دۈمبە قىسمىدىكى مۇسكۇل ۋە نېرۋىلارنىڭ ئاناتومىيسى ۋە چۈشەندۈرۈلۈشى 3

كىرىش سۆز

دۈمبە قىسمى ئىنسانلارنىڭ ھەرىكەت ئىقتىدارىنى قوللايدىغان ئەڭ مۇرەككەپ ۋە مۇھىم ئاناتومىيەلىك رايونلارنىڭ بىرى. ئۇ ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنى مەركەز قىلغان بولۇپ، كۆپ قەۋەتلىك، كۆپ فۇنكسىيەلىك مۇسكۇللار، نېرۋىلار ۋە ئۇلاش توقۇلمىلىرىدىن تەركىب تاپقان. بۇ مۇسكۇللار گەۋدىنىڭ تىك تۇرۇشى، ئېگىلىشى، بۇرۇلۇشى ۋە تۈرلۈك مۇرەككەप ھەرىكەتلەرنى ئورۇندىشى ئۈچۈن ھالقىلىق رول ئوينايدۇ، شۇنداقلا ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنى قوغداپ، ئۇنىڭ مۇقىملىقىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.

بۇ ماقالىدە، بىز دۈمبە قىسمىدىكى ئاساسلىق مۇسكۇللارنىڭ ئاناتومىيەلىك قۇرۇلمىسى، ۋەزىپىسى ۋە ئۆزئارا مۇناسىۋىتىنى رەسىمگە بىرلەشتۈرۈپ تەپسىلىي تونۇشتۇرىمىز. ھەر بىر مۇسكۇلنىڭ ئۇيغۇرچە، ئىنگلىزچە ۋە خەنزۇچە ئاتالغۇلىرىنى بىرلىكتە بېرىش ئارقىلىق، ئوقۇرمەنلەرنىڭ بۇ ساھەدىكى بىلىملىرىنى تېخىمۇ چوڭقۇرلاشتۇرۇش ۋە ئوخشىمىغان تىللاردىكى ماتېرىياللاردىن پايدىلىنىشىغا قۇلايلىق يارىتىشنى مەقسەت قىلىمىز. بۇ مۇسكۇللارنى چۈشىنىش بەل ئاغرىقىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، تەنھەرىكەت ئىقتىدارىنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ۋە ئومۇمىي سالامەتلىكنى ياخشىلاشتا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.

دۈمبە مۇسكۇللىرىنىڭ تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلۇشى

دۈمبە قىسمىدىكى مۇسكۇل ۋە نېرۋىلار (Muscles and Nerves of the Back, 背部的肌肉和神经)
بۇ ئاناتومىيەلىك رايون ئادەم بەدىنىنىڭ ئارقا تەرىپىگە جايلاشقان بولۇپ، ئاساسلىقى ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنى تىرەپ تۇرىدىغان ۋە ھەرىكەتلەندۈرىدىغان چوڭقۇر ۋە يۈزەكى مۇسكۇللار توپىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ مۇسكۇللار «ئومۇرتقا تىكلىگۈچى مۇسكۇل» (Erector Spinae) دەپ ئاتالغان ئۈچ چوڭ گۇرۇپپىنى (يانپاش قوۋۇرغا مۇسكۇلى، ئەڭ ئۇزۇن مۇسكۇل، بىسلىق ئۆسۈك مۇسكۇلى) ئاساس قىلىدۇ، ھەمدە ئۇلار ئومۇرتقىنىڭ تىكلىنىشى ۋە مۇقىملىقىدىكى يادرولۇق كۈچ ھېسابلىنىدۇ. ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەسىنىڭ نورمال بولۇشى توغرا قىياپەتنى ساقلاش ۋە كۈندىلىك ھەرىكەتلەرنى ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بېرىشنىڭ ئالدىنقى شەرتىدۇر. بۇ مۇسكۇللارنىڭ ئارىسىدىن ئۆتىدىغان نېرۋىلار ھەرىكەت كونتروللۇقى ۋە سېزىم ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزۈشكە مەسئۇل.

باش يېرىم بىسلىق مۇسكۇل (Semispinalis Capitis, 头半棘肌)
بۇ مۇسكۇل بويۇننىڭ ئارقا قىسمىدىكى چوڭقۇر مۇسكۇل بولۇپ، ئومۇرتقىدىن باش سۆڭىكىگىچە تۇتىشىدۇ. ئۇ باشنى ئارقىغا ئېگىش ۋە بويۇننى مۇقىملاشتۇرۇشتا ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ.

باش يۇقىرىقى قىيپاش مۇسكۇل (Obliquus Capitis Superior, 头上斜肌)
بۇ كىچىك مۇسكۇل بويۇن ئومۇرتقىسى بىلەن باش سۆڭىكى ئارىسىغا جايلاشقان. ئۇ باشنىڭ يان تەرەپكە ئېگىلىشى ۋە ئايلىنىشىغا ياردەم بېرىدۇ.

باش ئارقا چوڭ تۈز مۇسكۇل (Rectus Capitis Posterior Major, 头后大直肌)
بۇ مۇسكۇل بويۇن ئومۇرتقىسىدىن باش سۆڭىكىگە تۇتىشىدۇ. ئۇنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىسى باشنى ئارقىغا سوزۇش ۋە بىر تەرەپكە ئايلاندۇرۇشقا ياردەم بېرىشتۇر.

باش تۆۋەنكى قىيپاش مۇسكۇل (Obliquus Capitis Inferior, 头下斜肌)
بۇ مۇسكۇل بىرىنچى ۋە ئىككىنچى بويۇن ئومۇرتقىلىرى ئارىسىدا بولۇپ، باشنىڭ ئوڭ-سولغا بۇرۇلۇش ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ باش ھەرىكىتىنىڭ جانلىقلىقىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ.

بويۇن يېرىم بىسلىق مۇسكۇل (Semispinalis Cervicis, 颈半棘肌)
بۇ مۇسكۇل كۆكرەك ئومۇرتقىلىرىدىن باشلىنىپ، يۇقىرىغا قاراپ بويۇن ئومۇرتقىلىرىغا تۇتىشىدۇ. ئۇ بويۇننى ئارقىغا سوزۇش ۋە ئومۇرتقىنى مۇقىملاشتۇرۇشقا قاتنىشىدۇ.

بىسلىق ئارىلىق مۇسكۇل (Interspinales, 棘间肌)
بۇ كىچىك مۇسكۇللار قوشنا ئومۇرتقىلارنىڭ بىسلىق ئۆسۈكچىلىرى ئارىسىغا جايلاشقان. ئۇلار ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە ئازراق ئارقىغا ئېگىشكە ياردەم بېرىدۇ.

قوۋۇرغا ئارىلىق سىرتقى مۇسكۇل (External Intercostal, 肋间外肌)
بۇ مۇسكۇللار قوۋۇرغىلار ئارىسىغا جايلاشقان بولۇپ، نەپەس ئالغاندا كۆكرەك قەپىسىنى كېڭەيتىشكە ياردەم بېرىدۇ. ئۇلار نەپەسلىنىش فۇنكسىيەسىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى ھېسابلىنىدۇ.

قوۋۇرغىنى كۆتۈرگۈچى مۇسكۇل (Levatores Costarum, 肋提肌)
بۇ مۇسكۇللار ئومۇرتقىدىن باشلىنىپ قوۋۇرغىلارغا تۇتىشىدۇ. ئۇلار نەپەس ئېلىش جەريانىدا قوۋۇرغىلارنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ، كۆكرەك بوشلۇقىنى كېڭەйтиدۇ.

توغرا ئۆسۈكچە ئارا مۇسكۇل (Intertransversarii, 横突间肌)
بۇ مۇسكۇللار قوشنا ئومۇرتقىلارنىڭ توغرا ئۆسۈكچىلىرىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ. ئۇلار ئومۇرتقىنى يان تەرەپكە ئېگىش ۋە مۇقىملاشتۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.

بەل چاسا مۇسكۇل (Quadratus Lumborum, 腰方肌)
بۇ مۇسكۇل دۈمبىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىغا جايلاشقان چوڭقۇر مۇسكۇل بولۇپ، بەلنى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە يان تەرەپكە ئېگىشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ دائىم بەل ئاغرىقى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ.

كۆپ يوچۇقلۇق مۇسكۇل (Multifidus, 多裂肌)
بۇ چوڭقۇر مۇسكۇل ئومۇرتقىنىڭ پۈتۈن ئۇزۇنلۇقىغا يېيىلغان بولۇپ، ھەر بىر ئومۇرتقىنى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە كونترول قىلىشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. ئۇ ئومۇرتقا ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.

باش ئارقا كەچلىك تۈز مۇسكۇل (Rectus Capitis Posterior Minor, 头后小直肌)
بۇ كىچىك مۇسكۇل بىرىنچى بويۇن ئومۇرتقىسىدىن باش سۆڭىكىگە تۇتىشىدۇ. ئۇ باشنى ئارقىغا سوزۇشقا ياردەم بېرىدىغان كىچىك مۇسكۇللارنىڭ بىرى.

باش ئەڭ ئۇزۇن مۇسكۇلى (Longissimus Capitis, 头最长肌)
ئومۇرتقا تىكلىگۈچى مۇسكۇللارنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، بويۇن ۋە باش ھەرىكىتىگە قاتنىشىدۇ. ئۇ باشنى ئارقىغا سوزۇش ۋە يانغا ئېگىشكە ياردەم بېرىدۇ.

ئارقا قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل (Posterior Scalene, 后斜角肌)
بۇ مۇسكۇل بويۇننىڭ يان تەرىپىگە جايلاشقان بولۇپ، بىرىنچى ۋە ئىككىنچى قوۋۇرغىلارنى كۆتۈرۈشكە ياردەم بېرىدۇ. شۇنداقلا بويۇننى يانغا ئېگىش فۇنكسىيەسىگە ئىگە.

بويۇن ئەڭ ئۇزۇن مۇسكۇل (Longissimus Cervicis, 颈最长肌)
بۇ مۇسكۇل كۆكرەك قىسمىدىن بويۇنغىچە سوزۇلغان بولۇپ، بويۇننى ئارقىغا سوزۇش ۋە مۇقىملاشتۇرۇشقا قاتنىشىدۇ. ئۇ ئومۇرتقا تىكلىگۈچى مۇسكۇلنىڭ بىر ئەزاسى.

بويۇن يانپاش قوۋۇرغا مۇسكۇل (Iliocostalis Cervicis, 颈髂肋肌)
ئومۇرتقا تىكلىگۈچى مۇسكۇلنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، قوۋۇرغىدىن بويۇن ئومۇرتقىلىرىغىچە سوزۇلغان. ئۇ گەۋدىنى ئارقىغا سوزۇش ۋە يانغا ئېگىشكە ياردەم بېرىدۇ.

بىسلىق ئۆسۈك مۇسكۇل (Spinalis, 棘肌)
ئومۇرتقا تىكلىگۈچى مۇسكۇللارنىڭ ئەڭ ئىچكى قىسمى بولۇپ، ئومۇرتقىنىڭ بىسلىق ئۆسۈكچىلىرىنى بويلاپ ماڭىدۇ. ئۇ ئومۇرتقىنى تىكلەش ۋە مۇقىملاشتۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.

كۆكرەك ئەڭ ئۇزۇن مۇسكۇل (Longissimus Thoracis, 胸最长肌)
ئومۇرتقا تىكلىگۈچى مۇسكۇلنىڭ ئەڭ ئۇزۇن ۋە ئەڭ كۈچلۈك قىسمى بولۇپ، دۈمبىنىڭ ئاساسلىق تىرەك كۈچى ھېسابلىنىدۇ. ئۇ گەۋدىنى كۈچلۈك ھالدا ئارقىغا سوزىدۇ.

تۆش يانپاش قوۋۇرغا مۇسكۇل (Iliocostalis Thoracis, 胸髂肋肌)
بۇ مۇسكۇل ئومۇرتقا تىكلىگۈچى مۇسكۇلنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، تۆۋەنكى قوۋۇرغىلاردىن يۇقىرىقى قوۋۇرغىلارغىچە تۇتىشىدۇ. ئۇ ئومۇرتقىنى سوزۇش ۋە يانغا ئېگىشكە ياردەم بېرىدۇ.

بەل يانپاش قوۋۇرغا مۇسكۇل (Iliocostalis Lumborum, 腰髂肋肌)
يانپاش سۆڭىكىدىن باشلىنىپ تۆۋەنكى قوۋۇرغىلارغا تۇتىشىدىغان بۇ مۇسكۇل ئومۇرتقا تىكلىگۈچى مۇسكۇلنىڭ بىر قىسمى. ئۇ بەلنى سوزۇش ۋە مۇقىملاشتۇرۇشقا مەسئۇل.

قورساق سىرتقى قىيپاش مۇسكۇل (External Oblique, 腹外斜肌)
بۇ قورساقنىڭ يان تەرىپىدىكى يۈزەكى مۇسكۇل بولۇپ، گەۋدىنى ئېگىش، بۇرۇش ۋە قورساق بېسىمىنى ئاشۇرۇشتا رول ئوينايدۇ. ئۇ دۈمبە مۇسكۇللىرى بىلەن ماسلىشىپ گەۋدە مۇقىملىقىنى ساقلايدۇ.

قورساق ئىچكى قىيپاش مۇسكۇل (Internal Oblique, 腹内斜肌)
سىرتقى قىيپاش مۇسكۇلنىڭ ئاستىغا جايلاشقان بولۇپ، گەۋدىنى بۇرۇش ۋە يانغا ئېگىشتە ئۇنىڭ بىلەن ماسلىشىپ ھەرىكەت قىلىدۇ. ئۇ يەنە بەلنى قوغداشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.

ساغرا چوڭ مۇسكۇل (Gluteus Maximus, 臀大肌)
بەدەننىڭ ئەڭ چوڭ مۇسكۇلى بولۇپ، ساغرىغا جايلاشقان. گەرچە دۈمبە مۇسكۇلى بولمىسىمۇ، ئۇ يوتا-ساغرا بوغۇمىنى سوزۇش ئارقىلىق بەلنىڭ ھەرىكىتى ۋە مۇقىملىقىغا بىۋاستە تەسىر كۆرسىتىدۇ.

دۈمبە مۇسكۇللىرىنىڭ ساغلاملىقى ۋە ئۇنى قوغداش

دۈمبە مۇسكۇللىرى بەدەننىڭ تىرەك قۇرۇلمىسىنىڭ يادروسى بولۇش سۈپىتى بىلەن، ئۇلارنىڭ ساغلاملىقى ئومۇمىي تەن ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. كۆپ ئۇچرايدىغان بەل ئاغرىقى، قىياپەتنىڭ ناچارلىشىشى قاتارلىق مەسىلىلەرنىڭ كۆپىنچىسى دۈمبە مۇسكۇللىرىنىڭ ئاجىزلىشىشى ياكى زەخىملىنىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. شۇڭلاشقا، بۇ مۇسكۇللارنى قوغداش ۋە كۈچەيتىش ئۈچۈن ئىلمىي ئۇسۇللارنى قوللىنىش كېرەك.

بىرىنچىدىن، توغرا قىياپەتنى ساقلاش ئىنتايىن مۇھىم. ئۇزۇن ۋاقىت ئولتۇرۇش ياكى تۇرۇشقا توغرا كەلگەندە، ئومۇرتقىنىڭ تەبىئىي ئېگىلىش دەرىجىسىنى ساقلاش، مۈرىنى كەينىگە سوزۇپ، بېشىنى تىك تۇتۇش كېرەك. كومپيۇتېر ئىشلەتكەندە ئېكراننىڭ كۆز بىلەن ئوخشاش ئېگىزلىكتە بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش بويۇن ۋە دۈمبە مۇسكۇللىرىنىڭ بېسىمىنى يېنىكلىتىدۇ.

ئىككىنچىدىن، مۇسكۇللارنى كۈچەيتىش ۋە جانلىقلىقىنى ئاشۇرۇش كېرەك. دۈمبە مۇسكۇللىرىنى مەركەز قىلغان مەشىقلەرنى قەرەللىك ئېلىپ بېرىش مۇسكۇل كۈچىنى ئاشۇرۇپ، ئومۇرتقىنى تېخىمۇ ياخشى قوغدايدۇ. تۆۋەندىكىدەك ھەرىكەتلەر ئىنتايىن پايدىلىق:

• كۆۋرۈك ھەرىكىتى (Bridge): ياتقان ھالەتتە تىزنى پۈكۈپ، ساغرىنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ئارقىلىق ساغرا چوڭ مۇسكۇلى ۋە بەل مۇسكۇللىرىنى چېنىقتۇرىدۇ.

• سۇپېرمەن ھەرىكىتى (Superman): قورساق بىلەن ياتقان ھالەتتە قول ۋە پۇتنى بىرلا ۋاقىتتا يۇقىرى كۆتۈرۈش ئارقىلىق پۈتۈن دۈمبە مۇسكۇللىرىنى چېنىقتۇرىدۇ.

• 

• تاختاي تىرەش (Plank): بۇ ھەرىكەت پۈتۈن بەدەن يادرولۇق مۇسكۇللىرىنى، جۈملىدىن دۈمبە ۋە قورساق مۇسكۇللىرىنى چېنىقتۇرۇپ، مۇقىملىقنى ئاشۇرىدۇ.

ئۈچىنچىدىن، ئېغىر نەرسىلەرنى كۆتۈرگەندە توغرا ئۇسۇلنى قوللىنىش كېرەك. بېلىنى ئېگىپ كۆتۈرۈشنىڭ ئورنىغا، تىزنى پۈكۈپ، دۈمبىنى تۈز تۇتۇپ، پۇتنىڭ كۈچىدىن پايدىلىنىپ كۆتۈرۈش كېرەك. بۇنداق قىلغاندا بەل مۇسكۇللىرىنىڭ زەخىملىنىش خەۋپى زور دەرىجىدە تۆۋەنلەيدۇ.

تۆتىنچىدىن، مۇۋاپىق ئارام ئېلىش ۋە سوزۇلۇش ھەرىكەتلىرىنى ئىشلەش مۇھىم. ئۇزۇن ۋاقىت بىر خىل ھالەتتە تۇرۇش مۇسكۇللارنىڭ قېتىپ قېلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. شۇڭا، قەرەللىك ھالدا ئورنىدىن تۇرۇپ ھەرىكەت قىلىش، بويۇن، مۈرە ۋە بەلنى سوزۇش ھەرىكەتلىرىنى ئىشلەش مۇسكۇللارنىڭ ئايلىنىشىنى ياخشىلاپ، چارچاشنى يوقىتىدۇ.

خۇلاسىلىگەندە، دۈمبە مۇسكۇللىرىنىڭ ساغلاملىقى گەۋدىنىڭ نورمال فۇنكسىيەسى ۋە تۇرمۇش سۈپىتى ئۈچۈن ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە. يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان بىلىملەرنى چۈشىنىش ۋە ئۇنىڭغا ئەمەل قىلىش ئارقىلىق، بىز دۈمبە مۇسكۇللىرىمىزنى ئۈنۈملۈك قوغداپ، ھەر خىل كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، ساغلام ۋە ھەرىكەتچان تۇرمۇش كەچۈرەلەيمىز.