ياۋايى تىپ
野生型
Wild type
ياۋايى مىكرو ئورگانىزملار تەبىئەت دۇنياسىدا سۈنئىي ئۆزگەرتىلمىگەن، ئىپتىدائىي ئىرسىيەت ئالاھىدىلىكىنى ساقلاپ قالغان مىكرو ئورگانىزملارنى كۆرسىتىدۇ.
بىئولوگىيە ۋە ئىرسىيەت ئىلمى ساھەسىدە «ياۋايى تىپ» ( wild type ) دېگەن بۇ ئۇقۇم بىر خىل جانلىقنىڭ تەبىئىي ھالەتتە ئەڭ كۆپ ئۇچرايدىغان گېن تىپى ياكى فېنوتىپ ئورنىدا ئىشلىتىلىدۇ. مىكرو ئورگانىزملارغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، ياۋا تىپ تەبىئىي مۇھىتتىن بىۋاسىتە ئايرىلىپ چىققان، ھېچقانداق تەجرىبىخانىدا سۈنئىي توساتتىن ئۆزگىرىش ئارقىلىق بىر تەرەپ قىلىنمىغان باكتېرىيە تۈپىنى كۆرسىتىدۇ. بۇ مىكرو ئورگانىزملار تەبىئىي مۇھىتتا تەدرىجىي تەرەققىي قىلىپ كەلگەن ئىرسىيەت ئۇچۇرلىرىنى ساقلاپ قالغان بولۇپ، بۇ ئۇچۇرلار ئۇلارنى ئالاھىدە مۇھىت شارائىتىدا ياشاش ۋە كۆپىيىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلىدۇ.
كونكرېت قىلىپ ئېيتقاندا، ياۋايى مىكرو ئورگانىزملارنىڭ ئالاھىدىلىكى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
1. ئىرسىيەت مۇقىملىقى:ئۇلار مۇقىم ئىرسىيەت ئالاھىدىلىكىگە ئىگە، بۇ ئالاھىدىلىكلەر ئۇلارنىڭ تەبىئىي مۇھىتقا ئۇيغۇنلاشقانلىقىنىڭ نەتىجىسىدۇر.
2. كۆپ خىللىق:ئوخشاش بولمىغان جۇغراپىيەلىك رايون ۋە ئېكولوگىيەلىك ئورۇندا، ئوخشاش بىر تۈردىكى مىكرو ئورگانىزملاردا ئوخشاش بولمىغان ياۋا تىپلىق تەڭ ئورۇنلۇق گېن مەۋجۇت بولۇشى مۇمكىن.
3. سېلىشتۇرما گۇرۇپپا قىلىنىدۇ:ئىلمىي تەتقىقاتتا، ياۋا تىپلىق مىكرو ئورگانىزملار دائىم سېلىشتۇرما گۇرۇپپا قىلىنىپ، ئالاھىدە تەجرىبە ئارقىلىق بىر تەرەپ قىلىنغان ياكى تۇيۇقسىز ئۆزگەرگەندىن كېيىنكى مىكرو ئورگانىزملار ئارىسىدىكى پەرق سېلىشتۇرۇلىدۇ.
4. ئوزۇقلۇق ئېھتىياجى:ياۋا تىپلىق مىكرو ئورگانىزملار ئادەتتە مۇكەممەل مېتابولىزم يولىغا ئىگە بولۇپ، ئېھتىياجلىق بولغان ئۆسۈش فاكتورىنى بىرىكتۈرەلەيدۇ، سىرتتىن قوشۇلغان ئوزۇقلۇق ماددىلارغا تايانمىسىمۇ بولىدۇ.
قىسقىسى، ياۋايى مىكرو ئورگانىزملارنى چۈشىنىش ۋە تەتقىق قىلىش مىكرو ئورگانىزملارنىڭ تەبىئىي ھالىتى، ئېكولوگىيەلىك رولى ۋە ئۇلارنىڭ مۇھىت ئۆزگىرىشىگە قانداق ئىنكاس قايتۇرىدىغانلىقىنى چۈشىنىشتە مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. بۇنىڭدىن باشقا، ئۇلار ئىرسىيەت ئىلمى تەتقىقاتى ۋە بىيو تېخنىكىنى قوللىنىشنىڭ ئاساسى، چۈنكى گېن قۇرۇلۇشى ئېلىپ بارغاندا ياكى مىكرو ئورگانىزملارنىڭ ئىقتىدارىنى تەتقىق قىلغاندا، ئالىملار ئادەتتە ياۋا تىپلىق مىكرو ئورگانىزملارنى چىقىش نۇقتىسى قىلىپ، توساتتىن ئۆزگەرگەن تەنچە بىلەن ياۋا تىپلىق ئوتتۇرىسىدىكى پەرقنى سېلىشتۇرۇش ئارقىلىق ئالاھىدە گېننىڭ ئىقتىدارىنى ئېچىپ بېرىدۇ.
