قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسى: نېرۋا چىگىشلىرى ۋە تۈگۈنلىرىنىڭ ئاناتومىيەلىك قۇرۇلمىسى

ئىنسان بەدىنىدىكى ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسى (ئۆزلۈكىدىن باشقۇرۇلغۇچى نېرۋا سىستېمىسى دەپمۇ ئاتىلىدۇ) بىزنىڭ ئاڭلىق كونتروللۇقىمىزدىن سىرت، ئىچكى ئەزالارنىڭ پائالىيىتىنى ئاپتوماتىك تەڭشەيدىغان مۇرەككەپ تور سىستېمىسىدۇر. بۇ سىستېما يۈرەك سوقۇشى، نەپەس ئېلىش، ھەزىم قىلىش، قان بېسىمى ۋە بەدەن تېمپېراتۇرىسى قاتارلىق ھاياتلىق ئۈچۈن زۆرۈر بولغان نۇرغۇن فىزىئولوگىيەلىك جەريانلارنى باشقۇرىدۇ. ئۇ ئاساسلىقى سىمپاتىك ۋە پاراسىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىدىن ئىبارەت ئىككى قىسىمغا بۆلۈنىدىغان بولۇپ، بۇ ئىككىسى كۆپىنچە ئەھۋالدا بىر-بىرىگە قارشى ھالدا ئىشلەپ، بەدەننىڭ ئىچكى مۇھىت مۇقىملىقىنى (homeostasis) ساقلايدۇ.

قورساق ۋە داس بوشلۇقىدا ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسىنىڭ رولى ئىنتايىن مۇھىم. بۇ رايوندىكى ھەزىم قىلىش، سۈيدۈك ئاجرىتىش ۋە كۆپىيىش ئەزالىرىنىڭ نورمال ئىشلىشى مۇشۇ نېرۋا تورىنىڭ نازارەت قىلىشىغا باغلىق. بۇ يەردىكى نېرۋا تالالىرى ئۆزئارا گىرەلىشىپ، نېرۋا چىگىشلىرىنى (plexus) ھاسىل قىلىدۇ ھەمدە نېرۋا ھۈجەيرىلىرى توپلانغان نېرۋا تۈگۈنلىرى (ganglion) ئارقىلىق ئۇچۇر ئالماشتۇرىدۇ. بۇ ماقالىدە، بېرىلگەن ئاناتومىيەلىك رەسىمگە ئاساسەن، قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى ئاساسلىق ئاپتونوم نېرۋا چىگىشلىرى ۋە تۈگۈنلىرىنىڭ قۇرۇلمىسى، فۇنكسىيەسى ۋە ئۇلارنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئەزالار بىلەن بولغان باغلىنىشى تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

قورساق، داس بوشلۇقلىرىدىكى ئۆزلۈكىدىن باشقۇرۇلغۇچى نېرۋا چىگىشلىرى ۋە تۈگۈنلىرى
(Autonomic plexuses and ganglia of the abdomen and pelvis, 腹、盆腔的自主神经丛和节)

بۇ ئاتالغۇ قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى بارلىق ئىچكى ئەزالارنىڭ پائالىيىتىنى ئاڭسىز ھالدا باشقۇرىدىغان سىمپاتىك ۋە پاراسىمپاتىك نېرۋا تالالىرىدىن تەشكىل تاپقان مۇرەككەپ تور ۋە نېرۋا ھۈجەيرە توپلىمىنى كۆرسىتىدۇ. بۇ نېرۋا تورلىرى قورساق ئائورتىسى ۋە ئۇنىڭ شاخلىرىنى بويلاپ تارقالغان بولۇپ، ئاشقازان-ئۈچەي يولى، بۆرەك، سۈيدۈك يولى ۋە كۆپىيىش سىستېمىسى ئەزالىرىنىڭ ھەرىكىتى، سۇيۇقلۇق ئاجرىتىشى ۋە قان بىلەن تەمىنلىنىشىنى تەڭشەيدۇ. بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ماسلىشىپ ئىشلىشى بەدەننىڭ ئىچكى مۇھىت مۇقىملىقىنى ساقلاشتىكى ھالقىلىق ئامىلدۇر. ئۇلارنىڭ ئىقتىدارىنىڭ بۇزۇلۇشى ھەزىم قىلىش ناچارلىشىش، سۈيدۈك تۇتۇلماسلىق قاتارلىق كلىنىكىلىق مەسىلىلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.

دىئافراگما (Diaphragm, 膈)
بۇ كۆكرەك بوشلۇقى بىلەن قورساق بوشلۇقىنى ئايرىپ تۇرىدىغان گۈمبەز شەكىللىك مۇسكۇل بولۇپ، نەپەس ئېلىشتىكى ئاساسلىق مۇسكۇلدۇر. ئۇنىڭ ھەرىكىتى ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىمىسىمۇ، ئۇنىڭدىن ئۆتىدىغان نېرۋىلار ۋە قان تومۇرلار قورساق بوشلۇقىدىكى نېرۋا تورى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك.

ئىچكى ئەزا چوڭ نېرۋىسى (Greater splanchnic nerve, 内脏大神经)
بۇ سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى بولۇپ، ئاساسلىقى كۆكرەك ئومۇرتقىسىدىن چىقىپ، قورساق بوشلۇق چىگىشىگە تۇتىشىدۇ. ئۇ ئۈستى قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارنىڭ پائالىيىتىنى تورمۇزلاش ۋە قان تومۇرلارنى تارايتىش رولىنى ئوينايدۇ.

ئىچكى ئەزا كىچىك نېرۋا (Lesser splanchnic nerve, 内脏小神经)
بۇمۇ سىمپاتىك نېرۋا بولۇپ، ئىچكى ئەزا چوڭ نېرۋىسىنىڭ سەل تۆۋىنىدىن چىقىپ، ئائورتا-بۆرەك نېرۋا تۈگۈنى ۋە قورساق بوشلۇق چىگىشىگە تۇتىشىدۇ. ئۇ ئوتتۇرا قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى، مەسىلەن بۆرەك ۋە ئۈچەينىڭ بىر قىسمىنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ.

بۆرەك ئۈستى بېزى (Adrenal gland, 肾上腺)
بۆرەكنىڭ ئۈستىگە جايلاشقان بۇ ئىچكى ئاجراتما بەز ئادرېنالىن ۋە نوراדרېنالىن قاتارلىق ھورمونلارنى ئىشلەپچىقىرىدۇ. ئۇ سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسى تەرىپىدىن بىۋاسىتە غىدىقلىنىپ، «جەڭ قىلىش ياكى قېچىش» ئىنكاسىنى قوزغىتىدۇ.

قورساق بوشلۇق چىگىشى (Celiac plexus, 腹腔丛)
قۇياش نېرۋا چىگىشى دەپمۇ ئاتىلىدىغان بۇ تور قورساق بوشلۇقىدىكى ئەڭ چوڭ ئاپتونوم نېرۋا چىگىشىدۇر. ئۇ ئاشقازان، جىگەر، ئۆت، تال، ئاشقازان ئاستى بېزى ۋە ئون ئىككى بارماق ئۈچەي قاتارلىق ئۈستى قورساق ئەزالىرىنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ.

بۆرەك ئارتېرىيىسى (Renal artery, 肾动脉)
قورساق ئائورتىسىدىن ئايرىلىپ چىقىپ، بۆرەكنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق قان تومۇر. ئۇنىڭ ئەتراپىدا بۆرەك نېرۋا چىگىشى شەكىللىنىپ، بۆرەكنىڭ قان ئېقىمى ۋە سۈيدۈك ھاسىل قىلىشىنى تەڭشەيدۇ.

ئائورتا – بۆرەك نېرۋا تۈگۈنى (Aorticorenal ganglion, 主动脉肾神经节)
بۇ نېرۋا تۈگۈنى قورساق ئائورتىسى بىلەن بۆرەك ئارتېرىيىسىنىڭ تۇتاشقان يېرىگە جايلاشقان. ئۇ ئىچكى ئەزا نېرۋىلىرىدىن كەلگەن سىمپاتىك ئۇچۇرلارنى قوبۇل قىلىپ، بۆرەك ۋە بۆرەك ئۈستى بېزىگە تارقىتىدۇ.

قورساق ئائورتا چىگىشى (Abdominal aortic plexus, 腹主动脉丛)
بۇ نېرۋا تورى قورساق ئائورتىسىنىڭ ئالدى ۋە يان تەرىپىگە جايلاشقان بولۇپ، قورساق بوشلۇق چىگىشى بىلەن تۆۋەنكى قورساق چىگىشلىرىنى ئۆزئارا تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ قورساق بوشلۇقىدىكى نۇرغۇن ئەزالارغا نېرۋا تالالىرىنى تارقىتىدۇ.

سۈيدۈك توشۇش نەيچىسى (Ureter, 输尿管)
بۆرەكتە ھاسىل بولغان سۈيدۈكنى دوۋساققا يەتكۈزىدىغان مۇسكۇللۇق نەيچە. ئۇنىڭ قادالما ھەرىكىتى ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسى تەرىپىدىن كونترول قىلىنىپ، سۈيدۈكنىڭ ئوڭۇشلۇق ئېقىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.

بەل نېرۋا تۈگۈنى (Lumbar ganglia, 腰神经节)
بۇلار ئومۇرتقا ئىككى يېنىدىكى سىمپاتىك غولىغا جايلاشقان نېرۋا تۈگۈنلىرى توپلىمىدۇر. ئۇلار قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى ئەزالارغا، شۇنداقلا تۆۋەنكى مۈچىلەرگە سىمپاتىك نېرۋا تالالىرىنى ئەۋەتىدۇ.

قاتناش شېخى (Communicating branch / Ramus communicans, 交通支)
بۇ قۇرۇلما ئومۇرتقا نېرۋىسى بىلەن سىمپاتىك غولىدىكى نېرۋا تۈگۈنلىرىنى ئۆزئارا تۇتاشتۇرىدىغان قىسقا نېرۋا تالاسىدۇر. ئۇ ئارقىلىق ئاپتونوم نېرۋا ئۇچۇرلىرى مەركىزىي نېرۋا سىستېمىسى بىلەن ئالماشتۇرۇلىدۇ.

توققۇز كۆز نېرۋا تۈگۈنى (Sacral ganglia, 骶神经节)
بۇلار توققۇز كۆز ئومۇرتقىسىنىڭ ئالدىدىكى سىمپاتىك غولىغا جايلاشقان نېرۋا تۈگۈنلىرى. ئۇلار داس بوشلۇقىدىكى ئەزالار ۋە تۆۋەنكى مۈچىلەرنى سىمپاتىك نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ.

توققۇز كۆز چىگىشى (Sacral plexus, 骶丛)
گەرچە بۇ رەسىمدە ئاپتونوم نېرۋا مەزمۇنىدا تىلغا ئېلىنغان بولسىمۇ، توققۇز كۆز چىگىشى ئاساسلىقى داس بوشلۇقى ۋە تۆۋەنكى مۈچىلەرنى ھەرىكەت ۋە سېزىم نېرۋىلىرى بىلەن تەمىنلەيدىغان سوماتىك نېرۋا تورىدۇر. لېكىن ئۇنىڭ بىلەن بىللە ماڭىدىغان ئاپتونوم تالالار داس بوشلۇقىدىكى ئەزالارنىڭ فۇنكسىيەسىگە قاتنىشىدۇ.

داس ئىچكى ئەزا نېرۋىسى (Pelvic splanchnic nerves, 盆内脏神经)
بۇلار پاراسىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىنىڭ داس بوشلۇقىدىكى ئاساسلىق مەنبەسى. ئۇلار توغرا ئۈچەي، دوۋساق ۋە كۆپىيىش ئەزالىرىنىڭ ھەرىكىتىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، چوڭ-كىچىك تەرەت قىلىش ۋە جىنسىي فۇنكسىيەنى كونترول قىلىدۇ.

تۆۋەنكى قورساق تۆۋەنكى چىگىشى / داس چىگىشى (Inferior hypogastric plexus / Pelvic plexus, 下腹下丛 \ 盆丛)
بۇ داس بوشلۇقىدىكى ئەڭ مۇھىم ۋە مۇرەككەپ نېرۋا چىگىشى بولۇپ، سىمپاتىك ۋە پاراسىمپاتىك تالالارنىڭ ھەممىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ دوۋساق، توغرا ئۈچەي، بالىياتقۇ ۋە جىنسىي ئەزالارنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەپ، ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەسىنى نازارەت قىلىدۇ.

دوۋساق چىگىشى (Vesical plexus, 膀胱丛)
بۇ داس چىگىشىنىڭ بىر تارمىقى بولۇپ، مەخسۇس دوۋساقنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ دوۋساق مۇسكۇلىنىڭ يىغىلىشى ۋە بوشىشىنى كونترول قىلىپ، سۈيدۈك ساقلاش ۋە چىقىرىشنى تەڭشەيدۇ.

دوۋساق (Bladder, 膀胱)
سۈيدۈكنى ۋاقىتلىق ساقلايدىغان مۇسكۇللۇق ئەزا. ئۇنىڭ يىغىلىپ-كېڭىيىشى ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسىنىڭ سىمپاتىك (ساقلاش) ۋە پاراسىمپاتىك (بوشىتىش) نېرۋىلىرى تەرىپىدىن باشقۇرۇلىدۇ.

تۈز ئۈچەي چىگىشى (Rectal plexus, 直肠丛)
داس چىگىشىدىن ئايرىلىپ چىقىپ، توغرا ئۈچەينىڭ ئۈستۈنكى ۋە ئوتتۇرا قىسىملىرىنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ چوڭ تەرەتنىڭ ساقلىنىشى ۋە چىقىرىلىشىنى كونترول قىلىشقا قاتنىشىدۇ.

تۈز\توغرا ئۈچەي (Rectum, 直肠)
چوڭ ئۈچەينىڭ ئەڭ ئاخىرقى قىسمى بولۇپ، چوڭ تەرەتنى ۋاقىتلىق ساقلايدۇ. ئۇنىڭ كېڭىيىشى پاراسىمپاتىك نېرۋىلارنى غىدىقلاپ، تەرەت قىلىش ئىنكاسىنى قوزغايدۇ.

بەل چوڭ مۇسكۇلى (Psoas major muscle, 腰大肌)
بۇ مۇسكۇل بەل ئومۇرتقىسىدىن باشلىنىپ، يوتا سۆڭىكىگە تۇتىشىدىغان بولۇپ، يوتىنى ئېگىشتىكى ئاساسلىق مۇسكۇلدۇر. گەرچە ئۇ ئاپتونوم نېرۋا تەرىپىدىن كونترول قىلىنمىسىمۇ، قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى نېرۋا چىگىشلىرى ئۇنىڭ يېنىدىن ئۆتىدۇ.

يۇقارىقى قورساق تۆۋەنكى چىگىشى (Superior hypogastric plexus, 上腹下丛)
بۇ نېرۋا چىگىشى قورساق ئائورتىسىنىڭ ئىككىگە ئايرىلغان قىسمىنىڭ ئالدىدا بولۇپ، قورساق ئائورتا چىگىشىدىن كەلگەن سىمپاتىك تالالارنى داس بوشلۇقىغا يەتكۈزىدۇ. ئۇ داس چىگىشىنىڭ شەكىللىنىشىگە قاتنىشىدۇ.

ئۈچەي بېغىش پەردە تۆۋەنكى ئارتېرىيىسى (Inferior mesenteric artery, 肠系膜下动脉)
قورساق ئائورتىسىدىن چىقىپ، چوڭ ئۈچەينىڭ تۆۋەنكى قىسمى ۋە توغرا ئۈچەينى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇنىڭ ئەتراپىدا ئۈچەي بېغىش پەردە تۆۋەنكى چىگىشى شەكىللىنىدۇ.

ئۈچەي بېغىش پەردە تۆۋەنكى چىگىشى (Inferior mesenteric plexus, 肠系膜下丛)
بۇ نېرۋا چىگىشى ئاساسلىقى سىمپاتىك تالالاردىن تەركىب تاپقان بولۇپ، چوڭ ئۈچەينىڭ ھەرىكىتىنى تورمۇزلايدۇ ۋە قان تومۇرلىرىنى تارايتىدۇ. ئۇ ئۈچەي بېغىش پەردە تۆۋەنكى ئارتېرىيىسىنى بويلاپ تارقالغان.

بۆرەك چىگىشى (Renal plexus, 肾丛)
بۆرەك ئارتېرىيىسىنى ئوراپ تۇرىدىغان بۇ نېرۋا تورى سىمپاتىك ۋە پاراسىمپاتىك تالالاردىن تەركىب تاپقان. ئۇ بۆرەكنىڭ قان ئايلىنىشى، سۈزۈش ئىقتىدارى ۋە رېنىن ھورمۇنىنى ئاجرىتىشىنى تەڭشەيدۇ.

بۆرەك (Kidney, 肾)
بەدەندىكى ماددا ئالماشتۇرۇشتا ھاسىل بولغان كېرەكسىز ماددىلارنى سۈزۈپ، سۈيدۈك ھاسىل قىلىدىغان جۈپ ئەزا. ئۇنىڭ فۇنكسىيەسى ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسى ۋە ھورمونلار تەرىپىدىن ئىنچىكە تەڭشىلىدۇ.

ئائورتانىڭ قورساق قىسمى (Abdominal aorta, 主动脉腹部 \ 腹主动脉)
ئائورتانىڭ دىئافراگمىدىن تۆۋەنكى قىسمى بولۇپ، قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى بارلىق ئەزالارنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق تومۇر. ئاپتونوم نېرۋا چىگىشلىرىنىڭ كۆپىنچىسى ئۇنىڭ ئەتراپىغا جايلاشقان.

ئۈچەي بېغىش پەردە يۇقارىقى چىگىشى (Superior mesenteric plexus, 肠系膜上丛)
قورساق بوشلۇق چىگىشىنىڭ بىر داۋامى بولۇپ، ئۈچەي بېغىش پەردە يۇقىرىقى ئارتېرىيىسىنى ئوراپ تۇرىدۇ. ئۇ ئىنچىكە ئۈچەي ۋە چوڭ ئۈچەينىڭ يۇقىرىقى قىسمىنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەپ، ھەزىم قىلىش ۋە سۈمۈرۈشنى كونترول قىلىدۇ.

ئۈچەي بېغىش پەردە يۇقارىقى ئارتېرىيىسى (Superior mesenteric artery, 肠系膜上动脉)
قورساق ئائورتىسىدىن چىقىپ، ئىنچىكە ئۈچەي ۋە چوڭ ئۈچەينىڭ كۆپ قىسمىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇنىڭ ئورنى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى نېرۋا چىگىشى كلىنىكىدا ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.

ئاداشقان نېرۋا ئارقا غولى (Posterior vagal trunk, 迷走后干)
ئاداشقان نېرۋىنىڭ (10-جۈپ مېڭە نېرۋىسى) قىزىلئۆڭگەچنىڭ ئارقا تەرىپىدە شەكىللەندۈرگەن غولى. ئۇ پاراسىمپاتىك تالالارنى قورساق بوشلۇق چىگىشىگە يەتكۈزۈپ، ئاشقازان-ئۈچەي يولىنىڭ ھەرىكىتى ۋە ھەزىم فېرمېنتلىرىنىڭ ئاجرىلىپ چىقىشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

ئاشقازان (Stomach, 胃)
يېمەكلىكنى ۋاقىتلىق ساقلايدىغان ۋە دەسلەپكى قەدەمدە ھەزىم قىلىدىغان ئەزا. ئۇنىڭ ھەرىكىتى ۋە كىسلاتا ئاجرىتىشى ئاداشقان نېرۋا (پاراسىمپاتىك) ۋە سىمپاتىك نېرۋىلار تەرىپىدىن تەڭشىلىدۇ.

ئاداشقان نېرۋا ئالدى غولى (Anterior vagal trunk, 迷走前干)
ئاداشقان نېرۋىنىڭ قىزىلئۆڭگەچنىڭ ئالدى تەرىپىدە شەكىللەندۈرگەن غولى. ئۇمۇ پاراسىمپاتىك تالالارنى ئاشقازان، جىگەر ۋە ئۆت قاتارلىق ئەزالارغا يەتكۈزۈپ، «ئارام ئېلىش ۋە ھەزىم قىلىش» پائالىيەتلىرىنى قوزغىتىدۇ.

قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئومۇمىي خۇلاسىسى

قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسى ئىنتايىن نازۇك ۋە مۇرەككەپ باشقۇرۇش مېخانىزمىغا ئىگە بولۇپ، ئىچكى ئەزالارنىڭ ماس ھالدا ئىشلىشىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ. بۇ سىستېما مەركىزىي نېرۋا سىستېمىسىدىن كەلگەن ئۇچۇرلارنى چوڭ نېرۋا غوللىرى (مەسىلەن، ئاداشقان نېرۋا ۋە ئىچكى ئەزا نېرۋىلىرى) ئارقىلىق قورساق ۋە داس بوشلۇقىغا يەتكۈزىدۇ. ئۇ يەردە بۇ ئۇچۇرلار ئوخشىمىغان دەرىجىدىكى نېرۋا چىگىشلىرى ۋە تۈگۈنلىرىدە بىر تەرەپ قىلىنىپ، ئاندىن كونكرېت ئەزالارغا تارقىتىلىدۇ.

بۇ سىستېمىنىڭ ئىككى چوڭ تارمىقى بولغان سىمپاتىك ۋە پاراسىمپاتىك نېرۋىلارنىڭ رولى ئۆزئارا تولۇقلايدىغان ھەم چەكلەيدىغان خاراكتېرگە ئىگە:

• سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسى: ئادەتتە جىددىي ئەھۋاللاردا ياكى فىزىكىلىق پائالىيەت كۈچەيگەندە ئاكتىپلىنىدۇ. ئۇ ئاشقازان-ئۈچەي ھەرىكىتىنى ئاستىلىتىدۇ، قان تومۇرلارنى تارايتىپ قان بېسىمىنى ئۆستۈرىدۇ، ھەمدە ئېنېرگىيە زاپىسىنى سەپەرۋەر قىلىدۇ. بۇ «جەڭ قىلىش ياكى قېچىش» ئىنكاسى دەپ ئاتىلىدۇ.
• پاراسىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسى: ئاساسلىقى تىنچ ۋە ئارام ئېلىش ھالىتىدە ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلەيدۇ. ئۇ ھەزىم قىلىشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ، يۈرەك سوقۇشىنى ئاستىلىتىدۇ، ھەمدە بەدەننىڭ ئېنېرگىيە ساقلىشىغا ياردەم بېرىدۇ. بۇ «ئارام ئېلىش ۋە ھەزىم قىلىش» ئىنكاسى دەپ ئاتىلىدۇ.

بۇ رايوندىكى ئاساسلىق نېرۋا چىگىشلىرىنى قورساق ئائورتىسىنى مەركەز قىلغان بىر قانچە چوڭ تۈگۈنگە ئايرىشقا بولىدۇ: قورساق بوشلۇق چىگىشى، ئۈچەي بېغىش پەردە يۇقىرىقى ۋە تۆۋەنكى چىگىشلىرى، ھەمدە داس بوشلۇقىدىكى داس چىگىشى (تۆۋەنكى قورساق تۆۋەنكى چىگىشى). بۇ چىگىشلەر بىر-بىرى بىلەن تۇتىشىپ، ئۇچۇرلارنىڭ ئۈزلۈكسىز ۋە ماس ھالدا تارقىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.

كلىنىكىلىق ئەمەلىيەتتە، قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسىنىڭ فۇنكسىيەسىنىڭ بۇزۇلۇشى نۇرغۇن كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. مەسىلەن، غىدىقلىنىشچان ئۈچەي ئۇنىۋېرسال كېسەللىكى (IBS)، ئاشقازان پالەچلىنىش، سۈيدۈك تۇتۇلماسلىق ياكى قەۋزىيەت قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى بۇ نېرۋا تورىنىڭ تەڭشەش ئىقتىدارىنىڭ نورمالسىزلىقى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولۇشى مۇمكىن. شۇڭلاشقا، بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ئاناتومىيەسى ۋە فىزىئولوگىيەسىنى چوڭقۇر چۈشىنىش دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.

خۇلاسىلىگەندە، قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى ئاپتونوم نېرۋا چىگىشلىرى ۋە تۈگۈنلىرى بەدەننىڭ ئىچكى مۇھىت مۇقىملىقىنى ساقلايدىغان، ھاياتلىق ئۈچۈن كەم بولسا بولمايدىغان بىر يوشۇرۇن باشقۇرۇش مەركىزىدۇر. ئۇلارنىڭ مۇرەككەپ تور قۇرۇلمىسى ۋە ئىنچىكە تەڭشەش مېخانىزمى ھاياتلىق ھەرىكىتىنىڭ سىرىنى چۈشىنىشىمىزدىكى مۇھىم بىر بويۇنچە ھېسابلىنىدۇ.