ساھىل ۋالىبولى

ساھىل ۋالىبولى: قۇم، قۇياش ۋە ساغلاملىقنىڭ مۇكەممەل ئۇچرىشىشى

ساھىل ۋالىبولى — قۇياش نۇرى، ئالتۇن رەڭلىك قۇملۇق ۋە دېڭىز شامىلى ئىچىدە ئوينىلىدىغان، ھاياتىي كۈچكە تولغان تەنھەرىكەت تۈرى. ئۇ پەقەت كىشىگە ھۇزۇر بېغىشلايدىغان بىر ئويۇن بولۇپلا قالماي، بەدەن بىلەن روھنى تەڭلا چېنىقتۇرىدىغان، ساغلاملىققا ئىنتايىن پايدىلىق بىر پائالىيەتتۇر. ئىككى كىشىلىك كوماندا بولۇپ، يۇمشاق قۇم ئۈستىدە ئۆزئارا رىقابەتلىشىش جەريانىدا، سىز تەبىئەت بىلەن پۈتۈنلىشىپ، چېنىقىشنىڭ ئۆزگىچە خۇشاللىقىنى ھېس قىلالايسىز.

ساھىل ۋالىبولى دىگەن نىمە؟

ساھىل ۋالىبولى بولسا قۇملۇق ساھىلدا، ئىككى كىشىلىك ئىككى كوماندا بىر تور بىلەن ئايرىلىپ، يۇمىلاق توپنى ئاساسلىقى قول بىلەن ئۇرۇپ ئوينايدىغان ھاياتىي كۈچكە تولغان تەنھەرىكەت تۈرىدۇر. ئۇنىڭ مەقسىتى توپنى تورنىڭ ئۈستىدىن ئۆتكۈزۈپ، قارشى تەرەپنىڭ قۇملۇق مەيدانىغا چۈشۈرۈش ئارقىلىق نومۇر ئېلىشتىن ئىبارەت. قۇياش، قۇم ۋە دېڭىز شامىلىغا ھەمراھ بولغان بۇ ئويۇن، توپچىلارنىڭ يۇقىرى چېنىقىشچانلىقى، ئۆزئارا مۇكەممەل ماسلىشىشى ۋە ئەپچىل ئىستراتېگىيەسىنى بىر گەۋدە قىلغان بولۇپ، ھەم چېنىقىش، ھەم كۆڭۈل ئېچىشنىڭ ئۆزگىچە بىرىكىشى ھېسابلىنىدۇ.

ئۇيغۇرچە / Uyghurche : ساھىل ۋالىبولى
ئىنگىلىزچە / English : Beach Volleyball
تۈركچە / Türkçe : Plaj voleybolu
خەنزۇچە / 汉语 : 沙滩排球

ساھىل ۋالىبولىنىڭ كېلىپ چىقىشى ۋە ئالاھىدىلىكى

ساھىل ۋالىبولى 20-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا ئامېرىكىنىڭ كالىفورنىيە ۋە ھاۋاي ساھىللىرىدا كۆڭۈل ئېچىش پائالىيىتى سۈپىتىدە بارلىققا كەلگەن. ئۇ ناھايىتى تېزلا دۇنيا مىقياسىدا ئومۇملىشىپ، 1996-يىلى ئاتلانتا ئولىمپىك تەنھەرىكەت يىغىنىدا رەسمىي مۇسابىقە تۈرىگە كىرگۈزۈلگەن.

ئادەتتىكى زال ئىچى ۋالىبولى (6 كىشىلىك) بىلەن سېلىشتۇرغاندا، ساھىل ۋالىبولىنىڭ بىر قانچە روشەن پەرقى بار:

• توپچى سانى ۋە مەيدان: ھەر بىر كوماندا ئىككى نەپەر توپچىدىن تەركىب تاپىدۇ. مەيداننىڭ ئۆلچىمى سەل كىچىكرەك (16m x 8m) بولۇپ، پۈتۈن مەيداننى ئىككىلا توپچى قوغداشقا مەسئۇل بولىدۇ.
• قۇملۇق يۈزى: ئويۇننىڭ قۇم ئۈستىدە ئېلىپ بېرىلىشى ئەڭ چوڭ ئالاھىدىلىكى. بۇ ھەرىكەتكە قارشىلىقنى ئاشۇرۇپ، چېنىقىش ئۈنۈمىنى يۇقىرى كۆتۈرىدۇ، ئەمما شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، يۇمشاق قۇم سەكرەپ يەرگە چۈشكەندە بوغۇملارغا بولغان زەربىنى زور دەرىجىدە ئازايتىدۇ.
• قائىدە پەرقى: ساھىل ۋالىبولىدا توپقا بارماق ئۇچى بىلەن يەڭگىل ئۇرۇپ ھۇجۇم قىلىشقا (dinking) ئادەتتە رۇخسەت قىلىنمايدۇ، ھەمدە تور توسۇش ھەرىكىتى كوماندىنىڭ ئۈچ قېتىملىק توپقا تېگىش ھوقۇقىنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ.

ساھىل ۋالىبولىنىڭ ئاساسىي تېخنىكىلىرى

ساھىل ۋالىبولىنىڭ تېخنىكىلىرى زال ئىچى ۋالىبولى بىلەن ئوخشاش بولسىمۇ، قۇملۇق مەيدان ۋە ئىككى كىشىلىك سىستېما ئۇنىڭغا ئۆزگىچە تەلەپلەرنى قويىدۇ.

1. توپ بېرىش (Serve): ئويۇننى باشلايدىغان بۇ ھەرىكەتتە شامالنىڭ يۆنىلىشى ۋە تېزلىكىنى ئويلىشىش ئىنتايىن مۇھىم. كۈچلۈك ياكى تاكتىكىلىق توپ بېرىش ئارقىلىق قارشى تەرەپنىڭ ھەمكارلىقىنى بىۋاسىتە بۇزۇشقا بولىدۇ.
2. قوبۇل قىلىش (Passing): ئىككىلا توپچى پۈتۈن مەيداننى قوغداشقا مەسئۇل بولغاچقا، ئۆزئارا چۈشىنىش ۋە تېز ھەرىكەت قىلىش ھالقىلىق. ئاساسلىقى ئىككى قولنى تۇتاشتۇرۇپ، بىلەك بىلەن توپنى قوبۇل قىلىدىغان «ئاستىن پاس» ئىشلىتىلىدۇ. يۇقىرىدىن بارماق بىلەن پاس بېرىپ قوبۇل قىلىشقا قائىدە قاتتىق بولغاچقا، كۆپ ئىشلىتىلمەيدۇ.
3. تەڭشەپ بېرىش (Setting): بۇ ساھىل ۋالىبولىدىكى ئەڭ يۇقىرى ماھارەت تەلەپ قىلىدىغان تېخنىكا. توپنى ھۇجۇمچىغا تەييارلاپ بېرىشتە، توپنىڭ قولدا ئازراق ۋاقىت تۇرۇپ قېلىشى ياكى ئىككى قولنىڭ تەڭ تەگمەسلىكى «قوش ئۇرۇش» (Double Contact) خاتالىقى ھېسابلىنىدۇ. شۇڭا، پاسچىنىڭ ھەرىكىتى ئىنتايىن مۇقىم ۋە پاكىز بولۇشى كېرەك.
4. ھۇجۇم قىلىش (Attack): قاتتىق سەكرەپ ئۇرۇشتىن باشقا، ئەقىل ئىشلىتىپ ئۇرۇش تېخىمۇ مۇھىم. ئوچۇق قول بىلەن يەڭگىل ئۇرۇش (Open-hand tip) قائىدىگە خىلاپ بولغاچقا، توپچىلار دائىم مۇشتنىڭ بوغۇم تەرىپى ياكى ئالقاننىڭ تۈۋى بىلەن قارشى تەرەپنىڭ بوشلۇقىغا توپنى يەڭگىل ئۇرۇپ چۈشۈرىدۇ (Shot).
5. تور توسۇش (Blocking): تور ئالدىدىكى مۇداپىئە سېپى. زال ئىچى ۋالىبولىدىن پەرقلىق يېرى، تور توسقان قولغا توپ تېگىپ قايتسا، بۇ بىر قېتىملىق توپقا تېگىش ھوقۇقى ھېسابلىنىدۇ. يەنى، كوماندىنىڭ توپنى قارشى تەرەپكە ئۆتكۈزۈش ئۈچۈن پەقەت ئىككى قېتىم پاس بېرىش پۇرسىتى قالىدۇ.

توپ ۋە مەيدان ئۆلچىمى

ساھىل ۋالىبولى توپىنىڭ ئۆلچىمى:

• شەكلى ۋە ماتېرىيالى: شار شەكىللىك، سۇغا چىداملىق، يۇمشاق بىرىكمە ماتېرىيالدىن تىكىلگەن بولىدۇ.
• ئايلانمىسى: 66-68 سانتىمېتىر (cm)، زال ئىچى ۋالىبولىدىن سەل چوڭراق.
• ئېغىرلىقى: 260-280 گرام (g).
• ئىچكى بېسىمى: 0.175 دىن 0.225 كىلوگرام/كۋادرات سانتىمېتىرغىچە ( kg/cm ²). بۇ زال ئىچى ۋالىبولىدىن كۆپ تۆۋەن بولۇپ، توپنىڭ ھاۋادا ئۇچۇشىنى ئاستىلىتىدۇ ۋە شامالنىڭ تەسىرىگە تېخىمۇ ئۇچرايدۇ.

مۇسابىقە مەيدانىنىڭ تۈزۈلۈشى ۋە ئۆلچىمى:

• مەيدان ئۆلچىمى: ئۇزۇنلۇقى 16 مېتىر، كەڭلىكى 8 مېتىر بولغان تىك تۆتبۇلۇڭ.
• يۈزى: كەم دېگەندە 40 سانتىمېتىر قېلىنلىقتىكى، تاش ۋە باشقا ئۆتكۈر جىسىملاردىن تازىلانغان ئىنچىكە قۇم بىلەن قاپلانغان بولىدۇ.
• سىزىقلار: مەيداننىڭ چېگراسى 5-8 سانتىمېتىر كەڭلىكتىكى رەڭلىك لېنتىلار بىلەن بەلگىلىنىدۇ. زال ئىچى ۋالىبولىدىكىدەك ئوتتۇرا سىزىق ۋە ھۇجۇم سىزىقى بولمايدۇ.
• تور ئېگىزلىكى: ئەرلەر ئۈچۈن 2.43 مېتىر، ئاياللار ئۈچۈن 2.24 مېتىر بولۇپ، زال ئىچى ۋالىبولى بىلەن ئوخشاش.

نومۇر ھېسابلاش ۋە جازالاش

• نومۇر ھېسابلاش: «ھەر توپتا نومۇر ئېلىش» سىستېمىسى قوللىنىلىدۇ. مۇسابىقە ئادەتتە ئۈچ مەيداننىڭ ئىككىسىدە غەلىبە قىلىش بويىچە ئېلىپ بېرىلىدۇ. ئالدىنقى ئىككى مەيدان 21 نومۇرغا يەتكەندە ئاخىرلىشىدۇ. ئەگەر 1-1 تەڭلەشسە، ئاخىرقى ھەل قىلغۇچ مەيدان 15 نومۇرغا يەتكۈچە ئوينىلىدۇ. ھەر بىر مەيداندا چوقۇم ئىككى نومۇر پەرقى بىلەن غەلىبە قىلىش شەرت.
• مەيدان ئالماشتۇرۇش: شامال ۋە قۇياش قاتارلىق تەبىئىي ئامىللارنىڭ تەسىرىنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش ئۈچۈن، ئالدىنقى ئىككى مەيداندا ھەر 7 نومۇر ئالغاندىن كېيىن، ئاخىرقى مەيداندا ھەر 5 نومۇر ئالغاندىن كېيىن ئىككى كوماندا مەيدان ئالماشتۇرىدۇ.
• جازالاش (قائىدىگە خىلاپلىق):
  • پاس بېرىش خاتالىقى: تەڭشەپ بېرىش جەريانىدا توپ قولدا ئۇزۇن تۇرۇپ قالسا (تۇتۇۋېلىش) ياكى ئىككى قول تەڭ تەگمىسە (قوش ئۇرۇş).
  • ئوچۇق قول بىلەن ھۇجۇم قىلىش: ھۇجۇم قىلغاندا بارماق ئۇچى بىلەن يەڭگىل ئۇرۇشقا بولمايدۇ.
  • تور توسۇشنىڭ ھېسابلىنىشى: تور توسقان قولغا توپ تەگسە، بىر قېتىملىق ھوقۇق ئىشلىتىلگەن ھېسابلىنىدۇ.
  • بۇلاردىن باشقا، تورغا تېگىش، سىزىق بېسىش قاتارلىق ئادەتتىكى قائىدىگە خىلاپلىقلارمۇ جازالىنىدۇ.

ساھىل ۋالىبولىنىڭ سالامەتلىككە بولغان ئاجايىپ پايدىسى

دوختۇرلار تور بېكىتىنىڭ ئوقۇرمەنلىرى ئۈچۈن، بۇ تەنھەرىكەتنىڭ سالامەتلىككە بولغان كۆپ تەرەپلىمە ئەۋزەللىكىنى تەكىتلەش ئىنتايىن مۇھىم:

1. پۈتۈن بەدەننى چېنىقتۇرىدۇ: قۇم ئۈستىدە يۈگۈرۈش، سەكرەش ۋە ھەرىكەت قىلىش پۇت، قورساق، دۈمبە ۋە قول مۇسكۇللىرىنى بىرلا ۋاقىتتا ئىشلىتىشنى تەلەپ قىلىدۇ. قۇمنىڭ قارشىلىقى سەۋەبىدىن، ئادەتتىكى يەردە ھەرىكەت قىلغانغا قارىغاندا تېخىمۇ كۆپ كۈچ سەرپ قىلىنىدۇ.
2. يۇقىرى ئۈنۈملۈك كالورىيە خورىتىش: بۇ بىر يۇقىرى شىددەتلىك ئارىلىقتا ئېلىپ بېرىلىدىغان ھەرىكەت بولۇپ، قىسقا ۋاقىت ئىچىدە يۈرەك سوقۇشىنى تېزلىتىپ، май كۆيۈشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. بىر سائەتلىك ساھىل ۋالىبولى 600 كالورىيەگىچە ئېنېرگىيە سەرپ قىلدۇرۇشى مۇمكىن.
3. بوغۇملارنى ئاسرايدۇ: قاتتىق يەر يۈزىگە سېلىشتۇرغاندا، يۇمشاق قۇم بوغۇملارغا (بولۇپمۇ تىز ۋە ھوشۇققا) كېلىدىغان زەربىنى يۇتۇۋالىدۇ. بۇ بوغۇم ياللۇغى ياكى زەخىملىنىش خەۋپى بار كىشىلەر ئۈچۈن ئىنتايىن ياخشى تاللاش.
4. تەڭپۇڭلۇق ۋە ماسلىشىشچانلىقنى ئۆستۈرىدۇ: تۇراقسىز قۇم يۈزىدە توختىماي ھەرىكەت قىلىش، بەدەننىڭ تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاش ئىقتىدارىنى ۋە ھەرىكەت ماسلىشىشچانلىقىنى زور دەرىجىدە ياخشىلايدۇ.
5. تەبىئىي ۋىتامىن D مەنبەسى: قۇياش نۇرى ئاستىدا ئويناش بەدەننىڭ ۋىتامىن D نى بىرىكتۈرۈشىگە ياردەم بېرىدۇ. بۇ سۆڭەك ساغلاملىقى ۋە ئىممۇنىتېت سىستېمىسى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم (ئەسكەرتىش: قۇياشتىن مۇداپىئەلىنىش مەلھىمى ئىشلىتىشنى ئۇنۇتماڭ).

دىققەت قىلىدىغان ئىشلار

ساھىل ۋالىبولىدىن ھۇزۇرلىنىش ۋە سالامەتلىكىڭىزگە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن تۆۋەندىكى نۇقتىلارغا ئالاھىدە دىققەت قىلىڭ:

1. قۇياشتىن مۇداپىئەلىنىڭ: چوقۇم يۇقىرى دەرىجىلىك قۇياش مەلھىمى سۈرۈڭ، قۇياش كۆزەينىكى ۋە باش كىيىم تاقاڭ. قۇياش نۇرىنىڭ ئەڭ كۈچلۈك ۋاقتى (چۈشتىن بۇرۇن ۋە كېيىن) ئۇزۇن ئويناشتىن ساقلىنىڭ.
2. سۇ تولۇقلاپ تۇرۇڭ: تەرلەش ئارقىلىق نۇرغۇن سۇ يوقىتىسىز. بەدەن سۇسىزلىنىپ قېلىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن، ئويۇن ئارىلىقىدا ۋە ئويۇندىن كېيىن يېتەرلىك سۇ ئىچىڭ.
3. پۇتىڭىزنى ئاسراڭ: قۇم بەك ئىسسىپ كەتكەن بولسا پۇتنى كۆيدۈرۈپ قويۇشى مۇمكىن. بۇنداق ئەھۋالدا ساھىل ۋالىبولىغا مەخسۇس ئىشلەنگەن قۇم پايپىقىنى كىيىۋالسىڭىز بولىدۇ.
4. ياخشى قىزىنىڭ: قۇم ئۈستىدە ھەرىكەت قىلىش مۇسكۇللاردىن يۇقىرى كۈچ تەلەپ قىلىدۇ. ئويۇندىن بۇرۇن پۇت، بەل ۋە مۈرە بوغۇملىرىنى تولۇق قىزىتىش ئارقىلىق زەخىملىنىشتىن ساقلىنىڭ.
5. بەدىنىڭىزگە قۇلاق سېلىڭ: ھارغىنلىق ياكى مۇسكۇللاردا ئاغرىق سېزىلسە، دەرھال دەم ئېلىڭ. چېنىقىشنى ھەددىدىن زىيادە ئېلىپ بېرىش پايدىسىدىن زىيىنىنى كۆپ بولۇشى مۇمكىن.

بىلىشكە تېگىشلىك قىزىقارلىق نۇقتىلار

• مەخپىي قول ئىشارەتلىرى: توپچىلار ئۆزلىرىنىڭ دۈمبىسى ئارقىسىدا قول ئىشارەتلىرى ئارقىلىق ھەمراھىغا قارشى تەرەپكە قانداق مۇداپىئەلىنىش ياكى تور توسۇش ئىستراتېگىيەسىنى بىلدۈرىدۇ. بۇ ئويۇننىڭ ئەقىل-پاراسەت تەلەپ قىلىدىغان بىر قىسمىدۇر.

• ترېنېرسىز ئويۇن: خەلقئارالىق مۇسابىقىلەردە، ئويۇن جەريانىدا ترېنېرلارنىڭ توپچىلارغا يوليورۇق بېرىشى چەكلىنىدۇ. بارلىق تاكتىكىلىق قارارلارنى مەيداندىكى ئىككى توپچى ئۆزى چىقىرىدۇ، بۇ ئۇلارنىڭ ئۆزئارا چۈشىنىشى ۋە مۇستەقىللىقىنى سىنايدۇ.
• تەبىئىي ئامىللارغا ماسلىشىش: توپچىلار شامال ۋە قۇياشنىڭ تەسىرىنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇش ئۈچۈن، نومۇر مەلۇم بىر دەرىجىگە يەتكەندە (مەسىلەن ھەر 7 نومۇردا) دائىم مەيدان ئالماشتۇرۇپ تۇرىدۇ.
• بىر خىل تۇرمۇش ئۇسۇلى: ساھىل ۋالىبولى پەقەت بىر تەنھەرىكەتلا ئەمەس، بەلكى ياز، ساھىل، ساغلاملىق ۋە بوشاڭلىق بىلەن باغلانغان بىر خىل تۇرمۇش ئۇسۇلى ۋە مەدەنىيىتىگە ئايلانغان.

تېخىمۇ كۆپ تەنتەربىيە چېنىقىش تۈرلىرىنى ساپ ئۇيغۇر تىلىمىزدا چۈشەنمەكچى بولسىڭىز، تۆۋەندىكى ئادرىسقا قاراڭ:

تەنھەرىكەتلەر تۈرلىرى ئۇيغۇرچە، ئىنگىلىزچە ۋە خەنزۇچە ئىسىملىرى سېلىشتۇرمىسى ۋە چۈشەندۈرۈلۈشى

https://dohturlar.com/tenheriketler-turliri-uyghurche-ingilizche-we-xenzuche-isimliri-selishturmisi/

تەنھەرىكەتلەر تۈرلىرى ئۇيغۇرچە، ئىنگىلىزچە ۋە خەنزۇچە ئىسىملىرى سېلىشتۇرمىسى ۋە چۈشەندۈرۈلۈشى