ئوڭ بۆرەك ئاناتومىيىسى تاجىسىمان كەسمە يۈزى كۆرۈنۈشى

ئوڭ بۆرەكنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسى: تاجىسىمان كەسمە يۈزىنىڭ ئاناتومىيىلىك تەھلىلى

بۆرەك ئىنسانلارنىڭ سۈيدۈك ئاجرىتىپ چىقىرىش سىستېمىسىدىكى يادرولۇق ئەزا بولۇپ، ئۇ پەقەتلا بەدەندىكى مېتابولىزم قالدۇقلىرىنى تازىلاپلا قالماي، يەنە قان بېسىمى، سۇ-ئېلېكترولىت تەڭپۇڭلۇقى ۋە كىسلاتا-ئىشقار تەڭپۇڭلۇقىنى تەڭشەشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. بۆرەكنىڭ بۇ مۇرەككەپ فۇنكسىيەلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشى ئۇنىڭ ئۆزگىچە ئىچكى قۇرۇلمىسىغا باغلىق. شۇڭلاشقا، بۆرەكنىڭ مىكرو ۋە ماكرو قۇرۇلمىلىرىنى چوڭقۇر چۈشىنىش، بۆرەك كېسەللىكلىرىنىڭ دىئاگنوزى، داۋالىنىشى ۋە ئالدىنى ئېلىشتا ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.

بۇ ماقالىدە، ئوڭ بۆرەكنىڭ تاقىسىمان كەسمە يۈزىنىڭ ئاناتومىيىلىك رەسىمىگە ئاساسەن، بۆرەكنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى پوستلاق ماددا، مېڭە ماددا، سۈيدۈك يىغىش سىستېمىسى ۋە قان تومۇر قۇرۇلمىلىرى قاتارلىق ھەر بىر تەركىبىي قىسىم تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلىدۇ. بۇ ئارقىلىق ئوقۇرمەنلەرگە بۆرەكنىڭ قانداق قىلىپ قاننى سۈزۈپ، سۈيدۈك ھاسىل قىلىدىغانلىقى ھەققىدە ئېنىق ۋە سىستېمىلىق چۈشەنچە بېرىلىدۇ، ھەمدە بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى يورۇتۇپ بېرىلىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

قۇرۇلما تونۇشتۇرۇشلىرى

• ئوڭ بۆرەكنىڭ تاقىسىمان كەسمە يۈزى ئارقا كۆرۈنۈشى (Coronal section of the right kidney, posterior view / 右肾冠状切面后面观)
  بۇ تاقىسىمان كەسمە يۈز بۆرەكنى ئالدى ۋە ئارقا ئىككى قىسىمغا بۆلۈش ئارقىلىق ئۇنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بۇ كۆرۈنۈشتە، بۆرەكنىڭ سىرتقى پوستلاق قەۋىتى ۋە ئىچكى مېڭە قەۋىتىدىن ئىبارەت ئىككى ئاساسلىق رايونى ئاسانلا پەرقلەندۈرۈلىدۇ. پوستلاق قەۋىتى دانچىلارغا باي قىزغۇچ رەڭدە بولسا، مېڭە قەۋىتى كونۇس شەكىللىك پىرامىدىلاردىن تەركىب تاپقان. بۇ كەسمە يۈز يەنە قان تومۇرلارنىڭ بۆرەككە قانداق كىرىپ-چىقىدىغانلىقىنى ۋە سۈيدۈكنىڭ قانداق يىغىلىپ سۈيدۈك نەيچىسىگە ئۆتىدىغانلىقىنىمۇ جانلىق نامايان قىلىدۇ.
• بۆرەك پوستلاق ماددىسى (Renal Cortex / 肾皮质)
  بۆرەك پوستلاق ماددىسى بۆرەكنىڭ ئەڭ سىرتقى قەۋىتى بولۇپ، تالالىق خالتانىڭ ئاستىغا جايلاشقان. بۇ قەۋەتتە مىليونلىغان بۆرەك تەنچىلىرى (نېفروننىڭ بىر قىسمى) جايلاشقان بولۇپ، قاننى دەسلەپكى قەدەمدە سۈزۈش ۋەزىپىسىنى مۇشۇ يەردە ئورۇندايدۇ.
• بۆرەك پىرامىدىسى (Renal Pyramid / 肾椎体)
  بۆرەك پىرامىدىسى بۆرەكنىڭ مېڭە ماددىسىنى تەشكىل قىلىدىغان كونۇس شەكىللىك قۇرۇلمىلار. ئۇلارنىڭ كەڭ تەرىپى پوستلاق ماددىسىغا، ئۇچلۇق تەرىپى (بۆرەك شورىغۇچىسى) بۆرەك كاۋىكىغا قاراپ تۇرىدۇ ھەمدە سۈيدۈكنى يىغىپ بۆرەك چاشكىسىغا يەتكۈزۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• بۆرەك كىچىك چاشكىسى (Minor Calyx / 肾小盏)
  بۇ لوڭقىسىمان كىچىك بوشلۇق ھەر بىر بۆرەك پىرامىدىسىنىڭ ئۇچىنى (بۆرەك شورىغۇچىسى) ئوراپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭ ۋەزىپىسى پىرامىدىدىن تامچىلاپ چىققان سۈيدۈكنى تۇنجى بولۇپ يىغىش ۋە ئۇنى بۆرەك چوڭ چاشكىسىغا يۆتكەش.
• بۆرەك كاۋىكى (Renal Sinus / 肾窦)
  بۆرەك كاۋىكى بۆرەكنىڭ ئىچكى تەرىپىگە جايلاشقان، ياغ توقۇلمىسى بىلەن تولغان بوشلۇق. بۇ بوشلۇقتا بۆرەك جامى، بۆرەك چاشكىلىرى، قان تومۇرلار، نېرۋىلار ۋە لىمفا تومۇرلىرى جايلاشقان.
• بۆرەك ئارتېرىيىسى (Renal Artery / 肾动脉)
  بۆرەك ئارتېرىيىسى قورساق ئائورتاسىدىن بىۋاسىتە چىقىدىغان چوڭ قان تومۇر. ئۇ ئوكسىگېن ۋە ئوزۇقلۇققا باي قاننى بۆرەككە ئېلىپ كېلىپ، سۈزۈش جەريانىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• بۆرەك ۋىناسى (Renal Vein / 肾静脉)
  بۆرەك ۋېناسى بۆرەكتە سۈزۈلۈپ تازىلانغان قاننى يىغىپ، تۆۋەنكى كاۋاك ۋېناسىغا ئېلىپ بارىدۇ. ئۇ قاننى بەدەننىڭ ئاساسلىق قان ئايلىنىش سىستېمىسىغا قايتۇرىدۇ.
• بۆرەك جامى (Renal Pelvis / 肾盂)
  بۆرەك جامى بۆرەك چوڭ چاشكىلىرىنىڭ بىرلىشىشىدىن ھاسىل بولغان ھورۇنسىمان قۇرۇلما. ئۇ پۈتكۈل بۆرەكتىن يىغىلغان سۈيدۈكنى ۋاقىتلىق ساقلاپ، ئاندىن قىسقىراش ئارقىلىق سۈيدۈك نەيچىسىگە ئىتتىرىپ بېرىدۇ.
• سۈيدۈك نەيچىسى (Ureter / 输尿管)
  بۇ بۆرەك جامىدىن باشلىنىپ دوۋساققا تۇتىشىدىغان ئۇزۇن مۇسكۇللۇق نەيچە. ئۇنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىسى سۈيدۈكنى بۆرەكتىن دوۋساققا توختىماي يەتكۈزۈپ تۇرۇش.
• بۆرەك تۈۋرۈكى (Renal Column / 肾柱)
  بۆرەك تۈۋرۈكى پوستلاق ماددىسىنىڭ بۆرەك پىرامىدىلىرى ئارىسىغا سوزۇلۇپ كىرگەن قىسمى. ئۇنىڭ ئىچىدە قان تومۇرلار جايلاشقان بولۇپ، پوستلاق ماددىسىغا قان يەتكۈزۈپ بېرىدۇ ۋە بۆرەك قۇرۇلمىسىنى مۇقىملاشتۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
• بۆرەك شورىغۇچىسى (Renal Papilla / 肾乳头)
  بۇ بۆرەك پىرامىدىسىنىڭ ئەڭ ئۇچلۇق قىسمى بولۇپ، بۆرەك كىچىك چاشكىسىغا تۇتىشىدۇ. سۈيدۈك بۇ يەردىن كىچىك تۆشۈكچىلەر ئارقىلىق تامچىلاپ چىقىپ، سۈيدۈك يىغىش سىستېمىسىغا كىرىدۇ.
• بۆرەك چوڭ چاشكىسى (Major Calyx / 肾大盏)
  ھەر بىر بۆرەكتە ئادەتتە ئىككىدىن ئۈچكىچە چوڭ چاشكا بولىدۇ، ئۇلار بىر قانچە كىچىك چاشكىنىڭ بىرلىشىشىدىن ھاسىل بولىدۇ. ئۇلار كىچىك چاشكىلاردىن كەلگەن سۈيدۈكنى يىغىپ، بۆرەك جامىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىدۇ.
• سىرتقى تەرەپ گىرۋىكى (Lateral Margin / 外侧缘)
  بۇ بۆرەكنىڭ سىرتقى، گۈدۈر تەرىپىدىكى گىرۋىكىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇ بۆرەكنىڭ ئومۇمىي پۇرچاق شەكىللىك قۇرۇلمىسىنىڭ بىر قىسمى.
• تالالىق خالتا (Fibrous Capsule / 纤维囊)
  بۇ بۆرەكنىڭ سىرتقى يۈزىنى چىڭ ئوراپ تۇرىدىغان نېپىز، ئەمما مۇستەھكەم بىرىكتۈرگۈچى توقۇلما پەردىسى. ئۇ بۆرەكنى تاشقى زەخىملىنىشتىن قوغدايدۇ ۋە يۇقۇملىنىشنىڭ تارقىلىشىنى چەكلەيدۇ.

بۆرەك قۇرۇلمىسىنىڭ فۇنكسىيە بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى

بۆرەكنىڭ تاقىسىمان كەسمە يۈزىدىن ئۇنىڭ قانداق قىلىپ بىر مۇرەككەپ سۈزگۈچ سىستېمىسى سۈپىتىدە ئىشلەيدىغانلىقىنى كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ. قان بۆرەك ئارتېرىيىسى ئارقىلىق كىرىپ، پوستلاق قەۋىتىدىكى بۆرەك تەنچىلىرىگە يېتىپ بارىدۇ. بۇ يەردە، قان بېسىمىنىڭ təسىرىدە، قاندىكى كىچىك مولېكۇلالىق ماددىلار (سۇ، تۇز، گلۇكوزا، سۈيدۈك ماددىسى) سۈزۈلۈپ چىقىپ، دەسلەپكى سۈيدۈكنى ھاسىل قىلىدۇ.

بۇ دەسلەپكى سۈيدۈك ئاندىن بۆرەك پىرامىدىلىرى ئىچىدىكى بۆرەك كىچىك نەيچىلىرىگە كىرىدۇ. بۇ نەيچىلەردە ئىنتايىن مۇھىم بولغان قايتا سۈمۈرۈش ۋە ئاجرىتىش جەريانى يۈز بېرىدۇ. بەدەنگە لازىملىق ماددىلارنىڭ كۆپ قىسمى (سۇ، گلۇكوزا، ئەمىنو كىسلاتاسى) قايتىدىن قانغا سۈمۈرۈلىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا بەزى قالدۇق ماددىلار ئاكتىپلىق بىلەن نەيچىگە ئاجرىتىلىدۇ. بۇ جەريان ئارقىلىق، دەسلەپكى سۈيدۈك قويۇلدۇرۇلۇپ، ئاخىرقى سۈيدۈك شەكىللىنىدۇ.

ئاخىرقى سۈيدۈك يىغىش سىستېمىسىغا كىرىدۇ:

• ئۇ ئالدى بىلەن بۆرەك پىرامىدىسىنىڭ ئۇچىدىكى بۆرەك شورىغۇچىسىدىن تامچىلايدۇ.
• ئاندىن بۆرەك كىچىك چاشكىسىگە يىغىلىدۇ.
• بىر قانچە كىچىك چاشكا بىرلىشىپ بۆرەك چوڭ چاشكىسىغا قۇيۇلىدۇ.
• بارلىق چوڭ چاشكىلار بۆرەك جامىغا يىغىلىدۇ.
• ئاخىرىدا، بۆرەك جامىدىن سۈيدۈك نەيچىسى ئارقىلىق دوۋساققا يەتكۈزۈلىدۇ.

بۇ پۈتكۈل قۇرۇلما ۋە جەريانلار بۆرەكنىڭ بەدەن سۇيۇقلۇقىنىڭ تەركىبى ۋە مىقدارىنى ئىنچىكە تەڭشەپ، ئىچكى مۇھىتنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ. بۆرەك پوستلاق ماددىسىدىكى ياللۇغ (glomerulonephritis) ياكى بۆرەك جامىدىكى يۇقۇملىنىش (pyelonephritis) قاتارلىق كېسەللىكلەرنىڭ ھەممىسى مۇشۇ ئالاھىدە قۇرۇلمىلارنىڭ فۇنكسىيەسىگە بىۋاسىتە təسىر كۆرسىتىدۇ. شۇڭلاشقا، بۇ ئاناتومىيىلىك بىلىملەر كلىنىكىلىق ئەمەلىيەت ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم ئاساس ھېسابلىنىدۇ.