يۇقارىقى مۈچە ئاناتومىيىسى: مۇسكۇل، تومۇر ۋە نېرۋىلارنىڭ توغرا كەسمە يۈزى

يۇقارىقى مۈچە (Upper Limb) ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ ھەرىكەتچان ۋە مۇرەككەپ قىسىملارنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسىنى توغرا كەسمە يۈزى ئارقىلىق ئۆگىنىش كىلىنىكا ئەمەلىيىتىدە ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. بولۇپمۇ ئوپېراتسىيە جەريانىدا نېرۋا ۋە قان تومۇرلارنىڭ ئورنىنى توغرا بەلگىلەش، يۇمشاق توقۇلما زەخمىلىرىگە دىئاگنوز قويۇش ۋە رېنتىگېن ياكى CT تەكشۈرۈش نەتىجىلىرىنى تەھلىل قىلىشتا، بۇ كەسمە يۈزىلەر دوختۇرلار ئۈچۈن يول كۆرسەتكۈچ رولىنى ئوينايدۇ. بىز بۇ ماقالىدە يۇقارىقى بىلەك (دۈمبە)، ئالدى بىلەك ۋە بىلەيزۈك قىسىملىرىنىڭ توغرا كەسمە يۈزىدىكى ھەربىر مۇسكۇل، نېرۋا ۋە قان تومۇرلارنىڭ ئورۇنلىشىشىنى تەپسىلىي تونۇشتۇرىمىز.

بۇ ماقالىدە يۇقارىقى مۈچىنىڭ ئۈچ مۇھىم بۆلىكى، يەنى يۇقارىقى بىلەك ئوتتۇرا قىسمى، ئالدى بىلەك ئوتتۇرا قىسمى ۋە بىلەيزۈك بوغۇمىنىڭ توغرا كەسمە يۈزى رەسىمى ئاساسىدا، ھەربىر ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىلار تەرتىپ بويىچە چۈشەندۈرۈلىدۇ. بۇ مەزمۇنلار تىببىي ئىنستىتۇت ئوقۇغۇچىلىرى، تاشقى كېسەللىكلەر دوختۇرلىرى ۋە ئاناتومىيە ھەۋەسكارلىرىنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن ئالاھىدە رەتلەندى. تۆۋەندىكى تەپسىلاتلار ئارقىلىق سىز يۇقارىقى مۈچىنىڭ چوڭقۇر قاتلاملىق تۈزۈلۈشى ھەققىدە ئەتراپلىق چۈشەنچىگە ئىگە بولالايسىز.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

1-قىسىم: ئومۇمىي ئۈستى قۇرۇلما

1. يۇقارىقى مۈچە توغرا كەسمە يۈزى ( Cross-section of the Upper Limb | 上肢的横断面 )
بۇ ئاتالغۇ يۇقارىقى مۈچىنىڭ (قولنىڭ) مەلۇم بىر تەكشىلىكتە توغرىسىغا كېسىلگەن يۈزىنى كۆرسىتىدىغان بولۇپ، ئاناتومىيىلىك تەتقىقاتتا كەم بولسا بولمايدىغان كۆرۈنۈشتۇر. بۇ كەسمە يۈزى ئارقىلىق تېرە، تېرە ئاستى ماي قەۋىتى، مۇسكۇللار، سۆڭەكلەر ھەمدە ئۇلارنىڭ ئارىسىدىن ئۆتكەن قان تومۇر ۋە نېرۋىلارنىڭ ئۆزئارا مۇناسىۋىتىنى ئېنىق كۆرگىلى بولىدۇ. كىلىنىكىدا MRI ياكى CT سىكانىرلاش ئېلىپ بارغاندا، بۇ خىل توغرا كەسمە يۈزى تەسۋىرلىرى كېسەللىك ئۆزگىرىشىنى بايقاشتىكى ئاساسلىق ۋاسىتە ھېسابلىنىدۇ. يۇقارىقى مۈچە ئاناتومىيىسىنى تولۇق ئىگىلەش ئۈچۈن، بۇ ئومۇمىي رامكىنى چۈشىنىش ئىنتايىن زۆرۈردۇر.

2-قىسىم: يۇقارىقى بىلەك (دۈمبە) ئوتتۇرا قىسمى

2. يۇقارىقى بىلەك ئوتتۇرا قىسمىنىڭ توغرا كەسمە يۈزى ( Cross-section of the Mid-arm | 臂中部横断面 )
بۇ كەسمە يۈزى يۇقارىقى بىلەك (دۈمبە)نىڭ دەل ئوتتۇرا قىسمىدىن ئېلىنغان بولۇپ، بۇ يەردە يۇقارىقى بىلەك سۆڭىكى (肱骨) مەركەزگە جايلاشقان بولىدۇ. بۇ قىسىم ئالدى ۋە ئارقا دەپ ئىككى چوڭ مۇسكۇل گۇرۇپپىسىغا بۆلۈنگەن بولۇپ، ئالدى قىسىمدا ئاساسەن پۈككۈچى مۇسكۇللار، ئارقا قىسىمدا بولسا تۈزلىگۈچى مۇسكۇللار ئورۇنلىشىدۇ. مۇھىم نېرۋىلاردىن ئوتتۇرا نېرۋا، بىلەك نېرۋىسى ۋە يان بىلەك نېرۋىلىرىنىڭ بۇ بۆلەكتىكى ئورنى ئوپېراتسىيە جەريانىدا زەخمىلىنىشتىن ساقلىنىش ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. شۇنداقلا، يۇقارىقى بىلەك ئارتېرىيىسى قاتارلىق چوڭ قان تومۇرلارنىڭ مۇسكۇل ئارىلىقىدىكى بوشلۇقلاردا قانداق يۈرىدىغانلىقى بۇ كەسمە يۈزىدە ئېنىق ئىپادىلىنىدۇ.

3. ئالدى بىلەك ئىچكى تەرەپ تېرە نېرۋىسى ( Medial antebrachial cutaneous nerve | 前臂内侧皮神经 )
بۇ نېرۋا ئالدى بىلەكنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى تېرىنىڭ سېزىش ئىقتىدارىنى تەمىنلەيدىغان بولۇپ، يۈزە قەۋەتكە يېقىن جايلاشقان. ئۇ باسلىق ۋىنا بىلەن يانمۇ-يان ماڭىدۇ ۋە تېرە ئاستى توقۇلمىلىرى ئارىسىدا تارقىلىدۇ.

4. باسلىق ۋىنا ( Basilic vein | 贵要静脉 )
بۇ قولنىڭ يۈزە قىسمىدىكى مۇھىم ۋىنا بولۇپ، يۇقارىقى بىلەكنىڭ ئىچكى تەرىپىدىن يۇقىرىغا قاراپ ماڭىدۇ. ئۇ ئادەتتە تېرە ئاستىغا جايلاشقان بولۇپ، كېيىنچە چوڭقۇر قاتلامغا كىرىپ قولتۇق ۋىناسىغا قوشۇلىدۇ.

5. يۇقارىقى بىلەك ئارتېرىيە ( Brachial artery | 肱动脉 )
بۇ يۇقارىقى مۈچىنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق ئارتېرىيە بولۇپ، يۇقارىقى بىلەكنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى مۇسكۇللار ئارىسىدىن ئۆتىدۇ. قان بېسىمنى ئۆلچەشتە كۆپىنچە مۇشۇ ئارتېرىيەدىن پايدىلىنىلىدۇ ۋە ئۇ ئوتتۇرا نېرۋا بىلەن يېقىن قوشنا بولىدۇ.

6. بىلەك نېرۋا ( Ulnar nerve | 尺神经 )
بۇ نېرۋا يۇقارىقى بىلەكنىڭ ئىچكى تەرىپىدە، يۇقارىقى بىلەك ئارتېرىيىسىنىڭ يېنىدا ياكى ئارقا تەرىپىدە ئورۇنلىشىدۇ. ئۇ قولنىڭ كىچىك بارماق تەرىپىدىكى مۇسكۇللارنى ۋە تېرە سېزىمىنى باشقۇرىدىغان مۇھىم نېرۋىدۇر.

7. بىلەك تەرەپ يۇقارىقى قوشۇمچە ئارتېرىيە ( Superior ulnar collateral artery | 尺侧上副动脉 )
بۇ ئارتېرىيە يۇقارىقى بىلەك ئارتېرىيىسىدىن ئايرىلىپ چىقىپ، بىلەك نېرۋىسىغا ھەمراھ بولۇپ تۆۋەنگە قاراپ ماڭىدۇ. ئۇ جەينەك بوغۇمى ئەتراپىدىكى قان ئايلىنىش تورىنى شەكىللەندۈرۈشتە رول ئوينايدۇ.

8. يۇقارىقى بىلەك ئۈچ باشلىق مۇسكۇل ئىچكى تەرەپ بېشى ( Triceps brachii medial head | 肱三头肌内侧头 )
يۇقارىقى بىلەك ئۈچ باشلىق مۇسكۇلىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، يۇقارىقى بىلەك سۆڭىكىنىڭ ئارقا تەرىپىگە جايلاشقان. ئۇ ئاساسلىقى جەينەك بوغۇمىنى تۈزلەشكە (كېرىشكە) ياردەم بېرىدۇ ۋە چوڭقۇر قاتلامدا ئورۇنلىشىدۇ.

9. يۇقارىقى بىلەك ئۈچ باشلىق مۇسكۇل ئۇزۇن بېشى ( Triceps brachii long head | 肱三头肌长头 )
ئىزاھات: رەسىمدىكى خەنزۇچە تېكىست «长头» (ئۇزۇن باش) دەپ يېزىلغان، گەرچە ئۇيغۇرچە تەرجىمىدە «سىرت تەرەپ بېشى» دېيىلگەن بولسىمۇ، ئاناتومىيىلىك ئورنىغا ۋە خەنزۇچىسىغا ئاساسەن «ئۇزۇن بېشى» دەپ چۈشىنىش توغرا.
بۇ مۇسكۇل بېشى يۇقارىقى بىلەكنىڭ ئارقا تەرىپىدە بولۇپ، كۈرەك سۆڭىكىدىن باشلىنىپ تۆۋەنگە چۈشىدۇ. ئۇ يۇقارىقى بىلەكنى ئارقىغا تارتىش ۋە جەينەكنى تۈزلەشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

10. يۇقارىقى بىلەك چوڭقۇر ئارتېرىيە ( Deep artery of arm / Profunda brachii | 肱深动脉 )
بۇ يۇقارىقى بىلەك ئارتېرىيىسىنىڭ ئەڭ چوڭ تارمىقى بولۇپ، يان بىلەك نېرۋىسى بىلەن بىللە يۇقارىقى بىلەكنىڭ ئارقا تەرىپىگە ئايلىنىپ ئۆتىدۇ. ئۇ ئاساسلىقى ئۈچ باشلىق مۇسكۇلنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.

11. يان بىلەك نېرۋا ( Radial nerve | 桡神经 )
يۇقارىقى مۈچىدىكى ئەڭ چوڭ نېرۋىلارنىڭ بىرى بولۇپ، يۇقارىقى بىلەك سۆڭىكىنىڭ ئارقا تەرىپىدىكى ئۆستەڭچىدە ئايلىنىپ يۈرىدۇ. ئۇ پۈتكۈل قولنىڭ ئارقا تەرىپىدىكى تۈزلىگۈچى مۇسكۇللارنى ھەرىكەتكە كەلتۈرىدۇ.

12. يۇقارىقى بىلەك سۆڭەك ( Humerus | 肱骨 )
يۇقارىقى بىلەكنىڭ تىرەكلىك قۇرۇلمىسى بولغان بۇ سۆڭەك، توغرا كەسمە يۈزىنىڭ مەركىزىدە ئورۇنلىشىدۇ. ئۇنىڭ ئەتراپىنى مۇسكۇللار قاپلاپ تۇرىدۇ ۋە قاتتىق سۆڭەك توقۇلمىسىدىن تەركىب تاپقان.

13. يۇقارىقى بىلەك مۇسكۇل ( Brachialis muscle | 肱肌 )
بۇ مۇسكۇل يۇقارىقى بىلەك سۆڭىكىنىڭ ئالدى تەرىپىگە، ئىككى باشلىق مۇسكۇلنىڭ ئاستىغا جايلاشقان. ئۇ جەينەك بوغۇمىنى پۈكۈشتىكى ئەڭ كۈچلۈك مۇسكۇل ھېسابلىنىدۇ.

14. باش ۋىنا ( Cephalic vein | 头静脉 )
يۇقارىقى بىلەكنىڭ سىرت تەرەپ يۈزە قىسمىدىن ئۆتىدىغان مۇھىم ۋىنا بولۇپ، تېرە ئاستىدا ئېنىق كۆرۈنىدۇ. ئۇ قولتۇق تەرەپكە قاراپ يۈرۈپ، چوڭقۇر ۋىنالارغا قوشۇلىدۇ.

15. يۇقارىقى بىلەك ئىككى باشلىق مۇسكۇل ( Biceps brachii muscle | 肱二头肌 )
يۇقارىقى بىلەكنىڭ ئالدى تەرىپىدىكى ئەڭ كۆزگە چېلىقىدىغان مۇسكۇل بولۇپ، ئىككى بېشى (ئۇزۇن ۋە قىسقا) بار. ئۇ جەينەكنى پۈكۈش ۋە بىلەكنى ئايلاندۇرۇش رولىغا ئىگە.

16. ئوتتۇرا نېرۋا ( Median nerve | 正中神经 )
يۇقارىقى بىلەكنىڭ ئىچكى تەرىپىدە، يۇقارىقى بىلەك ئارتېرىيىسى بىلەن بىللە يۈرىدۇ. ئۇ ئالدى بىلەك ۋە قول بارماقلىرىنىڭ كۆپ قىسىم ھەرىكىتى ۋە سېزىمىنى كونترول قىلىدىغان ئاساسلىق نېرۋىدۇر.

3-قىسىم: ئالدى بىلەك ئوتتۇرا قىسمى

17. ئالدى بىلەك ئوتتۇرا قىسمىنىڭ توغرا كەسمە يۈزى ( Cross-section of the Mid-forearm | 前臂中部横断面 )
بۇ كەسمە يۈزىدە بىز ئىككى دانە سۆڭەك، يەنى يان بىلەك سۆڭىكى (桡骨) ۋە بىلەك سۆڭىكى (尺骨) نى كۆرەلەيمىز. بۇ بۆلەكتە مۇسكۇللار ئىنتايىن كۆپ ۋە مۇرەككەپ بولۇپ، ئۇلار ئالدى تەرەپتىكى پۈككۈچى مۇسكۇللار ۋە ئارقا تەرەپتىكى تۈزلىگۈچى مۇسكۇللار دەپ ئىككى گۇرۇپپىغا بۆلۈنىدۇ. قان تومۇر ۋە نېرۋىلار (مەسىلەن: يان بىلەك ئارتېرىيىسى، بىلەك ئارتېرىيىسى، ئوتتۇرا نېرۋا) مۇسكۇل قەۋەتلىرى ئارىسىغا جايلاشقان بولىدۇ. بۇ كەسمە يۈزىنى چۈشىنىش، قول ۋە بارماقلارنىڭ ئىنچىكە ھەرىكەتلىرىنى كونترول قىلىدىغان مېخانىزىمنى بىلىشتە مۇھىم.

18. قول بارماقنى پۈككۈچى يۈزە مۇسكۇل ( Flexor digitorum superficialis | 指浅屈肌 )
بۇ مۇسكۇل ئالدى بىلەكنىڭ ئالدى تەرىپىدىكى ئوتتۇرا قەۋەتكە جايلاشقان بولۇپ، بارماقلارنى پۈكۈشكە ياردەم بېرىدۇ. ئۇنىڭ ئاستىدا چوڭقۇر قاتلامدىكى مۇسكۇللار ئورۇنلاشقان.

19. ئوتتۇرا نېرۋا ( Median nerve | 正中神经 )
ئالدى بىلەكتە، بۇ نېرۋا قول بارماقنى پۈككۈچى يۈزە مۇسكۇل بىلەن چوڭقۇر مۇسكۇللارنىڭ ئارىسىدا يۈرىدۇ. ئۇ قول ئالقىنى ۋە بارماقلارنىڭ كۆپىنچە قىسمىنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ.

20. بىلەك تەرەپ بىلەيزۈكنى پۈككۈچى مۇسكۇل ( Flexor carpi ulnaris | 尺侧腕屈肌 )
ئالدى بىلەكنىڭ ئەڭ ئىچكى تەرىپىگە جايلاشقان بولۇپ، بىلەيزۈكنى پۈكۈش ۋە ئىچىگە (بىلەك تەرەپكە) قايرىش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ بىلەك نېرۋىسىنى قوغداش رولىنىمۇ ئوينايدۇ.

21. بىلەك ئارتېرىيە ( Ulnar artery | 尺动脉 )
بۇ ئارتېرىيە ئالدى بىلەكنىڭ ئىچكى تەرىپىدە، بىلەك تەرەپ بىلەيزۈكنى پۈككۈچى مۇسكۇلنىڭ ئاستىدا يۈرىدۇ. ئۇ ئالدى بىلەكنىڭ ئىچكى قىسمى ۋە قول ئالقىنىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.

22. بىلەك نېرۋا ( Ulnar nerve | 尺神经 )
بىلەك ئارتېرىيىسى بىلەن يانمۇ-يان ماڭىدىغان بولۇپ، ئالدى بىلەكنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى مۇسكۇللارنى باشقۇرىدۇ. ئۇ يەنە چىمچىلاق ۋە نامسىز بارماقنىڭ سېزىمىگە مەسئۇل.

23. قول بارماقنى پۈككۈچى چوڭقۇر مۇسكۇلى ( Flexor digitorum profundus | 指深屈肌 )
بىلەك سۆڭىكىنىڭ ئالدى تەرىپىگە يېپىشىپ تۇرىدىغان چوڭقۇر مۇسكۇل بولۇپ، بارماقلارنىڭ ئۇچىنى پۈكۈش ئىقتىدارىغا ئىگە. ئۇ توغرا كەسمە يۈزىدە سۆڭەككە ئەڭ يېقىن جايلاشقان چوڭ مۇسكۇللارنىڭ بىرى.

24. باسلىق ۋىناسى ( Basilic vein | 贵要静脉 )
ئالدى بىلەكنىڭ ئوتتۇرا قىسمىدىمۇ تېرە ئاستىدا كۆرۈنىدىغان بولۇپ، قاننى يۇقىرىغا توشۇيدۇ. ئۇ يۈزە قەۋەتتە بولغاچقا، ئوكۇل سېلىشتا كۆپ ئىشلىتىلىدۇ.

25. سۆڭەك ئارا ئالدى ئارتېرىيە ( Anterior interosseous artery | 骨间前动脉 )
بۇ ئارتېرىيە يان بىلەك ۋە بىلەك سۆڭىكى ئارىسىدىكى پەردىنىڭ ئالدى يۈزىدە يۈرىدۇ. ئۇ ئالدى بىلەكنىڭ چوڭقۇر قاتلامدىكى مۇسكۇللىرى ۋە سۆڭەكلەرنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.

26. باش بارماقنى تۈزلىگۈچى ئۇزۇن مۇسكۇل ( Extensor pollicis longus | 拇长伸肌 )
ئالدى بىلەكنىڭ ئارقا تەرىپىدىكى چوڭقۇر مۇسكۇل بولۇپ، باش بارماقنى تۈزلەشكە (كېرىشكە) ياردەم بېرىدۇ. ئۇنىڭ پەيى بىلەيزۈك بوغۇمىدىن ئۆتۈپ باش بارماققىچە بارىدۇ.

27. بىلەك سۆڭەك ( Ulna | 尺骨 )
ئالدى بىلەكنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى سۆڭەك بولۇپ، كېسىم يۈزىدە ئۈچ بۇرجەك ياكى يۇمىلاق شەكىلدە كۆرۈنىدۇ. ئۇ مۇقىم تىرەك بولۇپ، نۇرغۇن مۇسكۇللار شۇنىڭغا چاپلىشىدۇ.

28. بىلەك تەرەپ بىلەيزۈكنى تۈزلىگۈچى مۇسكۇل ( Extensor carpi ulnaris | 尺侧腕伸肌 )
ئالدى بىلەكنىڭ ئارقا تەرىپىدە، بىلەك سۆڭىكىگە يېقىن جايدا ئورۇنلاشقان. ئۇ بىلەيزۈكنى تۈزلەش ۋە بىلەك تەرەپكە قايرىش خىزمىتىنى ئىشلەيدۇ.

29. چىمچىلاقنى تۈزلىگۈچى مۇسكۇل ( Extensor digiti minimi | 小指伸肌 )
بۇ كىچىك مۇسكۇل مەخسۇس چىمچىلاقنى تۈزلەش ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇ. ئۇ باشقا تۈزلىگۈچى مۇسكۇللار بىلەن بىللە ئارقا تەرەپتە ئورۇنلىشىدۇ.

30. قول بارماقنى تۈزلىگۈچى مۇسكۇل ( Extensor digitorum | 指伸肌 )
ئالدى بىلەكنىڭ ئارقا تەرىپىدىكى ئاساسلىق مۇسكۇل بولۇپ، تۆت بارماقنى تۈزلەشكە مەسئۇل. ئۇنىڭ پەيلىرى بىلەيزۈكتىن ئۆتكەندىن كېيىن بارماقلارغا تارقىلىدۇ.

31. سۆڭەك ئارا ئارقا ئارتېرىيە ( Posterior interosseous artery | 骨间后动脉 )
ئالدى بىلەكنىڭ ئارقا بۆلىكىدىكى مۇسكۇللارنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئارتېرىيە. ئۇ سۆڭەك ئارا پەردىنىڭ ئارقا تەرىپىدە يۈرىدۇ.

32. باشبارماقنى كەرگۈچى ئۇزۇن مۇسكۇل ( Abductor pollicis longus | 拇长展肌 )
بۇ مۇسكۇل باش بارماقنى سىرتقا كېرىش (ئايرىش) رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ يان بىلەك سۆڭىكىنىڭ ئارقا تەرىپىگە جايلاشقان چوڭقۇر مۇسكۇلدۇر.

33. يان بىلەك سۆڭەك ( Radius | 桡骨 )
ئالدى بىلەكنىڭ سىرت تەرىپىدىكى سۆڭەك بولۇپ، بىلەكنى ئايلاندۇرۇش ھەرىكىتىدە مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇنىڭ تۆۋەنكى قىسمى يۇقىرىقى قىسمىغا قارىغاندا تومراق كېلىدۇ.

34. يان بىلەك تەرەپ بىلەيزۈكنى تۈزلىگۈچى ئۇزۇن مۇسكۇل ( Extensor carpi radialis longus | 桡侧腕长伸肌 )
ئالدى بىلەكنىڭ سىرت تەرىپىدە بولۇپ، بىلەيزۈكنى تۈزلەش ۋە يان تەرەپكە (باش بارماق تەرەپكە) قايرىشقا ياردەم بېرىدۇ. ئۇ يان بىلەك سۆڭىكىنىڭ يان تەرىپىگە يېقىن ئورۇنلىشىدۇ.

35. باش بارماقنى پۈكلىگۈچى ئۇزۇن مۇسكۇل ( Flexor pollicis longus | 拇长屈肌 )
بۇ مۇسكۇل ئالدى بىلەكنىڭ ئالدى تەرىپىدە، يان بىلەك سۆڭىكىنىڭ ئالدى يۈزىگە جايلاشقان. ئۇ مەخسۇس باش بارماقنىڭ ئاخىرقى بوغۇمىنى پۈكۈشكە مەسئۇل.

36. يۇقارىقى بىلەك – يان بىلەك مۇسكۇل ( Brachioradialis | 肱桡肌 )
ئالدى بىلەكنىڭ سىرت تەرىپىدىكى ئەڭ يۈزە ۋە چوڭ مۇسكۇل بولۇپ، جەينەكنى پۈكۈشكە ياردەم بېرىدۇ. ئۇنىڭ ئاستىدىن يان بىلەك نېرۋىسى ئۆتىدۇ.

37. يان بىلەك ئارتېرىيە ( Radial artery | 桡动脉 )
بۇ ئارتېرىيە يۇقارىقى بىلەك – يان بىلەك مۇسكۇلىنىڭ ئىچكى تەرىپىدە يۈرىدۇ. بىز تومۇر تۇتقاندا دەل مۇشۇ ئارتېرىيەنىڭ سوقۇشىنى ھېس قىلىمىز.

38. يان بىلەك نېرۋا ( Radial nerve | 桡神经 )
ئالدى بىلەكنىڭ سىرت تەرىپىدە، يان بىلەك ئارتېرىيىسىگە يېقىن جايدا ئورۇنلىشىدۇ. ئۇنىڭ يۈزە تارمىقى تېرە سېزىمىگە مەسئۇل بولىدۇ.

39. يان بىلەك تەرەپ بىلەيزۈكنى پۈككۈچى مۇسكۇل ( Flexor carpi radialis | 桡侧腕屈肌 )
ئالدى بىلەكنىڭ ئالدى تەرىپىدە بولۇپ، بىلەيزۈكنى پۈكۈش ۋە يان تەرەپكە قايرىش رولى بار. ئۇنىڭ پەيى بىلەيزۈكتە ئاسان قولغا ئۇرۇنىدۇ.

40. ئالقان ئۇزۇن مۇسكۇل پىيى ( Palmaris longus tendon | 掌长肌腱 )
بۇ ئىنچىكە پەي بىلەيزۈكنىڭ ئوتتۇرىسىدا بولۇپ، بەزى كىشىلەردە تۇغما يوق بولۇشى مۇمكىن. ئۇ ئالقان پەردىسىنى تارتىپ تۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ.

4-قىسىم: بىلەيزۈك بوغۇمى

41. بىلەيزۈك بوغۇمنىڭ توغرا كەسمە يۈزى ( Cross-section of the Wrist | 腕横断面 )
بىلەيزۈك بوغۇمىنىڭ توغرا كەسمە يۈزى ئاناتومىيەدە ئىنتايىن مۇرەككەپ ۋە زىچ ئورۇنلاشقان رايون ھېسابلىنىدۇ. بۇ يەردە بىلەيزۈك سۆڭەكلىرى (مەسىلەن، باشسىمان سۆڭەك، كۆپ بۇرجەكلىك سۆڭەك قاتارلىقلار) بىر ئۆستەڭسىمان قۇرۇلمىنى، يەنى «بىلەيزۈك قانىلى» نى ھاسىل قىلىدۇ. بۇ قانالنىڭ ئىچىدىن بارماقنى پۈككۈچى پەيلەر ۋە ئوتتۇرا نېرۋا ئۆتىدۇ؛ بۇ يەر تار بولغاچقا، «بىلەيزۈك قانىلى يىغىندا كېسەللىكى» كۆپ كۆرۈلىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىرگە، بىلەيزۈكنىڭ ئارقا تەرىپىدىن تۈزلىگۈچى مۇسكۇللارنىڭ پەيلىرى ئۆتىدىغان بولۇپ، ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئۆز ئورنىدا مۇقىم تۇرىدۇ.

42. بىلەك ئارتېرىيە ( Ulnar artery | 尺动脉 )
بىلەيزۈك قىسمىدا، بىلەك ئارتېرىيىسى بىلەك نېرۋىسى بىلەن بىللە مەخسۇس بىر قانال (Guyon قانىلى) ئارقىلىق ئالقانغا ئۆتىدۇ. ئۇ قولنىڭ يۈزە ئارتېرىيە ئەگمىسىنى شەكىللەندۈرىدۇ.

43. بىلەك نېرۋا ( Ulnar nerve | 尺神经 )
بىلەيزۈكنىڭ ئىچكى تەرىپىدىن ئۆتۈپ، كىچىك بارماق ۋە ئالقاننىڭ بىر قىسىم مۇسكۇللىرىنى باشقۇرىدۇ. ئۇ بىلەك ئارتېرىيىسىنىڭ ئىچكى تەرىپىگە جايلاشقان.

44. چىمچىلاقنى كەرگۈچى مۇسكۇل ( Abductor digiti minimi | 小指展肌 )
بۇ مۇسكۇل چىمچىلاقنىڭ تۈۋىگە، ئالقاننىڭ ئىچكى قىرىغا جايلاشقان. ئۇ چىمچىلاقنى سىرتقا كېرىش (ئايرىش) رولىنى ئوينايدۇ.

45. قول بارماقنى پۈككۈچى يۈزە مۇسكۇل پېيى ( Flexor digitorum superficialis tendon | 指浅屈肌腱 )
بىلەيزۈك قانىلىنىڭ ئىچىدە ئورۇنلاشقان بولۇپ، بارماقلارغا قاراپ ماڭىدۇ. بۇ پەيلەر ئوتتۇرا بوغۇملارنى پۈكۈشكە مەسئۇل.

46. قول بارماقنى پۈكلىگۈچى چوڭقۇر مۇسكۇل پىيى ( Flexor digitorum profundus tendon | 指深屈肌腱 )
بىلەيزۈك قانىلىنىڭ ئەڭ چوڭقۇر قەۋىتىدە، يۈزە پەيلەرنىڭ ئاستىدا يۈرىدۇ. ئۇلار بارماقلارنىڭ ئەڭ ئۇچىدىكى بوغۇملارنى پۈكىدۇ.

47. بىلەك تەرەپ بىلەيزۈكنى تۈزلىگۈچى مۇسكۇل پىيى ( Extensor carpi ulnaris tendon | 尺侧腕伸肌腱 )
بىلەيزۈكنىڭ ئارقا-ئىچكى تەرىپىدىكى سۆڭەك ئۆستىڭىدىن ئۆتىدۇ. ئۇ بىلەيزۈكنى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە تۈزلەشتە مۇھىم.

48. چىمچىلاقنى تۈزلىگۈچى مۇسكۇل پىيى ( Extensor digiti minimi tendon | 小指伸肌腱 )
بۇ پەي مەخسۇس چىمچىلاققا بارىدىغان بولۇپ، بىلەيزۈكنىڭ ئارقا تەرىپىدىن ئۆتىدۇ. ئۇ چىمچىلاقنىڭ مۇستەقىل ھەرىكەت قىلىشىغا ياردەم بېرىدۇ.

49. قول بارماقنى تۈزلىگۈچى مۇسكۇل پىيى ( Extensor digitorum tendon | 指伸肌腱 )
بىلەيزۈكنىڭ ئارقا تەرىپىدىكى چوڭ بىر توپ پەي بولۇپ، تۆت بارماققا تارقىلىدۇ. ئۇلار بىلەيزۈك ۋە بارماقلارنى كېرىشكە مەسئۇل.

50. باشسىمان سۆڭەك ( Capitate bone | 头状骨 )
بىلەيزۈك سۆڭەكلىرىنىڭ دەل ئوتتۇرىسىدىكى ئەڭ چوڭ سۆڭەك. ئۇ بىلەيزۈك بوغۇمىنىڭ مەركىزى تۈۋرۈكى ھېسابلىنىدۇ ۋە ئەتراپىدىكى باشقا سۆڭەكلەر بىلەن تۇتىشىدۇ.

51. باش بارماقنى پۈككۈچى ئۇزۇن مۇسكۇل پىيى ( Flexor pollicis longus tendon | 拇长屈肌腱 )
بىلەيزۈك قانىلىنىڭ يان تەرىپىدىن ئۆتىدىغان مۇستەقىل پەي بولۇپ، باش بارماققا بارىدۇ. ئۇ باش بارماقنىڭ كۈچلۈك پۈكۈلۈشىنى تەمىنلەيدۇ.

52. باش بارماقنى تۈزلىگۈچى ئۇزۇن مۇسكۇل پىيى ( Extensor pollicis longus tendon | 拇长伸肌腱 )
بىلەيزۈكنىڭ ئارقا تەرىپىدە، يان بىلەك سۆڭىكىنىڭ دۆڭچىسىنى ئايلىنىپ ئۆتىدۇ. ئۇ باش بارماقنى كېرىشتە (تۈزلەشتە) مۇھىم رول ئوينايدۇ.

53. يان بىلەك ئارتېرىيە ( Radial artery | 桡动脉 )
بىلەيزۈك قىسمىدا، بۇ ئارتېرىيە «تاماكا دان قۇتىسى» (Snuffbox) دەپ ئاتىلىدىغان ئاناتومىيىلىك بوشلۇق ئارقىلىق قولنىڭ ئارقا تەرىپىگە ئۆتىدۇ. ئۇ باش بارماق ۋە كۆرسەتكۈچ بارماقنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.

54. چوڭ كۆپ بۇرجەكلىك سۆڭەك ( Trapezium bone | 大多角骨 )
بۇ سۆڭەك بىلەيزۈكنىڭ يان تەرىپىدە (باش بارماق تەرەپتە) بولۇپ، باش بارماقنىڭ سۆڭىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. ئۇ باش بارماقنىڭ جانلىق ھەرىكىتى ئۈچۈن ئاساس سالىدۇ.

55. يان بىلەك تەرەپ بىلەيزۈكنى پۈككۈچى مۇسكۇل پىيى ( Flexor carpi radialis tendon | 桡侧腕屈肌腱 )
بىلەيزۈكنىڭ ئالدى-يان تەرىپىدىكى ئۆستەڭچىدىن ئۆتىدىغان پەي. ئۇ بىلەيزۈكنى پۈكۈش كۈچى بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە مۇھىم بەلگە ھېسابلىنىدۇ.

56. باش بارماقنى پۈككۈچى قىسقا مۇسكۇل ( Flexor pollicis brevis | 拇短屈肌 )
بۇ مۇسكۇل باش بارماقنىڭ تۈۋىدىكى «باش بارماق دۆڭچىسى» (Thenar) گە تەۋە. ئۇ باش بارماقنىڭ يىلتىز قىسمىنى پۈكۈشكە ياردەم بېرىدۇ.

57. باش بارماقنى كەرگۈچى قىسقا مۇسكۇل ( Abductor pollicis brevis | 拇短展肌 )
باش بارماق دۆڭچىسىنىڭ ئەڭ يۈزە قىسمىدىكى مۇسكۇل بولۇپ، باش بارماقنى ئالقان تەكشىلىكىدىن كۆتۈرۈش (كېرىش) رولىنى ئوينايدۇ. ئۇنى ئوتتۇرا نېرۋا باشقۇرىدۇ.

58. ئوتتۇرا نېرۋا ( Median nerve | 正中神经 )
بىلەيزۈك قانىلىنىڭ ئىچىدە، پەيلەرنىڭ ئۈستىدە ۋە تۈرلۈك پەردىلەرنىڭ ئاستىدا قىسىلىپ تۇرىدۇ. ئەگەر بۇ يەردە بېسىم ئاشىدىغان بولسا، قول ئۇيۇشۇش ۋە ئاغرىش ئالامەتلىرى (Carpal Tunnel Syndrome) كۆرۈلىدۇ.

59. ئالقان ئۇزۇن مۇسكۇل پىيى ( Palmaris longus tendon | 掌长肌腱 )
بىلەيزۈكنىڭ دەل ئوتتۇرىسىدىن، بىلەيزۈك تۈزلىگۈچى پەردىنىڭ ئۈستىدىن ئۆتىدۇ. ئۇ ئالقان تېرىسىنى چىڭىتىش رولىغا ئىگە.

يۇقارىقى مۈچە توغرا كەسمە يۈزى ئاناتومىيىسىنىڭ ئەھمىيىتى

يۇقارىقى مۈچىنىڭ توغرا كەسمە يۈزى ئاناتومىيىسىنى چوڭقۇر چۈشىنىش، زامانىۋى تىببىي تەسۋىر دىئاگنوزى (Medical Imaging) ۋە تاشقى كېسەللىكلەر ئوپېراتسىيىسى ئۈچۈن ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ. بولۇپمۇ ماگنىتلىق رېزونانس (MRI) ۋە كومپيۇتېرلىق توموگرافىيە (CT) تېخنىكىسىدا، دوختۇرلار مۇشۇنداق كەسمە يۈزى تەسۋىرلىرى ئارقىلىق نورمال توقۇلمىلار بىلەن كېسەللىك ئۆزگىرىشى بولغان توقۇلمىلارنى پەرقلەندۈرىدۇ. مەسىلەن، مۇسكۇل ئارىلىقىدىكى قان يىغىلىپ قېلىش، ئۆسمە ياكى يىرىڭلىق ئىششىقلارنىڭ دەل قايسى بوشلۇقتا ئىكەنلىكىنى مۇشۇ خەرىتە ئارقىلىق ئېنىقلىغىلى بولىدۇ.

جىددىي قۇتقۇزۇش ۋە جاراھەت كېسەللىكلىرىدە، بولۇپمۇ پىچاق ياكى ئەينەك كەلتۈرۈپ چىقارغان چوڭقۇر كېسىلىشلەردە، قايسى نېرۋا ياكى قان تومۇرنىڭ زەخمىلەنگەنلىكىنى پەرەز قىلىشتا بۇ بىلىملەر ئىنتايىن مۇھىم. مەسىلەن، بىلەيزۈك قىسمىدىكى بىر كېسىلىش ئوتتۇرا نېرۋىغا تەسىر قىلغانمۇ ياكى بىلەك نېرۋىسىغىمۇ دېگەننى، يارىنىڭ ئورنى ۋە توغرا كەسمە يۈزىدىكى قۇرۇلمىلارنىڭ ئورۇنلىشىشىغا قاراپ ھۆكۈم قىلغىلى بولىدۇ. بۇ، ئوپېراتسىيە پىلانى تۈزۈشتە ۋاقىت ئۇتۇشقا ۋە توغرا داۋالاشقا ياردەم بېرىدۇ.

بۇنىڭدىن باشقا، «بۆلەكچە يىغىندا كېسەللىكى» (Compartment Syndrome) قاتارلىق خەتەرلىك ئەھۋاللاردا، مۇسكۇللارنىڭ قايسى بۆلەكچە (Compartment) ئىچىدە ئىكەنلىكىنى بىلىش ھاياتىي كۈچكە ئىگە. يۇقارىقى بىلەك ۋە ئالدى بىلەكتىكى مۇسكۇللار مەلۇم بىر پەردە (Fascia) بىلەن ئورالغان بولۇپ، ئىچكى بېسىم ئېشىپ كەتكەندە، بۇ پەردىلەرنى كېسىپ بېسىمنى يېنىكلىتىش كېرەك بولىدۇ. توغرا كەسمە يۈزى ئاناتومىيىسى بۇ پەردىلەرنىڭ ۋە بۆلەكچىلەرنىڭ چېگرىسىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ.

نېرۋا قىسىلىش كېسەللىكلىرىنى داۋالاشتىمۇ بۇ بىلىملەر كەم بولسا بولمايدۇ. يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان بىلەيزۈك قانىلى يىغىندا كېسەللىكى (Carpal Tunnel Syndrome) ياكى جەينەك بۆلىكىدىكى بىلەك نېرۋىسىنىڭ قىسىلىشى قاتارلىق ئەھۋاللاردا، نېرۋىنىڭ قايسى مۇسكۇل ياكى سۆڭەك بىلەن قوشنا ئىكەنلىكىنى بىلىش، ئوپېراتسىيە جەريانىدا نېرۋىغا زىيان يەتكۈزمەي بوشىتىشقا كاپالەتلىك قىلىدۇ.

قىسقىسى، يۇقارىقى مۈچە توغرا كەسمە يۈزى رەسىملىرى ۋە ئۇنىڭدىكى ھەربىر بەلگىلەر، پەقەت قۇرۇق ئاتالغۇلار بولماستىن، بەلكى ئىنسان بەدىنىنىڭ ئىنچىكە «يول خەرىتىسى»دۇر. مەيلى سىز تىببىي خادىم بولۇڭ ياكى ئۆز ساغلاملىقىغا كۆڭۈل بۆلىدىغان ئوقۇرمەن بولۇڭ، بۇ قۇرۇلمىلارنى چۈشىنىش، قول ھەرىكىتىنىڭ مېخانىزىمى ۋە يۇشۇرۇن كېسەللىكلەرنىڭ سەۋەبىنى بىلىشتە سىزگە زور ياردەم بېرىدۇ.