سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسى ئاناتومىيىسى

سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسى: بەدىنىمىزنىڭ «جىددىي ھالەت» قوماندانلىق مەركىزى

ئادەم بەدىنى مۇرەككەپ ھەم نازۇك بىر ماشىنىغا ئوخشايدۇ، ئۇنىڭ نورمال يۈرۈشۈشى ھەر قايسى سىستېمىلارنىڭ ئۆزئارا ماسلىشىشىغا باغلىق. بۇلارنىڭ ئىچىدە، ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسى (ئۆزلۈكىدىن ھەرىكەتلىنىدىغان نېرۋا سىستېمىسى) بىزنىڭ ئاڭسىز ھالەتتىكى نۇرغۇنلىغان فىزىئولوگىيىلىك پائالىيەتلىرىمىزنى، مەسىلەن يۈرەك سوقۇشى، نەپەس ئېلىش، ھەزىم قىلىش قاتارلىقلارنى كونترول قىلىدۇ. بۇ سىستېمىنىڭ مۇھىم بىر تەركىبىي قىسمى بولغان سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسى، بەدىنىمىزنىڭ جىددىي ۋەزىيەتلەرگە تاقابىل تۇرۇشىدىكى ھالقىلىق مېخانىزم بولۇپ، «كۈرەش قىلىش ياكى قېچىش» (fight or flight) ئىنكاسىنى قوزغىتىشقا مەسئۇل.

بۇ ماقالىدە، بىز سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسىنى تەپسىلىي بىر ئۈلگە رەسىم ئارقىلىق چوڭقۇرلاپ چۈشىنىمىز. باشتىن تارتىپ دۈمبە قىسمىغىچە بولغان ئاساسلىق نېرۋا تۈگۈنلىرى، نېرۋا غوللىرى ۋە ئۇلارنىڭ نىشانلىق ئەزالار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى بىر-بىرلەپ تونۇشتۇرۇپ، بۇ مۇرەككەپ تورنىڭ بەدىنىمىزنىڭ جىددىي ھالەتتىكى ماسلىشىشىنى قانداق ئىشقا ئاشۇرىدىغانلىقىنى ئايدىڭلاشتۇرىمىز. ھەر بىر قۇرۇلمىنىڭ ئىسمى، ئورنى ۋە ۋەزىپىسىنى چۈشىنىش ئارقىلىق، بىز ھاياتلىق پائالىيىتىمىزدىكى بۇ مۇھىم «قوغدىغۇچى» نىڭ سىرىنى تېخىمۇ ئېنىق ھېس قىلالايمىز.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئاساسلىق قۇرۇلمىلىرى

سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسى (Sympathetic Nervous System, 交感神经系统)

بۇ سىستېما ئاپتونوم نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئىككى چوڭ شاخچىسىنىڭ بىرى بولۇپ، ئاساسلىقى بەدەننى جىددىي، خەتەرلىك ياكى قىيىنچىلىق ھالەتلىرىگە تەييارلاش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ ئومۇرتقىنىڭ كۆكرەك ۋە بەل بۆلەكلىرىدىن كېلىپ چىقىدىغان نېرۋالار ئارقىلىق پۈتۈن بەدەنگە تارقىلىپ، يۈرەك سوقۇشىنى تېزلىتىش، قان بېسىمىنى ئۆستۈرۈش ۋە ئېنېرگىيە زاپىسىنى سەپەرۋەر قىلىش قاتارلىق فىزىئولوگىيىلىك ئىنكاسلارنى قوزغىتىدۇ. بۇ رەسىم سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئومۇمىي قۇرۇلما تورىنى، يەنى نېرۋا غوللىرى، تۈگۈنلىرى ۋە ئۇلارنىڭ ھەرقايسى ئەزالارنى قانداق تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغانلىقىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدىغان ئۈلگىلىك دىئاگراممىدۇر. ئۇنىڭ مۇرەككەپ تورى بەدەننىڭ تاشقى مۇھىت ئۆزگىرىشلىرىگە تېز ۋە ماس قەدەمدە ئىنكاس قايتۇرۇشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.

باش ۋە بويۇن قىسمىدىكى قۇرۇلمىلار:

• ياش بېزى (Lacrimal Gland, 泪腺)
  بۇ بەز كۆز يېشىنى ئىشلەپچىقىرىپ، كۆزنى سىلىقلاش ۋە قوغداش رولىنى ئوينايدۇ. سىمپاتىك نېرۋا قوزغالغاندا، كۆز ياش ئاجرىتىپ چىقىرىش مىقدارى ئادەتتە ئازىيىدۇ.
• كۆز قارىغۇچقىنى چوڭايتىش مۇسكۇلى (Dilator Pupillae Muscle, 瞳孔开大肌)
  بۇ مۇسكۇل كۆز قارىغۇچىنىڭ چوڭ-كىچىكلىكىنى كونترول قىلىدۇ. سىمپاتىك نېرۋا غىدىقلانغاندا، بۇ مۇسكۇل تارىيىپ، كۆز قارىغۇچىنى چوڭايتىدۇ ۋە كۆزگە تېخىمۇ كۆپ يورۇقلۇق كىرىشىگە شارائىت يارىتىدۇ.
• گۈرەن بەز (Parotid Gland, 腮腺)
  ئەڭ چوڭ شۆلگەي بېزى بولۇپ، ھەزىم قىلىشقا ياردەم بېرىدىغان شۆلگەينى ئىشلەپچىقىرىدۇ. سىمپاتىك سىستېما قوزغالغاندا، قويۇق، يېپىشقاق شۆلگەي ئاجرىتىلىدۇ.
• تىل ئاستى بېزى (Sublingual Gland, 舌下腺)
  تىلنىڭ ئاستىغا جايلاشقان بۇ بەزمۇ شۆلگەي ئاجرىتىپ چىقىرىدۇ. سىمپاتىك غىدىقلاش ئۇنىڭ سۇيۇقلۇق ئاجرىتىشىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ.
• تۆۋەنكى ئېڭەك ئاستى بېزى (Submandibular Gland, 下颌下腺)
  تۆۋەنكى ئېڭەك سۆڭىكىنىڭ ئاستىغا جايلاشقان بولۇپ، شۆلگەي ئىشلەپچىقىرىشتىكى يەنە بىر مۇھىم بەز ھېسابلىنىدۇ. سىمپاتىك نېرۋا ئۇنىڭ ئاجراتمىلىرىنىڭ خۇسۇسىيىتىنى ئۆزگەرتىدۇ.
• بويۇن سىرتقى ئارتېرىيە چىگىشى (External Carotid Plexus, 颈外动脉丛)
  بۇ نېرۋا تورى بويۇن سىرتقى ئارتېرىيەسىنى ئوراپ تۇرىدۇ. ئۇ قان تومۇرلارنىڭ تارىيىشىنى كونترول قىلىپ، باش ۋە يۈز قىسمىدىكى قان ئايلىنىشنى تەڭشەيدۇ.
• بويۇن ئىچكى ئارتېرىيە چىگىشى (Internal Carotid Plexus, 颈内动脉丛)
  بويۇن ئىچكى ئارتېرىيەسى بىلەن بىللە مېڭىگە كىرىدىغان نېرۋا تورىدۇر. ئۇ مېڭە قان تومۇرلىرى ۋە باشتىكى بەزلەرنىڭ پائالىيىتىنى تەڭشەشكە قاتنىشىدۇ.
• بويۇن يۇقارىقى نېرۋا تۈگۈنى (Superior Cervical Ganglion, 颈上神经节)
  سىمپاتىك غولىدىكى ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ يۇقىرى ئورۇندىكى تۈگۈن. ئۇ باشتىكى ۋە بويۇندىكى نۇرغۇن ئەزالارغا، جۈملىدىن كۆز، شۆلگەي بەزلىرى ۋە قان تومۇرلارغا نېرۋا تالالىرىنى ئەۋەتىدۇ.
• بويۇن يۇقارىقى يۈرەك نېرۋىسى (Superior Cervical Cardiac Nerve, 颈上心神经)
  بويۇن يۇقارىقى نېرۋا تۈگۈنىدىن چىقىپ، يۈرەك چىگىشىگە تۇتىشىدۇ. ئۇ يۈرەك سوقۇشىنى تېزلىتىش ۋە يۈرەك مۇسكۇلىنىڭ قىسقىراش كۈچىنى ئاشۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
• بويۇن ئوتتۇرا يۈرەك نېرۋىسى (Middle Cervical Cardiac Nerve, 颈中心神经)
  بويۇن ئوتتۇرا نېرۋا تۈگۈنىدىن كېلىپ چىقىپ، يۈرەكنىڭ پائالىيىتىنى تەڭشەشكە قاتنىشىدۇ. ئۇمۇ يۈرەك سوقۇش رېتىمىنى ئاشۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ.
• بويۇن كۆكرەك (يۇلتۇزسىمان) نېرۋا تۈگۈنى (Cervicothoracic (Stellate) Ganglion, 颈胸星状神经节)
  بويۇن تۆۋەنكى تۈگۈنى بىلەن بىرىنچى كۆكرەك تۈگۈنىنىڭ بىرلىشىشىدىن ھاسىل بولغان يۇلتۇز شەكىللىك تۈگۈندۇر. ئۇ قول، يۈرەك ۋە ئۆپكىنىڭ سىمپاتىك نېرۋا بىلەن تەمىنلىنىشىدە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• بويۇn تۆۋەنكى يۈرەك نېرۋىسى (Inferior Cervical Cardiac Nerve, 颈下心神经)
  يۇلتۇزسىمان نېرۋا تۈگۈنىدىن چىقىپ، يۈرەك چىگىشىگە ئۇلىنىدۇ. ئۇ يۈرەكنىڭ سىمپاتىك كونتروللۇقىنى تاماملايدىغان ئاساسلىق نېرۋىلارنىڭ بىرى.

كۆكرەك ۋە قورساق قىسمىدىكى قۇرۇلمىلار:

• قىزىل ئۆڭگەچ (Esophagus, 食管)
  سىمپاتىك نېرۋا قىزىلئۆڭگەچنىڭ ھەرىكىتىنى ۋە بەزلىرىنىڭ ئاجرىتىشىنى تورمۇزلايدۇ. بۇ ئارقىلىق ھەزىم قىلىش سىستېمىسىنىڭ پائالىيىتىنى ئاستىلىتىپ، ئېنېرگىيەنى باشقا جىددىي ۋەزىپىلەرگە يۆتكەيدۇ.
• يۈرەك چىگىشى (Cardiac Plexus, 心丛)
  يۈرەكنىڭ ئاساسىغا جايلاشقان مۇرەككەپ نېرۋا تورى بولۇپ، يۈرەكنىڭ سوقۇش رېتىمى ۋە كۈچىنى تەڭشەيدۇ. سىمپاتىك نېرۋا تالالىرى بۇ چىگىش ئارقىلىق يۈرەكنى غىدىقلايدۇ.
• ئۆپكە چىگىشى (Pulmonary Plexus, 肺丛)
  ئۆپكە يىلتىزىنى ئوراپ تۇرىدىغان نېرۋا تورى. سىمپاتىك نېرۋا نەپەس يوللىرىنى كېڭەيتىپ، نەپەس ئېلىشنى راۋانلاشتۇرىدۇ ۋە ئوكسىگېن ئېلىش مىقدارىنى ئاشۇرىدۇ.
• سىمپاتىك غولى (Sympathetic Trunk/Chain, 交感干)
  ئومۇرتقا ستونىنىڭ ئىككى تەرىپىگە جايلاشقان بىر قاتار ئۆزئارا تۇتاشقان نېرۋا تۈگۈنلىرىدىن تەركىب تاپقان. ئۇ سىمپاتىك نېرۋا سىگناللىرىنى بەدەننىڭ ھەرقايسى جايلىرىغا تارقىتىدىغان ئاساسلىق يول ھېسابلىنىدۇ.
• ئاق قاتناش شاخ (White Ramus Communicans, 白交通支)
  ئومۇرتقا نېرۋىسىنى سىمپاتىك غولىغا تۇتاشتۇرىدىغان نېرۋا تالالىرىدۇر. ئۇلارنىڭ سىرتىدا مىئېلىن قېپى بولغاچقا، ئاق رەڭدە كۆرۈنىدۇ.
• كۈلرەڭ قاتناش شاخ (Gray Ramus Communicans, 灰交通支)
  سىمپاتىك غولىدىكى نېرۋا تۈگۈنلىرىدىن چىقىپ، ئومۇرتقا نېرۋىسىغا قايتا ئۇلىنىدىغان نېرۋا تالالىرىدۇر. ئۇلارنىڭ سىرتىدا مىئېلىن قېپى بولمىغاچقا، كۈل رەڭدە كۆرۈنىدۇ.
• كۆكرەك نېرۋا تۈگۈنى (Thoracic Ganglion, 胸神经节)
  سىمپاتىك غولىنىڭ كۆكرەك قىسمىغا جايلاشقان نېرۋا تۈگۈنلىرى. بۇ تۈگۈنلەردىن چىققان نېرۋالار كۆكرەك بوشلۇقىدىكى ۋە قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى تەمىنلەيدۇ.
• ئىچكى ئەزا چوڭ نېرۋىسى (Greater Splanchnic Nerve, 内脏大神经)
  كۆكرەك نېرۋا تۈگۈنلىرىدىن چىقىپ، قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارغا بارىدىغان مۇھىم نېرۋا. ئۇ ئاساسلىقى ئاشقازان، جىگەر ۋە ئاشقازان ئاستى بېزى قاتارلىقلارنىڭ پائالىيىتىنى تەڭشەيدۇ.
• ئىچكى ئەزا كىچىك نېرۋىسى (Lesser Splanchnic Nerve, 内脏小神经)
  بۇ نېرۋىمۇ كۆكرەك نېرۋا تۈگۈنلىرىدىن چىقىپ، بۆرەك ۋە ئۈچەينىڭ يۇقىرىقى قىسمىنىڭ پائالىيىتىنى كونترول قىلىشقا قاتنىشىدۇ.
• جىگەر سول قانىتى (Left Lobe of Liver, 肝左叶)
  سىمپاتىك نېرۋا جىگەردىكى گلۇكوگېننىڭ پارچىلىنىپ گلۇكوزىغا ئايلىنىشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. بۇ ئارقىلىق قان شېكىرىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ، بەدەننى جىددىي ھالەتتە ئېنېرگىيە بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• ئاشقازان (Stomach, 胃)
  سىمپاتىك سىستېما ئاكتىپلانغاندا، ئاشقازاننىڭ ھەرىكىتى ۋە ھەزىم سۇيۇقلۇقىنىڭ ئاجرىتىلىشى تورمۇزلىنىدۇ. بۇ ھەزىم قىلىشنى ۋاقتىنچە توختىتىپ، قاننى مۇسكۇل ۋە مېڭىگە ئوخشاش تېخىمۇ مۇھىم ئەزالارغا يۆتكەيدۇ.
• قورساق بوشلۇقى نېرۋا تۈگۈنى (Celiac Ganglion, 腹腔神经节)
  قورساق بوشلۇقىدىكى ئەڭ چوڭ سىمپاتىك نېرۋا تۈگۈنلىرىنىڭ بىرى. ئۇ ئاشقازان، جىگەر، تال، ئاشقازان ئاستى بېزى ۋە ئۈچەينىڭ يۇقىرىقى قىسمىغا نېرۋا ئەۋەتىدۇ.
• ئۈچەي بېغىش پەردە يۇقىرىقى نېرۋا تۈگۈنى (Superior Mesenteric Ganglion, 肠系膜上神经节)
  بۇ نېرۋا تۈگۈنى ئىنچىكە ئۈچەي ۋە يوغان ئۈچەينىڭ بىر قىسىمىنىڭ قان تەمىنلىشى ۋە ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ ئۈچەي ھەرىكىتىنى ئاستىلىتىدۇ.
• ئۈچەي بېغىش پەردە تۆۋەنكى نېرۋا تۈگۈنى (Inferior Mesenteric Ganglion, 肠系膜下神经节)
  بۇ تۈگۈن يوغان ئۈچەينىڭ تۆۋەنكى قىسمى، تۈز ئۈچەي ۋە دوۋساق قاتارلىق دۈمبە بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ.

دۈمبە قىسمىدىكى قۇرۇلمىلار:

• كىچىك ئۈچەي (Small Intestine, 小肠)
  سىمپاتىك نېرۋا كىچىك ئۈچەينىڭ قۇرۇتسىمان ھەرىكىتىنى تورمۇزلايدۇ ۋە ھەزىم قىلىش شىرنىسىنىڭ ئاجرىتىلىشىنى ئازايتىدۇ.
• بوغماق ئۈچەي (Colon, 结肠)
  سىمپاتىك سىستېما بوغماق ئۈچەينىڭ ھەرىكىتىنىمۇ ئاستىلىتىدۇ. جىددىي ھالەتلەردە چوڭ تەرەت قىلىش ئېھتىياجىنى باستۇرىدۇ.
• بەل نېرۋا تۈگۈنى (Lumbar Ganglion, 腰神经节)
  سىمپاتىك غولىنىڭ بەل قىسمىدىكى نېرۋا تۈگۈنلىرى. بۇ يەردىن چىققان نېرۋالار قورساق ۋە دۈمبە بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى ۋە پۇتنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• بەل ئىچكى ئەزا نېرۋىسى (Lumbar Splanchnic Nerves, 腰内脏神经)
  بەل نېرۋا تۈگۈنلىرىدىن چىقىپ، دۈمبە بوشلۇقىدىكى ئەزالارنىڭ پائالىيىتىنى تەڭشەيدۇ.
• توققۇز كۆز نېرۋا تۈگۈنى (Sacral Ganglion, 骶神经节)
  سىمپاتىك غولىنىڭ دۈمبە قىسمىغا جايلاشقان نېرۋا تۈگۈنلىرى. ئۇلار دۈمبە بوشلۇقىدىكى ئەزالار ۋە تۆۋەنكى კიდۇرلارنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• توققۇز كۆز ئىچكى ئەزا نېرۋىسى (Sacral Splanchnic Nerves, 骶内脏神经)
  توققۇز كۆز نېرۋا تۈگۈنلىرىدىن چىقىپ، دوۋساق، تۈز ئۈچەي ۋە كۆپىيىش ئەزالىرىنى كونترول قىلىدۇ.
• دوۋساق (Bladder, 膀胱)
  سىمپاتىك نېرۋا دوۋساق مۇسكۇلىنى بوشىتىپ، سۈيدۈك يولىنىڭ ئىچكى قاپلاش مۇسكۇلىنى تارايتىدۇ. بۇ ئارقىلىق سۈيدۈكنىڭ ساقلىنىشىغا ياردەم بېرىدۇ ۋە سۈيدۈك قىستاشنى ئازايتىدۇ.
• تۈز ئۈچەي (Rectum, 直肠)
  سىمپاتىك نېرۋا تۈز ئۈچەينىڭ ھەرىكىتىنى تورمۇزلاپ، چوڭ تەرەت قىلىش جەريانىنى كېچىكتۈرىدۇ.

سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئومۇمىي رولى ۋە ئەھمىيىتى

يۇقىرىدا تونۇشتۇرۇلغان قۇرۇلمىلاردىن كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى، سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسى ئاددىي بىر نېرۋا يولى بولماستىن، بەلكى پۈتۈن بەدەننى قاپلىغان، يۇقىرى دەرىجىدە ماسلاشقان بىر قوماندانلىق تورىدۇر. ئۇنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىسى بەدەننى جىددىي ۋەزىيەتكە تەييارلاش بولۇپ، بۇ جەرياندا بەدەننىڭ بايلىقلىرىنى ئەڭ مۇھىم بولغان ھاياتلىق پائالىيەتلىرىگە مەركەزلەشتۈرىدۇ. قورقۇنچ، ھاياجان ياكى جىسمانىي جەھەتتىن زور كۈچ تەلەپ قىلىدىغان پائالىيەتلەرگە دۇچ كەلگەندە، بۇ سىستېما دەرھال قوزغىلىپ، بىر قاتار فىزىئولوگىيىلىك ئۆزگىرىشلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىنىڭ پاراسىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسى (بوشىشىش ۋە ھەزىم قىلىشقا مەسئۇل) بىلەن بولغان تەڭپۇڭلۇقى ئادەم بەدىنىنىڭ ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. سىمپاتىك سىستېما بەدەننىڭ «گاز پېدالى» بولسا، پاراسىمپاتىك سىستېما «تورمۇز» غا ئوخشايدۇ. بۇ ئىككى سىستېما ئۆزئارا ماسلىشىپ، بەدەننىڭ ئىچكى مۇھىتىنىڭ مۇقىملىقىنى (homeostasis) ساقلايدۇ. نورمال ئەھۋالدا، ئۇلار نۆۋەتلىشىپ ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلەيدۇ، ئەمما ئۇزۇن مۇددەتلىك بېسىم ياكى اضطراب سىمپاتىك سىستېمىنىڭ ھەددىدىن زىيادە ئاكتىپلىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، يۇقىرى قان بېسىم، يۈرەك كېسىلى، ھەزىم قىلىش ناچارلىشىش ۋە ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنىڭ ئاجىزلىشىشى قاتارلىق بىر قاتار ساغلاملىق مەسىلىلىرىنى پەيدا قىلىشى مۇمكىن.

سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئاساسلىق فۇنكسىيەلىرىنى تۆۋەندىكىدەك يىغىنچاقلاشقا بولىدۇ:

• يۈرەك-قان تومۇر سىستېمىسى: يۈرەك سوقۇشىنى تېزلىتىدۇ، يۈرەك مۇسكۇلىنىڭ قىسقىراش كۈچىنى ئاشۇرىدۇ، قان بېسىمىنى يۇقىرى كۆتۈرىدۇ.
• نەپەس سىستېمىسى: نەپەس يوللىرىنى كېڭەيتىپ، ئوكسىگېن قوبۇل قىلىشنى ئاسانلاشتۇرىدۇ.
• كۆرۈش سىستېمىسى: كۆز قارىغۇچىنى چوڭايتىپ، كۆرۈش دائىرىسىنى كېڭەيتىدۇ.
• مېتابولىزم: جىگەردىكى گلۇكوگېننىڭ پارچىلىنىشىنى ۋە ياغ توقۇلمىسىدىكى ياغنىڭ ئېرىشىنى تېزلىتىپ، بەدەننى ئېنېرگىيە بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• ھەزىم قىلىش سىستېمىسى: ئاشقازان-ئۈچەي ھەرىكىتىنى ۋە ھەزىم شىرنىسىنىڭ ئاجرىتىلىشىنى تورمۇزلايدۇ.
• تەر بەزلىرى: تەرلەشنى ئىلگىرى سۈرۈپ، بەدەن تېمپېراتۇرىسىنى تەڭشەيدۇ.

شۇڭلاشقا، سىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىنى چۈشىنىش پەقەت ئاناتومىيىلىك بىلىملەرنى ئىگىلەشلا ئەمەس، بەلكى بىزنىڭ ھېسسىياتىمىز، ھەرىكىتىمىز ۋە ساغلاملىقىمىزنىڭ فىزىئولوگىيىلىك ئاساسىنى تونۇپ يېتىش دېمەكتۇر. بۇ مۇرەككەپ تور بەدىنىمىزنىڭ تاشقى دۇنيانىڭ خىرىسلىرىغا تاقابىل تۇرۇشىدىكى ئەڭ مۇھىم كاپالەتلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇنىڭ نورمال ئىشلىشى ھاياتلىقنىڭ ئاساسىدۇر. كىلىنىكىلىق داۋالاشتا، نۇرغۇنلىغان دورىلار (مەسىلەن، يۇقىرى قان بېسىمىنى داۋالايدىغان دورىلار) دەل مۇشۇ سىستېمىنىڭ پائالىيىتىنى تەڭشەش ئارقىلىق ئۈنۈم بېرىدۇ.

قىسقىسى، بۇ ئۈلگە رەسىمدە كۆرسىتىلگەن ھەر بىر نېرۋا تالاسى ۋە تۈگۈنى بىزنىڭ ھايات قېلىش مېخانىزمىمىزنىڭ ئايرىلماس بىر قىسمى. ئۇلارنىڭ ماس ھالدىكى ھەرىكىتى بولمىسا، بىز كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى بېسىم ۋە جىددىي ئەھۋاللارغا ئۈنۈملۈك تاقابىل تۇرالىغان بولاتتۇق.