چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكى ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى

چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكى (Inguinal Triangle)، تىببىي ساھەدە يەنە «خېسېلباخ ئۈچ بۇرجىكى» (Hesselbach’s Triangle) دەپمۇ ئاتىلىدىغان بولۇپ، قورساق ئالدى دىۋارىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىدىكى ئاناتومىيىلىك جەھەتتىن ئىنتايىن مۇھىم بىر رايوندۇر. بۇ رايون قورساق دىۋارىنىڭ ئىچكى تەرىپىدىن (قورساق بوشلۇقى ئىچىدىن) كۆزىتىلگەندە ئېنىق كۆرۈلىدۇ. چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكىنىڭ چېگرالىرى مۇسكۇل ۋە قان تومۇرلار ئارقىلىق بەلگىلەنگەن بولۇپ، بۇ يەر قورساق دىۋارىنىڭ نىسبەتەن ئاجىز رايونى ھېسابلىنىدۇ، شۇڭا «بىۋاسىتە چات يېرىق» (Direct Inguinal Hernia) دەل مۇشۇ ئۈچ بۇرجەك رايونىدىن تومپىيىپ چىقىدۇ.

بۇ ماقالىدە بىز رەسىمدىكى ئىچكى كۆرۈنۈش ئاساسىدا، چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكىنى شەكىللەندۈرگەن چېگرالارنى، يەنى قورساق تۈز مۇسكۇلى، قورساق تېمى تۆۋەنكى قان تومۇرلىرى ۋە چات يېرىق تارىمۇشىنى تەپسىلىي تونۇشتۇرىمىز. شۇنىڭ بىلەن بىرگە، بۇ رايونغا قوشنا بولغان يوتا ھالقىسى، قان تومۇرلار ۋە نېرۋىلارنىڭ ئورۇنلىشىشى ئۈستىدە توختىلىپ، ئوپېراتسىيە جەريانىدا دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك ئاناتومىيىلىك نۇقتىلارنى يورۇتۇپ بېرىمىز.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكى ئاناتومىيىسى ( Inguinal Triangle Anatomy / 腹股沟三角 )

چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكى (خېسېلباخ ئۈچ بۇرجىكى) قورساق ئالدى دىۋارىنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى بىر ئالاھىدە رايون بولۇپ، ئۈچ تەرىپى تۆۋەندىكىچە چېگرالانغان: ئىچكى تەرىپى قورساق تۈز مۇسكۇلىنىڭ سىرتقى گىرۋىكى، سىرتقى تەرىپى قورساق تېمى تۆۋەنكى ئارتېرىيىسى، ئاستى تەرىپى چات يېرىق تارىمۇشى. بۇ ئۈچ بۇرجەك رايونىدا قورساق مۇسكۇللىرى بىر قەدەر ئاز ۋە نېپىز بولۇپ، ئاساسلىقى قورساق توغرا سېرىغئېتى (Transversalis fascia) تەرىپىدىن قاپلانغان. شۇڭلاشقا، قورساق بېسىمى ئاشقاندا، ئۈچەي ياكى باشقا ئەزالار مۇشۇ ئاجىز ئورۇندىن بىۋاسىتە تومپىيىپ چىقسا، بۇ «بىۋاسىتە چات يېرىق» دەپ ئاتىلىدۇ؛ بۇ رايوننىڭ ئاناتومىيىسىنى چۈشىنىش، چات يېرىقنىڭ تۈرىنى پەرقلەندۈرۈش ۋە ئوپېراتسىيە قىلىشتا ھەل قىلغۇچ ئەھمىيەتكە ئىگە.

رەسىمدىكى ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىلارنىڭ تەپسىلىي ئىزاھاتى:

1. قورساق تۈز مۇسكۇل غىلىپى ئارقا قەۋىتى ( Posterior layer of rectus sheath / 腹直肌鞘后层 )
   قورساق تۈز مۇسكۇلىنىڭ ئارقا تەرىپىنى ئوراپ تۇرىدىغان قېلىن پەي پەردىسى بولۇپ، ئۇ يايسىمان سىزىقنىڭ ئۈستى تەرىپىدە تېخىمۇ روشەن بولىدۇ. بۇ قەۋەت قورساق دىۋارىنىڭ مۇستەھكەملىكىنى ساقلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
2. يايسىمان سىزىق ( Arcuate line / 弓状线 )
   قورساق تۈز مۇسكۇل غىلىپى ئارقا قەۋىتىنىڭ تۆۋەنكى چېگرا سىزىقى بولۇپ، بۇ سىزىقنىڭ ئاستىدا قورساق تۈز مۇسكۇلىنىڭ ئارقىسىدا پەقەت قورساق توغرا سېرىغئېتىلا قالىدۇ. بۇ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىنىڭ ئۆزگىرىش نۇقتىسىدۇر.
3. قورساق تۈز مۇسكۇلى ( Rectus abdominis muscle / 腹直肌 )
   قورساقنىڭ ئالدى ئوتتۇرا قىسمىغا جايلاشقان ئۇزۇن مۇسكۇل بولۇپ، چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكىنىڭ ئىچكى (مېدىيال) چېگرىسىنى تەشكىل قىلىدۇ. ئۇ قورساق بېسىمىنى تەڭشەش ۋە ئومۇرتقىنى ئەگىش رولىنى ئوينايدۇ.
4. قورساق تېمى تۆۋەنكى ئارتېرىيە ۋىناسى ( Inferior epigastric artery and vein / 腹壁下动静脉 )
   يانپاش سىرتقى ئارتېرىيىسىدىن شاخلىنىپ چىقىپ يۇقىرىغا ماڭىدىغان مۇھىم قان تومۇرلار بولۇپ، چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكىنىڭ سىرتقى (لاتېرال) چېگرىسىنى بەلگىلەيدۇ. بۇ تومۇرلار ۋاسىتىلىك ۋە بىۋاسىتە چات يېرىقنى پەرقلەندۈرۈشتىكى ئالتۇن ئۆلچەمدۇر.
5. ئويمان ئارىلىق تارىمۇشى ( Interfoveolar ligament / 凹间韧带 )
   قورساق توغرا سېرىغئېتىنىڭ قېلىنلىشىشىدىن ھاسىل بولغان تارىمۇش بولۇپ، چات يېرىق نەيچىسىنىڭ ئىچكى ئېغىزىنىڭ ئىچكى تەرىپىدە جايلاشقان. ئۇ ئىچكى ئېغىزنى مۇستەھكەملەشكە ياردەم بېرىدۇ.
6. ئۇرۇق بېغىشى ( Spermatic cord / 精索 )
   چات يېرىق نەيچىسى ئارقىلىق ئۆتىدىغان، ئۇرۇق نەيچىسى ۋە قان تومۇرلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان قۇرۇلما. رەسىمدە ئۇنىڭ چات يېرىق نەيچىسىگە كىرىشتىن بۇرۇنقى ۋە كېيىنكى ھالىتى كۆرسىتىلگەن.
7. چات يېرىق ئورغىقى ( Inguinal falx / Conjoint tendon / 腹股沟镰 )
   قورساق ئىچكى قىيپاش مۇسكۇلى ۋە قورساق توغرا مۇسكۇلىنىڭ پەيلىرى بىرلىشىپ ھاسىل قىلغان ئورغاقسىمان قۇرۇلما. ئۇ چات يېرىق نەيچىسىنىڭ ئارقا دىۋارىنىڭ ئىچكى قىسمىنى كۈچەيتىپ تۇرىدۇ.
8. بوشلۇق تارىمۇشى ( Lacunar ligament / 腔隙韧带 )
   چات يېرىق تارىمۇشىنىڭ ئىچكى تەرىپىدىن كېڭىيىپ قوو سۆڭىكىگە تۇتىشىدىغان قىسمى. ئۇ يوتا ھالقىسىنىڭ ئىچكى چېگرىسىنى تەشكىل قىلىدۇ.
9. يېپىق تۆشۈك ئارتېرىيىسى ( Obturator artery / 闭孔动脉 )
   كىچىك داس بوشلۇقىنىڭ يان تەرىپىدىن ئۆتۈپ يېپىق تۆشۈككە كىرىدىغان ئارتېرىيە. ئۇ يوتىنىڭ ئىچكى قىسىمىدىكى مۇسكۇللارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
10. يېپىق تۆشۈك نېرۋىسى ( Obturator nerve / 闭孔神经 )
    يېپىق تۆشۈك ئارتېرىيىسى بىلەن بىللە ماڭىدىغان نېرۋا بولۇپ، يوتىنىڭ ئىچكى قىسىمىدىكى مۇسكۇللارنىڭ ھەرىكىتىنى ۋە تېرىنىڭ سېزىمىنى باشقۇرىدۇ.
11. يوتا ھالقا پاسىلى ( Femoral septum / 股环膈 )
    يوتا ھالقىسى (Femoral ring) نى يېپىپ تۇرىدىغان بوش توقۇلما ۋە لىمفا تۈگۈنلىرىدىن تەركىب تاپقان توسۇق. بۇ يەر ئاجىز بولۇپ، يوتا چات يېرىقى (Femoral hernia) نىڭ يۈز بېرىش ئېھتىماللىقى بار.
12. ئۇرۇق نەيچىسى ( Ductus deferens / Vas deferens / 输精管 )
    ئۇرۇقنى توشۇيدىغان نەيچە بولۇپ، كىچىك داس بوشلۇقىدىن كېلىپ، قورساق تېمى تۆۋەنكى ئارتېرىيىسىنىڭ سىرتىدىن ئايلىنىپ چات يېرىق نەيچىسىگە كىرىدۇ.
13. يانپاش – بەل مۇسكۇلى ( Iliopsoas muscle / 髂腰肌 )
    بەل ۋە يانپاش قىسمىدىكى چوڭ مۇسكۇل بولۇپ، چات يېرىق تارىمۇشىنىڭ ئاستىدىن ئۆتۈپ يوتىغا تۇتىشىدۇ. ئۇ يوتىنى كۆتۈرۈش ھەرىكىتىدىكى ئاساسلىق كۈچ مەنبەسى.
14. يانپاش سىرتقى ئارتېرىيە ۋىناسى ( External iliac artery and vein / 髂外动静脉 )
    قورساقتىن پۇتقا قان ئېلىپ بارىدىغان ۋە قايتۇرىدىغان چوڭ قان تومۇرلار. ئۇلار چات يېرىق تارىمۇشىنىڭ ئاستىدىن ئۆتكەندىن كېيىن يوتا ئارتېرىيەسى ۋە ۋىناسى دەپ ئاتىلىدۇ.
15. يوتا نېرۋىسى ( Femoral nerve / 股神经 )
    يانپاش-بەل مۇسكۇلىنىڭ يان تەرىپىدە جايلاشقان توم نېرۋا بولۇپ، يوتىنىڭ ئالدى قىسمىدىكى مۇسكۇللارنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ چات يېرىق تارىمۇشىنىڭ ئاستىدىن ئۆتىدۇ.
16. يانپاشنى ئايلانغۇچى چوڭقۇر ئارتېرىيە ( Deep circumflex iliac artery / 旋髂深动脉 )
    يانپاش سىرتقى ئارتېرىيىسىدىن شاخلىنىپ چىقىپ، يانپاش سۆڭىكى قىرىنى بويلاپ ماڭىدىغان قان تومۇر. قورساق دىۋارىنىڭ يان تەرەپلىرىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
17. چات يېرىق نەيچە چوڭقۇر ھالقىسى ( Deep inguinal ring / 腹股沟管深环 )
    چات يېرىق نەيچىسىنىڭ ئىچكى (قورساق تەرەپتىكى) ئېغىزى بولۇپ، قورساق توغرا سېرىغئېتىدىكى بىر تۆشۈكتۇر. ئۇ قورساق تېمى تۆۋەنكى ئارتېرىيىسىنىڭ سىرتقى تەرىپىگە جايلاشقان.
18. چات يېرىق تارىمۇشى ( Inguinal ligament / 腹股沟韧带 )
    قورساق سىرتقى قىيپاش مۇسكۇلى پەي پەردىسىنىڭ تۆۋەنكى گىرۋىكىدىن ھاسىل بولغان قاتتىق تارىمۇش. ئۇ چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكىنىڭ ئاستىنقى چېگرىسىنى تەشكىل قىلىدۇ.
19. قورساق توغرا مۇسكۇلى ( Transversus abdominis muscle / 腹横肌 )
    قورساق دىۋارىنىڭ ئەڭ ئىچكى قەۋىتىدىكى مۇسكۇل. ئۇنىڭ سېرىغئېتى چات يېرىق نەيچىسىنىڭ ئارقا دىۋارىنى ۋە چوڭقۇر ھالقىنى شەكىللەندۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكى ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك قۇرۇلمىلارنىڭ كىلىنىكىلىق تەھلىلى

چات يېرىق ئۈچ بۇرجىكىنىڭ ئاناتومىيىسى، بولۇپمۇ قورساق بوشلۇقى ئەينىكى (Laparoscopy) ئاستىدىكى كۆرۈنۈشى تاشقى كېسەللىكلەر دوختۇرى ئۈچۈن بىر يول خەرىتىسىدۇر. رەسىمدە كۆرسىتىلگەن «قورساق تېمى تۆۋەنكى ئارتېرىيە ۋىناسى» (Inferior Epigastric Vessels) ئىنتايىن مۇھىم بۆلگۈچ سىزىق ھېسابلىنىدۇ. ئەگەر يېرىق خالتىسى بۇ تومۇرلارنىڭ سىرتقى تەرىپىدىكى «چات يېرىق نەيچە چوڭقۇر ھالقىسى» (Deep inguinal ring) دىن چىقسا، ئۇ «ۋاسىتىلىك چات يېرىق» (Indirect Hernia) بولىدۇ؛ ئەگەر بۇ تومۇرلارنىڭ ئىچكى تەرىپىدىن، يەنى خېسېلباخ ئۈچ بۇرجىكىدىن چىقسا، ئۇ «بىۋاسىتە چات يېرىق» (Direct Hernia) بولىدۇ.

بۇ رايوننىڭ ئاستى تەرىپىدە، چات يېرىق تارىمۇشىنىڭ ئاستىدا «يوتا ھالقىسى» (Femoral Ring) جايلاشقان بولۇپ، بۇ يەر يەنە بىر ئاجىز نۇقتا ھېسابلىنىدۇ. ئەگەر ئۈچەي بۇ يەردىن تومپىيىپ چىقسا «يوتا چات يېرىقى» (Femoral Hernia) دەپ ئاتىلىدۇ، بۇ خىل يېرىقنىڭ قىسىلىپ قېلىش (Strangulation) خەۋپى ئىنتايىن يۇقىرى. رەسىمدىكى «بوشلۇق تارىمۇشى» (Lacunar ligament) يوتا ھالقىسىنىڭ ئىچكى چېگرىسى بولۇپ، ئوپېراتسىيە جەريانىدا بۇ يەرنى كېڭەيتىشتە ئېھتىيات قىلىش كېرەك، چۈنكى بەزى كىشىلەردە نورمالسىز «يېپىق تۆشۈك ئارتېرىيىسى» (Anomalous obturator artery) مۇشۇ يەردىن ئۆتۈشى مۇمكىن (بۇ «ئۆلۈم تاجىسى» ياكى Corona Mortis دەپ ئاتىلىدۇ).

رەسىمنىڭ سول تەرىپىدىكى «يانپاش سىرتقى ئارتېرىيە ۋىناسى» ۋە «يوتا نېرۋىسى» قاتارلىق چوڭ قۇرۇلمىلار، «ئازاب ئۈچ بۇرجىكى» (Triangle of Pain) ۋە «ۋەيران قىلىش ئۈچ بۇرجىكى» (Triangle of Doom) دەپ ئاتىلىدىغان ئوپېراتسىيە چەكلەنگەن رايونلارنى تەشكىل قىلىدۇ. چات يېرىقنى تور قويۇپ ياماش ئوپېراتسىيىسى جەريانىدا، بۇ رايونلاردىكى نېرۋا ۋە قان تومۇرلارغا مىخ ياكى يىپ تەگمەسلىكى كېرەك، بولمىسا ئېغىر قان چىقىش ياكى پۇتتا مەڭگۈلۈك ئاغرىق قالىدۇ.

ئۇنىڭدىن باشقا، «ئۇرۇق نەيچىسى» ۋە «ئۇرۇق بېغىشى» نىڭ بۇ رايوندىن قانداق ئۆتىدىغانلىقىنى بىلىش، ئەرلەرنىڭ تۇغۇت ئىقتىدارىنى قوغداشتا مۇھىم. بولۇپمۇ ئۇرۇق نەيچىسىنىڭ يانپاش سىرتقى تومۇرلىرىنىڭ ئۈستىدىن ئاتلاپ ئۆتۈپ چوڭقۇر ھالقىغا كىرىدىغان جايى، ئوپېراتسىيەدە ئەڭ ئاسان زەخىملىنىدىغان ئورۇنلارنىڭ بىرىدۇر.

خۇلاسىلىگەندە، بۇ رەسىم قورساق دىۋارىنىڭ كەينى تەرىپىدىن (Preperitoneal view) كۆرۈنۈشى بولۇپ، ئۇ پەقەت ئاناتومىيىلىك بىلىملا ئەمەس، بەلكى زامانىۋى مىكروسكوپلۇق چات يېرىق ئوپېراتسىيىسىنىڭ ئاساسىي نەزەرىيىسىنى تەشكىل قىلىدۇ.