تۆمۈر Fe ئېلېمېنتى – خىمىيە ئېلېمېنتلار جەدۋىلىنىڭ 26 نومۇرلۇق يېرىدە ئالماقتا بولۇپ، بۇ بەتتە مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى تاپالايسىز.
تۆمۈر ( Iron ) بىر خىل خىمىيىلىك ئېلېمېنت بولۇپ ،ئۇنىڭ خىمىيىلىك بەلگىسى Fe، ئاتوم رەت نومۇرى 26. ئۇ يەر شارىدىكى ئەڭ مول مېتاللارنىڭ بىرى، شۇنداقلا ئىنسانىيەت تارىخىدا ئىنتايىن مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ. تۆۋەندىكىسى تۆمۈرنىڭ تەپسىلىي چۈشەندۈرۈلۈشى:
1. فىزىكىلىق خۇسۇسىيىتى:تۆمۈر بىر خىل قاتتىق ھەم چۈرۈك مېتال بولۇپ، كۈمۈش رەڭدىن تۇتۇق كۈل رەڭگىچە بولىدۇ. ئۇ ئۆي تېمپېراتۇرىسىدا ياخشى سوزۇلۇشچانلىققا ۋە توك ئۆتكۈزۈشچانلىققا ئىگە بولۇپ، ماگنىتلىنىدۇ. تۆمۈرنىڭ ئېرىش نۇقتىسى 1538 ℃، قايناش نۇقتىسى 2750 ℃، ئۆلچەملىك ئاتموسفېرا بېسىمى ئاستىدىكى زىچلىقى 7.874 g/cm.
2. تارىخى ۋە ئىشلىتىلىشى:تۆمۈرنىڭ ئىشلىتىلىشىنى مىلادىدىن بۇرۇنقى 1400 – يىللار ئەتراپىغىچە سۈرۈشتۈرۈشكە بولىدۇ، ئۇ ئىنسانلار ئەڭ بۇرۇن ئىشلەتكەن مېتاللارنىڭ بىرى. ئۇ بىناكارلىق، قاتناش، قورال – سايمان ياساش قاتارلىق نۇرغۇن ساھەلەردە كەڭ قوللىنىلىدۇ. تۆمۈر پولات – تۆمۈر ياساشنىڭ ئاساسلىق خام ئەشياسى، پولات – تۆمۈر بولسا ھازىرقى زامان جەمئىيىتىدىكى ئەڭ مۇھىم سانائەت ماتېرىياللىرىنىڭ بىرى.
3. بىئولوگىيەلىك ئەھمىيىتى:تۆمۈر ئادەم بەدىنى ئۈچۈن زۆرۈر بولغان مىكرو ئېلېمېنت بولۇپ، قان قىزىل ئاقسىلىنىڭ شەكىللىنىشى ۋە ئوكسىگېننىڭ توشۇلۇشىدا ئىنتايىن مۇھىم. تۆمۈر كەملىك قان ئازلىق قاتارلىق ساغلاملىق مەسىلىلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
4. خىمىيەلىك بەلگىسى:تۆمۈرنىڭ خىمىيەلىك بەلگىسى «Fe» ئۇنىڭ لاتىنچە نامى «Ferrum» دىن كەلگەن. بۇ نام بېرىش ئەنئەنىسىنى خىمىيەلىك ئېلېمېنتلارنىڭ دەسلەپكى نام بېرىش باسقۇچىغىچە سۈرۈشتۈرۈشكە بولىدۇ، ئۇنى شۋېتسىيەلىك خىمىيە ئالىمى بېتسېرىئۇس ئوتتۇرىغا قويغان. بۇ بەلگىلەر 1860 – يىلىدىكى 1 – قېتىملىق خەلقئارا خىمىيە ئالىملىرى يىغىنىدا مۇئەييەنلەشتۈرۈلگەن ھەمدە ھازىرغىچە ئىشلىتىلىپ كەلمەكتە.
ئومۇمەن ئېيتقاندا، تۆمۈر بىر خىل مۇھىم سانائەت مېتالى بولۇپلا قالماستىن، يەنە ھاياتلىققا زۆرۈر ئېلېمېنت، ئۇ ئىنسانىيەت مەدەنىيىتىنىڭ تەرەققىياتىدا كەم بولسا بولمايدىغان رول ئوينايدۇ.
تۆمۈر ( Fe ) مېدىتسىنا ساھەسىدە كەڭ قوللىنىلىدۇ ،ئاساسلىقى تۆۋەندىكى بىر قانچە تەرەپنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
1. بىئولوگىيەلىك كاتالىزاتور ۋە دورا يەتكۈزۈپ بېرىش سىستېمىسى:تۆمۈر ئاساسلىق MOF ( مېتال – ئورگانىك رامكا ) ماتېرىيالى ئۆزگىچە خۇسۇسىيىتى سەۋەبلىك دورا يەتكۈزۈپ بېرىش سىستېمىسى ۋە باكتېرىيەگە قارشى تۇرۇش قاتارلىق جەھەتلەردە يوشۇرۇن كۈچىنى نامايان قىلىدۇ. بۇ ماتېرىياللارنى داۋالاش دورىسى، بىئولوگىيىلىك كاتالىزاتور، تەسۋىر روشەنلەشتۈرۈش دورىسى ۋە بىئولوگىيىلىك سېنزور قىلىشقا بولىدۇ، نانومېتىر مېدىتسىناسى ۋە يېشىل بىرىكتۈرۈش ساھەسىدە كۆرۈنەرلىك ئىشلىتىلىش ئىستىقبالىغا ئىگە.
2. بىئومېدىتسىنادا ئىشلىتىلىدىغان مېتال ماتېرىياللار:تۆمۈر ۋە باشقا مېتاللار، مەسىلەن، كوبالت، تىتان قاتارلىق قېتىشمىلار چارچاشقا قارشى تۇرۇش ئىقتىدارى ۋە مېخانىكىلىق چىدامچانلىقى يۇقىرى بولغان بىئومېدىتسىنادا ئىشلىتىلىدىغان مېتال ماتېرىياللارنى ياساشقا ئىشلىتىلىدۇ. بۇ ماتېرىياللار ئادەتتە تاشقى كېسەللىكلەر قوشۇمچە سايمانلىرى، سۈنئىي ئەزا، قاتتىق توقۇلما ۋە يۇمشاق توقۇلما قاتارلىق جەھەتلەرگە ئىشلىتىلىدۇ.
3. ماگنىتلىق نانومېتىر ماتېرىيالى:تۆمۈرنى ئاساس قىلغان تۆۋەن ئۆلچەملىك ماگنىتلىق نانومېتىر ماتېرىيالى تېببىي ساغلاملىق ساھەسىدە مۇھىم قوللىنىلىدۇ، مەسىلەن، يۇقىرى ئىقتىدارلىق تۆمۈر ئاساسلىق نانومېتىر دانچىلىرىنى بىرىكتۈرۈش ۋە ئۇنىڭ بىئومېدىتسىنادا قوللىنىلىشى جەھەتتىكى تەتقىقاتتا ئىلگىرىلەش بولدى.
4. مۇھىتنى تۈزەش ۋە بىيو تېببىي دورىگەرلىك:تۆمۈر ئىيونى جانلىقلار تېنى ئىچىدە زۆرۈر بولغان مىكرو ئېلېمېنت بولۇش سۈپىتى بىلەن، جانلىقلار تېنىنىڭ نورمال ئۆسۈپ يېتىلىشى ۋە مېتابولىزم جەريانىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ. پولى ئېفىر فوسفات بىلەن تۆمۈر ئىئونىنىڭ بىرىكىش مېخانىزمى بىيو تېببىي دورا قاتارلىق ساھەلەردە مۇھىم ئىشلىتىلىش ئىستىقبالىغا ئىگە.
5. ئېنېرگىيە ئالماشتۇرۇش ۋە كاتالىزلاش ئىقتىدارى:پيېزوئېلېكترىك، تېرمو ئېلېكترىك ۋە تۆمۈر ئېلېكترىك ماتېرىياللارنىڭ ئېنېرگىيە ئالماشتۇرۇش ئىقتىدارى ۋە كاتالىزلاش ئىقتىدارى بىئومېدىتسىنا ساھەسىدە كەڭ قوللىنىلىدۇ، مەسىلەن، كېسەللىكلەرنى داۋالاش، بىئولوگىيىلىك سېنزور ۋە توقۇلما قۇرۇلۇشى قاتارلىقلار.
يۇقىرىقىلارنى يىغىنچاقلىغاندا، تۆمۈر ۋە ئۇنىڭ قېتىشمىلىرىنىڭ مېدىتسىنا ساھەسىدە ئىشلىتىلىشى كۆپ خىللاشقان بولۇپ، بىئولوگىيەلىك كاتالىزاتور ۋە دورا يەتكۈزۈش سىستېمىسىدىن بىئولوگىيەلىك تېبابەتتە ئىشلىتىلىدىغان مېتال ماتېرىياللارغىچە، ئاندىن ماگنىتلىق نانومېتىر ماتېرىياللىرىغىچە تۆمۈرنىڭ رولىغا سەل قاراشقا بولمايدۇ.
 بىر خىل خىمىيىلىك ئېلېمېنت بولۇپ ،ئۇنىڭ خىمىيىلىك بەلگىسى Fe، ئاتوم رەت نومۇرى 26. ئۇ يەر شارىدىكى ئەڭ مول مېتاللارنىڭ بىرى، شۇنداقلا ئىنسانىيەت تارىخىدا ئىنتايىن مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ.){kind=link}