باش ۋە بويۇننىڭ ئوڭ تەرەپتىكى مۇسكۇل، قان تومۇر ۋە نېرۋا قۇرۇلمىسىغا نەزەر
كىرىش سۆز
باش ۋە بويۇن قىسمى ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ھەم نازۇك قۇرۇلمىلارنىڭ بىرى بولۇپ، نۇرغۇنلىغان مۇسكۇل، قان تومۇر ۋە نېرۋىلارنىڭ ئۆزئارا ماسلىشىپ ئىشلىشى ئارقىلىق ھاياتلىق پائالىيەتلىرىمىزنى نورمال داۋاملاشتۇرىدۇ. بۇ قىسىمدىكى ھەر بىر ئەزا ئۆزىگە خاس مۇھىم فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەيدۇ، مەسىلەن، مۇسكۇللار يۈز ئىپادىسى، چېينەش، يۇتۇش ۋە نەپەس ئېلىش قاتارلىق ھەرىكەتلەرنى كونترول قىلسا، قان تومۇرلار مېڭە ۋە باشقا توقۇلمىلارنى ئوكسىگېن ۋە ئوزۇقلۇق بىلەن تەمىنلەيدۇ. نېرۋىلار بولسا سېزىم ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزۈش ۋە مۇسكۇللارنىڭ ھەرىكىتىنى باشقۇرۇشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.
بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ئۆزئارا مۇناسىۋىتى ۋە ماسلىشىپ ئىشلىشى ناھايىتى زىچ بولىدۇ. مەسىلەن، يۈز ئارتېرىيەسى يۈز مۇسكۇللىرىنى قان بىلەن تەمىنلەپلا قالماي، يەنە نېرۋىلارنىڭ نورمال خىزمىتىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ. شۇڭلاشقا، بۇ رايوندىكى ھەر قانداق بىر قۇرۇلمىنىڭ زەخىملىنىشى ياكى كېسەللىككە گىرىپتار بولۇشى باشقا ئەزالارنىڭ فۇنكسىيەسىگە بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن. بۇ رەسىمدە باش ۋە بويۇننىڭ ئوڭ تەرىپىدىكى مۇسكۇل، قان تومۇر ۋە نېرۋىلارنىڭ ئورنى ۋە ئۆزئارا مۇناسىۋىتى تەپسىلىي كۆرسىتىلگەن بولۇپ، تېببىي ئىلىم ۋە ئاناتومىيە تەتقىقاتى ئۈچۈن مۇھىم مەنبە ھېسابلىنىدۇ.
رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى
باش بويۇن قىسمىنىڭ ئوڭ تەرەپتىكى مۇسكۇل قان تومۇر ۋە نېرۋىلىرى (Muscles, blood vessels, and nerves of the right side of the head and neck, 头颈部右侧面的肌肉， 血管和神经)
بۇ ئاتالغۇ باش ۋە بويۇننىڭ ئوڭ تەرىپىدىكى بارلىق مۇسكۇل، قان تومۇر ۋە نېرۋا سىستېمىسىنى ئومۇملاشتۇرۇپ ئاتايدىغان كەسپىي ئىبارە. بۇ قۇرۇلمىلار ئىنساننىڭ يۈز ئىپادىسى، چېينەش، يۇتۇش، سۆزلەش ۋە نەپەس ئېلىش قاتارلىق ھاياتىي پائالىيەتلىرىنى نورمال ئىشقا ئاشۇرۇشتا ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ. ئۇلارنىڭ ئۆزئارا ماسلىشىپ ئىشلىشى بەدەننىڭ بۇ مۇھىم رايونىدىكى نورمال فىزىئولوگىيەلىك فۇنكسىيەنى ساقلاشنىڭ ئاساسى. بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ئاناتومىيەلىك ئورنى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش نېرۋا كېسەللىكلىرى، قان تومۇر كېسەللىكلىرى ۋە مۇسكۇللارغا مۇناسىۋەتلىك كېسەللىكلەرگە دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم.
چېكە چوڭقۇر ئارتېرىيەسى (Deep temporal artery, 颞深动脉)
بۇ ئارتېرىيە يۇقىرىقى ئېڭەك ئارتېرىيەسىدىن شاخلىنىپ چىقىپ، چېكە مۇسكۇلىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ چېينەش ھەرىكىتى ئۈچۈن زۆرۈر بولغان بۇ مۇسكۇلنىڭ نورمال فۇنكسىيەسىنى ساقلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
پېشانە قورساق (گەجگە پېشانە مۇسكۇلى) (Frontal belly of occipitofrontalis muscle, 额腹（枕额肌）)
بۇ مۇسكۇل پېشانىنىڭ تېرىسىنى ھەرىكەتلەندۈرۈپ، قاشنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ۋە پېشانىگە قورۇق چۈشۈرۈش قاتارلىق يۈز ئىپادىلىرىنى شەكىللەندۈرىدۇ. ئۇ يەنە باش تېرىسىنى تارتىپ تۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
يۇقىرىقى چىش ئوقۇرى ئارقا ئارتېرىيەسى (Posterior superior alveolar artery, 上牙槽后动脉)
بۇ ئارتېرىيە يۇقىرىقى ئېڭەكنىڭ ئارقا قىسمىدىكى چوڭ چىش ۋە كىچىك چىشلارنى، شۇنداقلا يۇقىرىقى ئېڭەك سۆڭىكى ۋە چىش ئەتراپىدىكى توقۇلمىلارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ چىش ساغلاملىقى ۋە ئېڭەك سۆڭىكىنىڭ نورمال مېتابولىزمى ئۈچۈن مۇھىم.
قانات سىرتقى مۇسكۇلى (Lateral pterygoid muscle, 翼外肌)
بۇ مۇسكۇل چېينەش مۇسكۇللىرىنىڭ بىرى بولۇپ، ئېڭەكنى ئېچىش، تۆۋەنكى ئېڭەكنى ئالدىغا ۋە يان تەرەپكە ھەرىكەتلەندۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ يەنە چېينەش جەريانىدا ئېڭەك بوغۇمىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.
قوۋۇز ئارتېرىيەسى ۋە نېرۋىسى (Buccal artery and nerve, 颊动脉和颊神经)
بۇ قان تومۇر ۋە نېرۋا قوۋۇز رايونىدىكى تېرە ۋە مۇسكۇللارنى قان بىلەن تەمىنلەش ۋە سېزىم ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزۈش ۋەزىپىسىنى ئۆتەيدۇ. ئۇلار قوۋۇزنىڭ نورمال فۇنكسىيەسى ۋە سېزىمىنى ساقلاشتا مۇھىم.
قانات ئىچكى مۇسكۇلى (Medial pterygoid muscle, 翼内肌)
بۇمۇ چېينەش مۇسكۇللىرىنىڭ بىرى بولۇپ، تۆۋەنكى ئېڭەكنى يۇقىرى كۆتۈرۈش (ئاغزىنى يۇمۇش) ۋە يان تەرەپكە ھەرىكەتلەندۈرۈشتە قانات سىرتقى مۇسكۇلى بىلەن ماسلىشىپ ئىشلەيدۇ.
تىل نېرۋىسى (Lingual nerve, 舌神经)
بۇ نېرۋا تىلنىڭ ئالدىنقى ئۈچتىن ئىككى قىسمىنىڭ ئومۇمىي سېزىمىنى (مەسىلەن، تېگىشىش، ئاغرىق، تېمپېراتۇرا) ۋە تەم سېزىمىنى مېڭىگە يەتكۈزىدۇ. ئۇ يەنە شۆلگەي بەزلىرىنىڭ ئاجرىتىلىشىنى كونترول قىلىشقا قاتنىشىدۇ.
يۇقىرىقى كالپۇك ئارتېرىيەسى (Superior labial artery, 上唇动脉)
بۇ ئارتېرىيە يۈز ئارتېرىيەسىدىن شاخلىنىپ چىقىپ، يۇقىرىقى كالپۇكنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ كالپۇكنىڭ رەڭگى ۋە تېمپېراتۇرىسىنى ساقلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
قوۋۇز مۇسكۇلى (Buccinator muscle, 颊肌)
بۇ مۇسكۇل قوۋۇزنىڭ ئاساسلىق مۇسكۇلى بولۇپ، چېينەش جەريانىدا يېمەكلىكنى چىشلارنىڭ ئارىسىدا تۇتۇپ تۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ. ئۇ يەنە پۈۋلەش ۋە سۈمۈرۈش قاتارلىق ھەرىكەتلەرگە قاتنىشىدۇ.
تۆۋەنكى چىش ئوقۇرى ئارتېرىيەسى (Inferior alveolar artery, 下牙槽动脉)
بۇ ئارتېرىيە تۆۋەنكى ئېڭەك سۆڭىكى ئىچىدىكى يولدىن ئۆتۈپ، بارلىق تۆۋەنكى چىشلارنى، ئېڭەك سۆڭىكىنى ۋە چىش ئەتراپىدىكى توقۇلمىلارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
تۆۋەنكى چىش ئوقۇرى نېرۋىسى (Inferior alveolar nerve, 下牙槽神经)
بۇ نېرۋا تۆۋەنكى چىشلارنىڭ ئاغرىق ۋە سېزىم ئۇچۇرلىرىنى مېڭىگە يەتكۈزىدۇ. شۇڭلاشقا چىش داۋالاشتا بۇ نېرۋىنى ناركوز قىلىش كۆپ ئۇچرايدۇ.
تۆۋەنكى كالپۇك ئارتېرىيەسى (Inferior labial artery, 下唇动脉)
بۇ ئارتېرىيە يۈز ئارتېرىيەسىدىن شاخلىنىپ چىقىپ، تۆۋەنكى كالپۇكنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ كالپۇكنىڭ ساغلاملىقى ۋە نورمال فۇنكسىيەسى ئۈچۈن مۇھىم.
تۆۋەنكى ئېڭەك – تىل سۆڭەك مۇسكۇل نېرۋىسى (Mylohyoid nerve, 下颌舌骨肌神经)
بۇ نېرۋا تۆۋەنكى ئېڭەك-تىل سۆڭەك مۇسكۇلى ۋە ئىككى قورساقلىق مۇسكۇلنىڭ ئالدى قورسىقىنى ھەرىكەتلەندۈرىدۇ. بۇ مۇسكۇللار ئېغىز بوشلۇقىنىڭ ئاستىنى شەكىللەندۈرۈش ۋە يۇتۇش ھەرىكىتىگە قاتنىشىدۇ.
ئالدى قۇرساق (ئىككى قورساقلىق مۇسكۇل) (Anterior belly of digastric muscle, 前腹（二腹肌）)
بۇ مۇسكۇل تۆۋەنكى ئېڭەكنى تۆۋەن چۈشۈرۈش (ئاغزىنى ئېچىش) ۋە تىل سۆڭىكىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ يۇتۇش ۋە سۆزلەش جەريانىغا ياردەم بېرىدۇ.
تۆۋەنكى ئېڭەك تىل سۆڭەك مۇسكۇل (Mylohyoid muscle, 下颌舌骨肌)
بۇ مۇسكۇل ئېغىز بوشلۇقىنىڭ «پولى» نى ھاسىل قىلىدۇ. ئۇ تىلنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ، يۇتۇش جەريانىغا ياردەم بېرىدۇ ۋە تىل سۆڭىكىنى مۇقىملاشتۇرىدۇ.
تۆۋەنكى ئېڭەك ئاستى نېرۋا تۈگۈنى (Submandibular ganglion, 下颌下神经节)
بۇ پاراسىمپاتىك نېرۋا تۈگۈنى بولۇپ، تۆۋەنكى ئېڭەك ئاستى بېزى ۋە تىل ئاستى بېزىنىڭ شۆلگەي ئاجرىتىشىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ ئېغىز بوشلۇقىنىڭ ھۆللۈكىنى ساقلاش ۋە ھەزىم قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ.
تىل ئاستى نېرۋىسى (Hypoglossal nerve, 舌下神经)
بۇ 12-جۈپ مېڭە نېرۋىسى بولۇپ، تىلنىڭ ئىچكى ۋە سىرتقى مۇسكۇللىرىنىڭ كۆپ قىسمىنى ھەرىكەتلەندۈرىدۇ.ئۇ سۆزلەش، چېينەش ۋە يۇتۇش قاتارلىق تىل ھەرىكەتلىرىنى كونترول قىلىشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.
يۈز ئارتېرىيەسى (Facial artery, 面动脉)
بۇ ئارتېرىيە يۈزنىڭ يۈزە قىسمىدىكى توقۇلمىلارنى، مەسىلەن، تېرە، مۇسكۇل ۋە بەزلەرنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇنىڭ سوقۇشىنى ئېڭەك سۆڭىكىنىڭ تۆۋەنكى گىرۋىكىدىن ھېس قىلغىلى بولىدۇ.
تىل ئارتېرىيەسى (Lingual artery, 舌动脉)
بۇ ئارتېرىيە تىل ۋە ئېغىز بوشلۇقىنىڭ ئاستىنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق قان تومۇر. ئۇ تىلنىڭ ھەرىكىتى ۋە سېزىم فۇنكسىيەسى ئۈچۈن زۆرۈر.
كېكىردەك يۇقىرىقى نېرۋىسى (Superior laryngeal nerve, 喉上神经)
بۇ نېرۋا كېكىردەكنىڭ سېزىمىنى ۋە بىر قىسىم مۇسكۇللىرىنىڭ ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ يۇتۇش ۋە ئاۋاز چىقىرىش جەريانىدا كېكىردەكنى قوغداشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
كېكىردەك يۇقىرىقى ئارتېرىيەسى (Superior laryngeal artery, 喉上动脉)
بۇ ئارتېرىيە كېكىردەكنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىلىرىنى، جۈملىدىن ئاۋاز پەيلىرىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ كېكىردەكنىڭ نورمال فۇنكسىيەسىنى ساقلاشتا مۇھىم.
قالقان بېزى يۇقىرىقى ئارتېرىيەسى (Superior thyroid artery, 甲状腺上动脉)
بۇ ئارتېرىيە قالقان بېزى، كېكىردەك ۋە بويۇندىكى بىر قىسىم مۇسكۇللارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ قالقان بېزىنىڭ گورمون ئاجرىتىپ چىقىرىش فۇنكسىيەسى ئۈچۈن زۆرۈر.
بويۇن ئىلمىكى (Ansa cervicalis, 颈袢)
بۇ بويۇن ئومۇرتقا نېرۋىلىرىدىن شەكىللەنگەن بىر نېرۋا ھالقىسى بولۇپ، بويۇننىڭ ئالدى قىسمىدىكى كۆپ قىسىم بەلۋاغسىمان مۇسكۇللارنى (تىل سۆڭەك ئاستى مۇسكۇللىرى) ھەرىكەتلەندۈرىدۇ. بۇ مۇسكۇللار يۇتۇش ۋە سۆزلەش جەريانىدا تىل سۆڭىكى ۋە كېكىردەكنىڭ ئورنىنى كونترول قىلىدۇ.
ئاداشقان نېرۋا (Vagus nerve, 迷走神经)
بۇ 10-جۈپ مېڭە نېرۋىسى بولۇپ، كۆكرەك ۋە قورساق بوشلۇقىدىكى نۇرغۇن ئىچكى ئەزالارنىڭ پاراسىمپاتىك نېرۋا تەمىناتىنى باشقۇرىدۇ. ئۇ يۈرەك سوقۇشى، ھەزىم قىلىش ۋە نەپەس ئېلىشنى تەڭشەشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
قالقانسىمان بەز (Thyroid gland, 甲状腺)
بۇ بەدەننىڭ مېتابولىزمىنى كونترول قىلىدىغان مۇھىم ئىچكى ئاجراتما بەز. ئۇ تىروكسىن (T4) ۋە ئۈچ يودلۇق تىروىن (T3) قاتارلىق گورمونلارنى ئىشلەپچىقىرىپ، ئۆسۈپ يېتىلىش ۋە ئېنېرگىيە ئىشلىتىشنى تەڭشەيدۇ.
بويۇن ئۆرلىگۈچى ئارتېرىيەسى (Ascending cervical artery, 颈升动脉)
بۇ ئارتېرىيە بويۇننىڭ چوڭقۇر قىسمىدىكى مۇسكۇللارنى ۋە بويۇن ئومۇرتقىسىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
قالقان بەز تۆۋەنكى ئارتېرىيەسى (Inferior thyroid artery, 甲状腺下动脉)
بۇ ئارتېرىيە قالقان بېزى، قىزىلئۆڭگەچ، كېكىردەك ۋە ئەتراپتىكى مۇسكۇللارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ قالقان بېزىنىڭ قان تەمىناتىدىكى مۇھىم مەنبەنىڭ بىرى.
قالقانسىمان بويۇن غولى (Thyrocervical trunk, 甲状颈干)
بۇ ئوقۇرەك سۆڭەك ئاستى ئارتېرىيەسىدىن چىققان قىسقا ۋە توم بىر ئارتېرىيە غولى. ئۇ قالقان بەز تۆۋەنكى ئارتېرىيەسى، تارغاق ئۈستى ئارتېرىيەسى ۋە بويۇن كۆندىلەڭ ئارتېرىيەسى قاتارلىق بىر قانچە مۇھىم شاخلارغا ئايرىلىدۇ.
تاغاق ئۈستى ئارتېرىيەسى (Suprascapular artery, 肩胛上动脉)
بۇ ئارتېرىيە مۈرە رايونىدىكى مۇسكۇللارنى، جۈملىدىن تاغاق ئۈستى ۋە تاغاق ئاستى مۇسكۇللىرىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ مۈرە بوغۇمىنىڭ ھەرىكىتى ئۈچۈن مۇھىم.
قالپاقسىمان پەي پەردە (Epicranial aponeurosis, 帽状腱膜)
بۇ باش تېرىسىنىڭ ئاستىدىكى كەڭ ۋە نېپىز بىر پەي پەردە بولۇپ، پېشانە قورساق بىلەن گەجگە قورساقنى ئۆزئارا تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ. ئۇ باش تېرىسىنىڭ ھەرىكەتچانلىقىنى ساقلايدۇ.
قۇلاق چېكە نېرۋىسى (Auriculotemporal nerve, 耳颞神经)
بۇ نېرۋا چېكە رايونى، قۇلاق ۋە ئېڭەك بوغۇمىنىڭ سېزىمىنى مېڭىگە يەتكۈزىدۇ. ئۇ يەنە قۇلاق ئالدى بېزىنىڭ شۆلگەي ئاجرىتىشىنى كونترول قىلىشقا قاتنىشىدۇ.
چېكە يۈزە ئارتېرىيەسى (Superficial temporal artery, 颞浅动脉)
بۇ ئارتېرىيە باش تېرىسىنىڭ يۈزە قىسمىنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق قان تومۇرلارنىڭ بىرى. ئۇنىڭ سوقۇشىنى قۇلاقنىڭ ئالدىدا، چېكە سۆڭىكىنىڭ ئۈستىدە ھېس قىلغىلى بولىدۇ.
مېڭە پەردە ئوتتۇرا ئارتېرىيەسى (Middle meningeal artery, 脑膜中动脉)
بۇ ئارتېرىيە مېڭىنى ئوراپ تۇرغان قاتتىق پەردىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. باش سۆڭىكى سۇنغاندا بۇ ئارتېرىيە ئاسان زەخىملىنىپ، مېڭىگە قان چۈشۈشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
گەجگە قورساق (گەجگە پېشانە مۇسكۇل) (Occipital belly of occipitofrontalis muscle, 枕腹（枕额肌）)
بۇ مۇسكۇل پېشانە قورساق بىلەن بىرلىشىپ، باش تېرىسىنى ئارقىغا تارتىشقا ياردەم بېرىدۇ. ئۇ يەنە يۈز ئىپادىسىنى شەكىللەندۈرۈشكە قاتنىشىدۇ.
گەجگە چوڭ نېرۋىسى (Greater occipital nerve, 枕大神经)
بۇ نېرۋا باشنىڭ ئارقا قىسمىدىكى تېرىنىڭ سېزىمىنى مېڭىگە يەتكۈزىدۇ. ئۇ گەجگە رايونىدىكى باش ئاغرىقى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ.
گەجگە ئارتېرىيەسى (Occipital artery, 枕动脉)
بۇ ئارتېرىيە باشنىڭ ئارقا قىسمىدىكى تېرە ۋە مۇسكۇللارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ گەجگە رايونىنىڭ قان ئايلىنىشى ئۈچۈن مۇھىم.
يۇقىرىقى ئېڭەك ئارتېرىيەسى (Maxillary artery, 上颌动脉)
بۇ سىرتقى ئۇيقۇلۇق ئارتېرىيەسىنىڭ ئىككى چوڭ شاخنىڭ بىرى بولۇپ، يۈزنىڭ چوڭقۇر قىسمىدىكى نۇرغۇن قۇرۇلمىلارنى، جۈملىدىن چېينەش مۇسكۇللىرى، چىشلار، بۇرۇن بوشلۇقى ۋە مېڭە پەردىسىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
قۇلاق ئارقا ئارتېرىيەسى (Posterior auricular artery, 耳后动脉)
بۇ ئارتېرىيە قۇلاقنىڭ ئارقا قىسمىدىكى تېرە ۋە مۇسكۇللارنى، شۇنداقلا بىر قىسىم باش سۆڭەك ئىچىدىكى قۇرۇلمىلارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
بىگىزسىمان ئۆسۈك تىل مۇسكۇلى (Styloglossus muscle, 茎突舌肌)
بۇ مۇسكۇل تىلنى ئارقىغا ۋە يۇقىرىغا تارتىپ، يۇتۇش ھەرىكىتىگە ياردەم بېرىدۇ. ئۇ يەنە تىلنىڭ شەكلىنى ئۆزگەرتىشكە قاتنىشىدۇ.
بويۇن ئىچكى ئارتېرىيەسى (Internal carotid artery, 颈内动脉)
بۇ ئارتېرىيە مېڭىنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق قان تومۇرلارنىڭ بىرى. ئۇ ئوكسىگېن ۋە ئوزۇقلۇققا مول قاننى مېڭىنىڭ ئالدىنقى ۋە ئوتتۇرا قىسىملىرىغا يەتكۈزۈپ بېرىدۇ.
بويۇن سىرتقى ئارتېرىيەسى (External carotid artery, 颈外动脉)
بۇ ئارتېرىيە يۈز، باش تېرىسى، بويۇن ۋە باش سۆڭەكنىڭ سىرتقى قىسمىدىكى توقۇلمىلارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان نۇرغۇن ئارتېرىيەلەر مۇشۇ ئارتېرىيەدىن شاخلىنىپ چىقىدۇ.
تاغاقنى كۆتۈرگۈچى مۇسكۇل (Levator scapulae muscle, 肩胛提肌)
بۇ مۇسكۇل تاغاقنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ۋە بويۇننى يان تەرەپكە ئېگىش فۇنكسىيەسىنى ئۆتەيدۇ. ئۇزۇن ۋاقىت خاتا ھالەتتە ئولتۇرۇش بۇ مۇسكۇلنىڭ جىددىيلىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
قوشۇمچە نېرۋا (Accessory nerve, 副神经)
بۇ 11-جۈپ مېڭە نېرۋىسى بولۇپ، كۆكرەك-ئەگمە سۆڭەك-ئەمچیکسېمان مۇسكۇل ۋە قىيپاش چاسا مۇسكۇلىنى ھەرىكەتلەندۈرىدۇ. بۇ مۇسكۇللار بويۇن ۋە مۈرىنىڭ ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ.
ئارقا قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل (Posterior scalene muscle, 后斜角肌)
بۇ مۇسكۇل نەپەس ئالغاندا بىرىنچى ۋە ئىككىنچى قوۋۇرغىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشكە ياردەم بېرىدۇ. ئۇ يەنە بويۇننى يان تەرەپكە ئېگىشكە قاتنىشىدۇ.
قىيپاش چاسا مۇسكۇلى (Trapezius muscle, 斜方肌)
بۇ كەڭ، يۈزە مۇسكۇل بولۇپ، تاغاقنى كۆتۈرۈش، چۈشۈرۈش ۋە ئارقىغا تارتىش قاتارلىق مۈرە ھەرىكەتلىرىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ يەنە بويۇننى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە ھەرىكەتلەندۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
بويۇن كۆندىلەڭ ئارتېرىيەسى (Transverse cervical artery, 颈横动脉)
بۇ ئارتېرىيە بويۇن ۋە مۈرە رايونىدىكى مۇسكۇللارنى، جۈملىدىن قىيپاش چاسا مۇسكۇلى ۋە تاغاقنى كۆتۈرگۈچى مۇسكۇلنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
ئوتتۇرا قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل (Middle scalene muscle, 中斜角肌)
بۇ مۇسكۇل ئارقا قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل بىلەن ئوخشاش فۇنكسىيەنى ئۆتەپ، نەپەس ئېلىشقا ياردەم بېرىدۇ ۋە بويۇننىڭ يان تەرەپكە ئېگىلىشىگە قاتنىشىدۇ.
بىلەك چىگىشى (Brachial plexus, 臂丛)
بۇ بويۇن ئومۇرتقا نېرۋىلىرىدىن شەكىللەنگەن مۇرەككەپ نېرۋا تورى بولۇپ، قولنىڭ ھەرىكەت ۋە سېزىم نېرۋىلىرىنى تەمىنلەيدۇ. ئۇنىڭ زەخىملىنىشى قولنىڭ پالەچ بولۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
ئوقۇرەك سۆڭەك ئاستى ئارتېرىيەسى (Subclavian artery, 锁骨下动脉)
بۇ ئارتېرىيە قول، مۈرە، بويۇن ۋە كۆكرەكنىڭ بىر قىسىم رايونلىرىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ قولنىڭ ئاساسلىق قان تەمىنات مەنبەسى.
يۈزە شېخى (Superficial branch, 浅支)
بۇ ئادەتتە مەلۇم بىر قان تومۇر ياكى نېرۋىنىڭ تېرىگە يېقىن، يۈزە قىسمىغا تارقالغان شاخچىسىنى كۆرسىتىدۇ.
ئالدى قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل (Anterior scalene muscle, 前斜角肌)
بۇ مۇسكۇل ئوتتۇرا ۋە ئارقا قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇللار بىلەن بىرلىكتە نەپەس ئېلىشقا ياردەم بېرىدۇ ۋە بويۇننى ئالدىغا ۋە يان تەرەپكە ئېگىشكە قاتنىشىدۇ.
دىيافراگما نېرۋىسى (Phrenic nerve, 膈神经)
بۇ نېرۋا نەپەس ئېلىشتىكى ئاساسلىق مۇسكۇل بولغان دىيافراگمىنى ھەرىكەتلەندۈرىدۇ. ئۇنىڭ زەخىملىنىشى نەپەس قىيىنلىشىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
باش ۋە بويۇن ئاناتومىيەسىنىڭ مۇھىملىقى
باش ۋە بويۇن قىسمىنىڭ ئاناتومىيەلىك قۇرۇلمىسى ئىنتايىن مۇرەككەپ بولۇپ، ھەر بىر قۇرۇلمىنىڭ ئۆزئارا زىچ ماسلىشىپ ئىشلىشى ھاياتلىق پائالىيەتلىرىمىزنىڭ نورمال ئېلىپ بېرىلىشى ئۈچۈن ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە. بۇ رايون نېرۋا سىستېمىسىنىڭ قوماندانلىق مەركىزى بولغان مېڭىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىپلا قالماي، يەنە كۆرۈش، ئاڭلاش، پۇراش، تەم بىلىش ۋە سۆزلەش قاتارلىق مۇھىم سېزىم ۋە ھەرىكەت فۇنكسىيەلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرىدىغان ئەزالارنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
- مۇسكۇللارنىڭ رولى: باش ۋە بويۇندىكى مۇسكۇللار ئىككى چوڭ تۈرگە ئايرىلىدۇ. بىرىنچىسى، يۈز ئىپادىسى مۇسكۇللىرى بولۇپ، ئۇلار خۇشاللىق، قايغۇ، غەزەپ قاتارلىق ھېسسىياتلارنى ئىپادىلەشكە ياردەم بېرىدۇ. ئىككىنچىسى، چېينەش ۋە يۇتۇش مۇسكۇللىرى بولۇپ، بۇلار ئوزۇقلىنىش جەريانىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ. بۇلاردىن باشقا، بويۇن مۇسكۇللىرى باش ۋە بويۇننىڭ ھەرىكىتىنى ۋە مۇقىملىقىنى ساقلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
- قان تومۇرلارنىڭ ئەھمىيىتى: باش ۋە بويۇن رايونى قان تومۇرلار بىلەن ناھايىتى مول تەمىنلەنگەن. ئۇيقۇلۇق ئارتېرىيەسى (ئىچكى ۋە سىرتقى) ۋە ئومۇرتقا ئارتېرىيەسى مېڭە ۋە باشقا توقۇلمىلارغا ئوكسىگېن ۋە ئوزۇقلۇق يەتكۈزۈپ بېرىدىغان ئاساسلىق يوللار. بۇ قان تومۇرلاردا توسۇلۇش ياكى تارىيىش يۈز بەرسە، ئېغىر ئاقىۋەتلەرنى، ھەتتا مېڭە قان-تومۇر كېسەللىكلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
- نېرۋىلارنىڭ فۇنكسىيەسى: مېڭە نېرۋىلىرى ۋە بويۇن ئومۇرتقا نېرۋىلىرى بۇ رايوندىكى سېزىم ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزۈش ۋە مۇسكۇللارنىڭ ھەرىكىتىنى كونترول قىلىشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. مەسىلەن، يۈز نېرۋىسى يۈز ئىپادىسى مۇسكۇللىرىنى كونترول قىلسا، ئاداشقان نېرۋا ئىچكى ئەزالارنىڭ فۇنكسىيەسىنى تەڭشەيدۇ. بۇ نېرۋىلارنىڭ زەخىملىنىشى ھەرىكەت توسالغۇسى، سېزىم يوقىتىش ۋە باشقا نېرۋا سىستېمىسى كېسەللىكلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
- كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى: دوختۇرلار باش ۋە بويۇن ئاناتومىيەسىنى پۇختا بىلىش ئارقىلىق كېسەللىكلەرگە توغرا دىئاگنوز قويالايدۇ ۋە ئۈنۈملۈك داۋالاش پىلانى تۈزەلەيدۇ. مەسىلەن، چىش دوختۇرلىرى ئېڭەك سۆڭىكى ۋە نېرۋىلارنىڭ ئورنىنى بىلىشى كېرەك، نېرۋا كېسەللىكلىرى دوختۇرلىرى نېرۋىلارنىڭ تارقىلىش يوللىرىنى چۈشىنىشى كېرەك، ئوپېراتسىيە دوختۇرلىرى بولسا مۇھىم قان تومۇر ۋە نېرۋىلارغا زىيان يەتكۈزمەسلىك ئۈچۈن ئاناتومىيەلىك قۇرۇلمىلارنى ئېنىق بىلىشى شەرت.
خۇلاسىلىگەندە، باش ۋە بويۇننىڭ ئوڭ تەرىپىدىكى مۇسكۇل، قان تومۇر ۋە نېرۋىلارنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش، پەقەت تېببىي خادىملار ئۈچۈنلا ئەمەس، بەلكى ھەر بىر شەخسنىڭ ئۆز سالامەتلىكىگە كۆڭۈل بۆلۈشى ئۈچۈنمۇ مۇھىم. بۇ بىلىملەر ئارقىلىق بىز بەدىنىمىزنى تېخىمۇ ياخشى چۈشىنىپ، كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە سالامەتلىكىمىزنى ئاسراشتا تېخىمۇ تەشەببۇسكار بولالايمىز.
