مۇھىم ۋە مۇرەككەپ بىر قىسىم بولۇپ، ئۇ ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ. بۇ رايون تىل، شۆلگەي بەزلىرى، قان تومۇرلار ۋە نېرۋىلارنىڭ ئۆز-ئارا گىرەلىشىپ كەتكەن تورىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ يېمەكلىكلەرنى يۇتۇش، سۆزلەش ۋە شۆلگەي ئاجرىتىش قاتارلىق ھاياتلىق پائالىيەتلىرىدە ئاساسلىق رول ئوينايدۇ. بۇ رايوننىڭ نورمال ئىشلىشى ئېغىز بوشلۇقىنىڭ ساغلاملىقى ۋە ئومۇمىي بەدەن فۇنكسىيەسى ئۈچۈن ناھايىتى مۇھىم.

تىز بوغۇمى ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ مۇرەككەپ بوغۇملارنىڭ بىرى بولۇپ، پۇت-قول ھەرىكەتلىرىدە ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ سۆڭەك، تارىمۇش، پەي، مۇسكۇل قاتارلىق نۇرغۇنلىغان قۇرۇلمىلارنىڭ ماسلىشىپ ئىشلىشى ئارقىلىق، ئادەمنىڭ مېڭىش، يۈگۈرۈش، سەكرەش قاتارلىق كۈندىلىك پائالىيەتلىرىنى راۋان ھالدا ئېلىپ بېرىشىغا ياردەم بېرىدۇ. تىز بوغۇمىنىڭ سالامەتلىكى ھەرىكەت ئەركىنلىكىمىز ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم بولۇپ، ئۇنىڭ قۇرۇلمىسىنى چۈشىنىش تىز ئاغرىقى ياكى زەخىملىنىشتىن ساقلىنىشتا ئاساسلىق رول ئوينايدۇ.

چىش كېسەللىكلىرىنى دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشتا رېنتىگېن رەسىملىرى ناھايىتى مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ چىشنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسىنى، چىش ئەتراپىدىكى سۆڭەك توقۇلمىلىرىنى ۋە يوشۇرۇن مەسىلىلەرنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرەلەيدۇ. بولۇپمۇ تۆۋەنكى ئېڭەك 1- ئېزىق چىشى، ئېغىز بوشلۇقىدىكى ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ مۇھىم چىشلارنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇنىڭ رېنتىگېن رەسىمى چىش پەرۋىشىنى ئىلگىرى سۈرۈش ئۈچۈن قىممەتلىك ئۇچۇرلارنى بېرىدۇ.

داس بوغۇمى (Hip Joint) ئىنسان تېنىدىكى ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ مۇھىم بوغۇملارنىڭ بىرى بولۇپ، پۇت-قوللارنىڭ ھەرىكىتىنى باشقۇرۇشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. ئۇ يوتا سۆڭىكى بېشى بىلەن داس سۆڭىكىدىكى داس مۇجۇقىدىن تەشكىل تاپقان بولۇپ، بەدەننىڭ تۇراقلىقلىقىنى ساقلاش، مېڭىش، يۈگۈرۈش، سەكرەش ۋە باشقا ھەر خىل ھەرىكەتلەرنى ئىجرا قىلىشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ. بۇ بوغۇم ئۆزگىچە قۇرۇلمىسى ئارقىلىق، بەدەننىڭ ئېغىرلىقىنى كۆتۈرۈش بىلەن بىرگە، كەڭ دائىرىلىك ھەرىكەت ئىقتىدارىنىمۇ تەمىنلەيدۇ.

پاقالچاق سۆڭەك (Tibia) ۋە يان پاقالچاق سۆڭەك (Fibula) ئادەم بەدىنىنىڭ ئاساسلىق ئېغىرلىقىنى كۆتۈرۈش، ھەرىكەتچانلىقنى تەمىنلەش ۋە پۇت قىسمىغا مۇقىملىق بېرىشتە ھالقىلىق رول ئوينايدىغان مۇھىم سۆڭەكلەردۇر. بۇ ئىككى سۆڭەك ئۆز-ئارا گىرەلىشىپ، تىز بوغۇمىدىن تاپانغا قەدەر ئۇزۇنلۇققا سوزۇلۇپ، پۇتنىڭ ئاستى قىسمىنى شەكىللەندۈرىدۇ. ئۇلار پۇتنىڭ ئېگىلىش، سوزۇلۇش، ئايلىنىش قاتارلىق ھەرىكەتلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش بىلەن بىرگە، مۇسكۇللارنىڭ چاپلىشىش نۇقتىسى بولۇپ، پۇتنىڭ كۈچىنى ۋە چىدامچانلىقىنى ئاشۇرىدۇ. بۇ ماقالىدە بىز پاقالچاق ۋە يان پاقالچاق سۆڭەكلەرنىڭ قۇرۇلمىسى، فۇنكسىيەسى ۋە كىلىنىكىلىق ئەھمىيىتى ھەققىدە تەپسىلىي توختىلىمىز.

پۇت سۆڭەكلىرى ئادەم بەدىنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە مۇھىم سۆڭەك قۇرۇلمىلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇ ئادەمنىڭ مېڭىشى، يۈگرىشى ۋە سەكرىشى قاتارلىق ھەرىكەتلىرىنى تەمىنلەيدۇ. ئۇ يەنە بەدەننىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاپ، ھەر خىل بېسىملارغا قارشى تۇرىدۇ. پۇت سۆڭەكلىرىنىڭ قۇرۇلمىسى ناھايىتى ئىنچىكە بولۇپ، نۇرغۇن كىچىك سۆڭەكلەرنىڭ بىرىكىشىدىن شەكىللەنگەن.

يانپاش بوغۇمىنىڭ ئاناتومىيىسى ۋە فۇنكسىيىسى: ھەرىكەت ئەركىنلىكىمىزنىڭ ئاچقۇچى   يانپاش بوغۇمى (Hip Joint) ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ چوڭ ۋە مۇھىم بوغۇملارنىڭ بىرى بولۇپ، پۇت-قوللارنىڭ ھەرىكىتى ۋە تىك...

لىپەك سۆڭىكى (Patella) تىز بوغۇمىنىڭ ئالدى تەرىپىگە جايلاشقان كىچىك، ئۈچبۇلۇڭ شەكىللىك سۆڭەك بولۇپ، ئۇ ئادەم بەدىنىدىكى ئۇششاق (تېرىقچە) سۆڭەكلەر (sesamoid bone) ھېسابلىنىدۇ. ئۇ تىز قاپقىقى سۈپىتىدە خىزمەت قىلىپ، تىز بوغۇمىنى تاشقى زەربىلەردىن قوغدايدۇ ھەمدە تىزنى تۈزلىگۈچى مۇسكۇللارنىڭ كۈچىنى ئاشۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ. لىپەك سۆڭىكىنىڭ ساغلاملىقى تىزنىڭ نورمال ھەرىكىتى ۋە ئىقتىدارى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. بۇ ماقالىدە بىز لىپەك سۆڭىكىنىڭ ئاناتومىيىسى، ئوخشىمىغان قىسىملىرى، فۇنكسىيەلىرى ۋە ئۇنىڭ تىز بوغۇمىدىكى رولىنى تەپسىلىي كۆرسىتىپ ئۆتىمىز. 

پاقالچەك سۆڭەك (Tibia) ئادەم بەدىنىدىكى مۇھىم ھەم چوڭ سۆڭەكلەرنىڭ بىرى بولۇپ، تىز بوغۇمىنىڭ ئاستى تەرىپىنى شەكىللەندۈرىدۇ. ئۇ پۇتنىڭ ئېغىرلىقىنى كۆتۈرۈش، ھەرىكەت قىلىش ۋە مۇقىملىقنى ساقلاشتا ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ. پاقالچەك سۆڭەكنىڭ يۇقىرىقى قىسمى مۇرەككەپ قۇرۇلمىغا ئىگە بولۇپ، ئۇ تۈرلۈك بوغۇم يۈزلىرى، دۆڭچىلەر ۋە رايونلاردىن تەركىب تاپىدۇ. بۇ قۇرۇلمىلار يوتا سۆڭىكى بىلەن بىرلىشىپ، تىز بوغۇمىنىڭ توغرا ئىقتىدارىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.