قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى ئۈستىدىن كۆرۈنۈشى

قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى: كۆكرەك قەپىسىنىڭ مۇقىملىقى ۋە ھەرىكىتىنىڭ ئاچقۇچى

قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى ئىنسانلارنىڭ كۆكرەك قەپىسىدىكى مۇھىم تىرەك قۇرۇلمىسى بولۇپ، قوۋۇرغا سۆڭىكى بىلەن كۆكرەك ئومۇرتقىسىنى تۇتاشتۇرۇپ، كۆكرەك قەپىسىنىڭ پۇختىلىقىنى ۋە جانلىقلىقىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىدۇ. بۇ بوغۇم كۆكرەك بوشلۇقىدىكى يۈرەك، ئۆپكە قاتارلىق ھاياتىي ئەزالارنى قوغداش بىلەن بىرگە، نەپەسلىنىش ھەرىكىتىگە بىۋاسىتە قاتنىشىدىغان ئاچقۇچلۇق تۈگۈندۇر. ئۇنىڭ نورمال فىزىئولوگىيەلىك ئىقتىدارى كۆكرەك قەپىسىنىڭ كېڭىيىشى ۋە كىچىكلىشىنى راۋانلاشتۇرۇپ، ئوكسىگېن ۋە كاربون تۆت ئوكسىد ئالماشتۇرۇشنىڭ ئۈنۈملۈك بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.

بۇ بوغۇم قۇرۇلمىسىنىڭ مۇرەككەپلىكى ۋە ئىقتىدارىنىڭ كۆپ خىللىقى ئۇنىڭ كىلىنىكىلىق ئەھمىيىتىنى گەۋدىلەندۈرىدۇ. ھەر قانداق زەخىملىنىش، ياللۇغلىنىش ياكى قۇرۇلما بۇزۇلۇش نەپەسلىنىش ئىقتىدارىغا تەسىر كۆرسىتىپلا قالماي، يەنە كۆكرەك ۋە دۈمبە قىسمىدا ئاغرىق پەيدا قىلىپ، كىشىلەرنىڭ تۇرمۇش سۈپىتىنى تۆۋەنلىتىدۇ. شۇڭلاشقا، قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمىنىڭ ئاناتومىيەلىك قۇرۇلمىسى، بىئومېخانىكىلىق رولى ۋە كېسەللىك ئۆزگىرىشلىرىنى چوڭقۇر چۈشىنىش، كۆكرەك قەپىسىگە مۇناسىۋەتلىك كېسەللىكلەرگە دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەىلمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

رەسىمدىكى ھەربىر كۆرۈنۈشنىڭ ئىسىملىرى، تەرجىمىلىرى ۋە چۈشەندۈرۈلۈشى

ئۇيغۇرچە ئىسىم : قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى ئۈستىدىن كۆرۈنۈشى
ئىنگىلىزچە ئىسىم : Superior view of the costovertebral joint
تۈركچە ئىسىم : Kosto-vertebral eklemin üstten görünümü
خەنزۇچە ئىسىم : 肋椎关节上面观

بوغۇم ۋە مۇناسىۋەتلىك قۇرۇلمىلارنى تونۇشتۇرۇش

• قوۋۇرغا – ئومۇرتقا بوغۇمى (Costovertebral joint, 肋椎关节): بۇ ئاتالغۇ ئەمەلىيەتتە ئىككى بوغۇمنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بىر مۇرەككەپ بوغۇم سىستېمىسىنى كۆرسىتىدۇ: يەنى قوۋۇرغا بېشى بوغۇمى ۋە قوۋۇرغا كۆندىلەڭ ئۆسۈك بوغۇمىدىن تەركىب تاپىدۇ. بۇ بوغۇم سىستېمىسى كۆكرەك ئومۇرتقىسىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاش بىلەن بىرگە، نەپەس ئالغاندا كۆكرەك قەپىسىنىڭ «چىلەك تۇتقۇچى» ۋە «پومپا تۇتقۇچى» شەكىللىك ھەرىكەتلىنىشىگە ئىمكان بېرىدۇ. ئۇنىڭ نورمال ھەرىكىتى كۆكرەك قەپىسىنىڭ دىئامېتىرىنى ئۆزگەرتىپ، ئۆپكىنىڭ كېڭىيىشىنى ئاسانلاشتۇرىدۇ. بۇ بوغۇملارنىڭ ئىقتىدارى بۇزۇلسا، كۆكرەك ۋە دۈمبىدە ئۆتكۈر ئاغرىق پەيدا بولۇشى مۇمكىن.
• قوۋۇرغا بېشى بوغۇمى (Joint of head of rib, 肋头关节): بۇ بوغۇم قوۋۇرغا سۆڭىكىنىڭ باش قىسمى بىلەن ماس كېلىدىغان ئىككى ئومۇرتقا گەۋدىسىنىڭ يان تەرىپىدىكى بوغۇم يۈزى ئارىسىدا شەكىللىنىدۇ. ئۇ قوۋۇرغا بېشى نۇرسىمان تارىمۇشى ئارقىلىق مۇستەھكەملىنىپ، قوۋۇرغىنىڭ ئومۇرتقىغا مەھكەم بېكىتىلىشىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.
• قوۋۇرغا كۆندىلەڭ ئۆسۈك بوغۇمى (Costotransverse joint, 肋横突关节): بۇ بوغۇم قوۋۇرغىنىڭ بوغۇم تۆپىلىكى بىلەن ماس كېلىدىغان ئومۇرتقىنىڭ كۆندىلەڭ ئۆسۈكى ئارىسىدا ھاسىل بولىدۇ. ئۇ كۆكرەك قەپىسىنىڭ ئارقا تەرىپىنىڭ مۇقىملىقىنى ئاشۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• قوۋۇرغا بېشى نۇرسىمان تارىمۇش (Radiate ligament of head of rib, 肋头辐状韧带): بۇ شامالدۇرغۇچ شەكىللىك تارىمۇش قوۋۇرغا بېشىنىڭ ئالدى تەرىپىدىن باشلىنىپ، ئىككى قوشنا ئومۇرتقا گەۋدىسى ۋە ئۇلارنىڭ ئارىسىدىكى ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىسىگە تۇتىشىدۇ. ئۇ قوۋۇرغا بېشى بوغۇمىنىڭ ئالدى تەرىپىنى كۈچەيتىپ، بوغۇمنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلايدۇ.
• قوۋۇرغا كۆندىلەڭ ئۆسۈك تارىمۇشى (Costotransverse ligament, 肋横突韧带): بۇ تارىمۇش قوۋۇرغا بويۇنچىسى بىلەن ئومۇرتقىنىڭ كۆندىلەڭ ئۆسۈكىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ بوغۇمنىڭ مۇقىملىقىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىش ۋە ئارتۇقچە ھەرىكەتنى چەكلەشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• قوۋۇرغا كۆندىلەڭ ئۆسۈك سىرتقى تەرەپ تارىمۇشى (Lateral costotransverse ligament, 肋横突外侧韧带): بۇ تارىمۇش ئومۇرتقىنىڭ كۆندىلەڭ ئۆسۈكىنىڭ ئۇچىدىن قوۋۇرغا تۆپىلىكىگىچە سوزۇلۇپ تۇرىدۇ.ئۇ قوۋۇرغىنىڭ يان تەرەپكە ھەرىكەتلىنىشىنى كونترول قىلىپ، بوغۇمنىڭ نورمال دائىرىدە ھەرىكەت قىلىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
• ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىسى (Intervertebral disc, 椎间盘): ئومۇرتقا گەۋدىلىرى ئارىسىغا جايلاشقان بۇ قۇرۇلما ئومۇرتقىنىڭ زەربىگە تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارىنى ئاشۇرىدۇ ۋە ھەرىكەتلىنىشىگە ياردەم بېرىدۇ. ئۇ ئىككى قىسىمدىن تەركىب تاپقان بولۇپ، مەركىزىدىكى يىلىك يادروسى ۋە ئۇنى ئوراپ تۇرغان تالالىق ھالقىدىن ئىبارەت.
• يىلىك يادروسى (Nucleus pulposus, 髓核): ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىسىنىڭ مەركىزىدىكى يېلىمگە ئوخشاش ماددا بولۇپ، ئاساسلىقى سۇ ۋە كوللاگېندىن تەركىب تاپقان. ئۇنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىسى ئومۇرتقىغا چۈشكەن بېسىمنى ھەر تەرەپكە تارقىتىش ۋە زەربىنى ئازايتىش.
• تالالىق ھالقا (Anulus fibrosus, 纤维环): يىلىك يادروسىنى ئوراپ تۇرىدىغان كۆپ قەۋەتلىك، چىداملىق تالالىق قۇرۇلما. ئۇ يىلىك يادروسىنى قوغداش ۋە ئومۇرتقىنىڭ ئېگىلىش، بۇرۇلۇش قاتارلىق ھەرىكەتلىرىگە بەرداشلىق بېرىشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمىنىڭ كىلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمىنىڭ ئىقتىدارىنىڭ بۇزۇلۇشى كۆكرەك ۋە دۈمبە قىسمىدىكى ئاغرىقنىڭ كۆپ ئۇچرايدىغان سەۋەبلىرىنىڭ بىرى. بۇ خىل ئەھۋال «قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى ئىقتىدارىنىڭ قالايمىقانلىشىشى» دەپ ئاتىلىدۇ. ئۇ ئادەتتە تۇيۇقسىز ھەرىكەت قىلىش، ناچار تۇرۇش-ئولتۇرۇش ئادىتى، تەكرارلىنىدىغان ھەرىكەتلەر ياكى زەخىملىنىش سەۋەبىدىن كېلىپ چىقىدۇ.

بۇ خىل ئىقتىدار قالايمىقانلىشىشىنىڭ ئاساسلىق ئالامەتلىرى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

• بىر نۇقتىغا مەركەزلەشكەن ئاغرىق: ئاغرىق ئادەتتە ئومۇرتقىنىڭ يېنىدا، مۈرە سۆڭىكىنىڭ ئىچكى تەرىپىدە بىر نۇقتىدا مەركەزلىشىدۇ.
• نەپەسلىنىش بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئاغرىق: چوڭقۇر نەپەس ئالغاندا، يۆتەلگەندە ياكى چۈشكۈرگەندە ئاغرىق كۈچىيىدۇ.
• تارقىلىشچان ئاغرىق: ئاغرىق قوۋۇرغا بويلاپ كۆكرەكنىڭ ئالدى تەرىپىگە تارقىلىشى مۇمكىن، بەزىدە يۈرەك كېسىلى ياكى باشقا ئىچكى ئەزا كېسەللىكلىرى بىلەن ئارىلاشتۇرۇپ قويۇلىدۇ.
• ھەرىكەتنىڭ چەكلىمىگە ئۇچرىشى: دۈمبىنى ئېگىش ياكى بۇرۇش قاتارلىق ھەرىكەتلەر ئاغرىقنى قوزغىتىدۇ ياكى كۈچەيتىۋېتىدۇ.

دىئاگنوز قويۇشتا دوختۇرلار ئادەتتە بىمارنىڭ كېسەللىك تارىخىنى سورايدۇ ۋە فىزىكىلىق تەكشۈرۈش ئېلىپ بارىدۇ. تەكشۈرۈش جەريانىدا، دوختۇر ئاغرىق نۇقتىسىنى بېسىپ، ئاغرىقنىڭ قايتا پەيدا بولۇش-بولماسلىقىنى تەكشۈرۈش ئارقىلىق دىئاگنوزنى دەلىللەيدۇ. بەزىدە باشقا كېسەللىكلەرنى، مەسىلەن سۆڭەك سۇنۇش ياكى ئۆپكە كېسەللىكلىرىنى ئىستىسنا قىلىش ئۈچۈن رېنتگېن ياكى CT تەكشۈرۈشى ئېلىپ بېرىلىشىمۇ مۇمكىن.

داۋالاشتا ئاساسلىقى قول ھۈنىرى ئارقىلىق داۋالاش (manual therapy)، فىزىكىلىق داۋالاش، دورا بىلەن داۋالاش ۋە تۇرمۇش ئادىتىنى تەڭشەش قاتارلىق ئۇسۇللار قوللىنىلىدۇ. قول ھۈنىرى ئارقىلىق داۋالاشتا بوغۇمنى يۆتكەش ياكى تۈزەشتەك ئۇسۇللار ئارقىلىق بوغۇمنىڭ ھەرىكەتچانلىقىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈپ، ئاغرىقنى يېنىكلىتىدۇ. فىزىكىلىق داۋالاشتا مۇسكۇللارنى كۈچەيتىش ۋە سوزۇش مەشقى ئارقىلىق دۈمبىنىڭ مۇقىملىقىنى ئاشۇرۇپ، كېسەللىكنىڭ قايتىلىنىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.