بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇل توپلىرى ئاناتومىيىسى

بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇللىرى: ئادەم بەدىنىنىڭ مۇھىم تايانچى

ئادەم بەدىنى ناھايىتى مۇرەككەپ بىر سىستېما بولۇپ، ھەر بىر ئەزا ۋە مۇسكۇلنىڭ ئۆزىگە خاس فۇنكسىيەسى بار. بويۇن قىسمى بېشىمىزنى گەۋدىمىز بىلەن تۇتاشتۇرىدىغان مۇھىم ئورۇن بولۇپ، ئۇنىڭ تەۋرىنىشى، تايىنىشى ۋە مېڭىگە قان يەتكۈزۈش قاتارلىق ھەرىكەتلىرى بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇللىرىنىڭ خىزمىتى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك. بۇ مۇسكۇللار بېشىمىزنىڭ تۇرۇشىنى ساقلاپلا قالماي، يەنە بويۇننىڭ ئەتراپىدىكى نېرۋا ۋە قان تومۇرلارنى قوغداشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش ئارقىلىق، بويۇن ئاغرىقىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە داۋالاشقا ياردەم بېرەلەيمىز.

بۇ ماقالىدە، بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇل توپلىرىنىڭ قۇرۇلمىسى، ئاساسلىق تەركىبلىرى ۋە ھەر بىر قىسىمنىڭ فۇنكسىيەسى تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلىدۇ. رەسىمدە كۆرسىتىلگەن ھەر بىر بەلگە (label) ئارقىلىق، بۇ مۇسكۇللارنىڭ ئاناتومىيەلىك ئالاھىدىلىكلىرى ۋە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى چۈشەندۈرۈلىدۇ. بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇللىرىنىڭ ساغلاملىقى ئادەم بەدىنىنىڭ ئومۇمىي ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم بولۇپ، ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش كىشىلەرنىڭ بەدەن ساغلاملىقىنى ياخشىلاشقا ياردەم بېرىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇل توپلىرى (Deep Neck Muscles)

بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇل توپلىرى بويۇننىڭ ئالدى، يان ۋە ئارقا تەرەپلىرىگە جايلاشقان، بويۇن ۋە باش ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدىغان مۇھىم مۇسكۇللار توپىدۇر. بۇ مۇسكۇللار بويۇن ئومۇرتقىسىنى مۇقىملاشتۇرۇپ، بېشىمىزنىڭ تۇرۇشىنى ساقلايدۇ ھەمدە يۇتۇش، سۆزلەش ۋە نەپەسلىنىش قاتارلىق فۇنكسىيەلەردە ياردەمچى رول ئوينايدۇ. ئۇلار يەنە مۇھىم قان تومۇرلار ۋە نېرۋىلارنى قوغداش بىلەن بىرگە، بويۇننىڭ ئەتراپىدىكى ھەرىكەتلەرنىڭ راۋان بولۇشىنى تەمىنلەيدۇ. بۇ مۇسكۇللارنىڭ ساغلاملىقى بويۇن ئاغرىقىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، تۇرۇش شەكلىنى ياخشىلاش ۋە بويۇن قىسمىنىڭ فۇنكسىيەسىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشتە ئاچقۇچلۇق ئەھمىيەتكە ئىگە.

• بۇلۇتسىمان كاۋىكى (Cavernous Sinus / 海绵窦)
  بۇلۇتسىمان كاۋىكى باش سۆڭىكىنىڭ ئىچىدە، كاللا ئاساسىغا جايلاشقان بىر جۈپ چوڭ قان تومۇر بوشلۇقى بولۇپ، ئۇ ئاساسلىقى چوڭ مېڭىدىن كەلگەن قاننى يىغىپ، يۈرەككە قايتۇرىدۇ. ئۇنىڭ ئىچىدە كۆز ھەرىكەت نېرۋىسى، چىش نېرۋىسى ۋە ئىچكى ئۇيقۇ ئارتېرىيىسى قاتارلىق مۇھىم نېرۋا ۋە قان تومۇرلار ئۆتىدۇ.
• بىگىزسىمان ئۆسۈك (Styloid Process / 茎突)
  بىگىزسىمان ئۆسۈك چاكىنى سۆڭەكنىڭ ئاستى تەرىپىدىن چىققان، بىر ئىنچىكە، ئۇزۇن سۆڭەك ئۆسۈكى. ئۇ تىل ئاستى سۆڭىكى، بوغماق ئاۋاز ھەرىكىتى ۋە يۇتۇشقا مۇناسىۋەتلىك بىر قانچە مۇسكۇل ۋە بوغماق ئاۋاز پەيلىرىنى تۇتاشتۇرىدۇ.
• ھالقىسىمان ئومۇرتقا توغرا ئۆسۈكى (Transverse Process of Atlas / 寰椎横突)
  ھالقىسىمان ئومۇرتقا (C1 ئومۇرتقىسى) نىڭ يان تەرىپىدىكى ئۆسۈك بولۇپ، بۇ ئۆسۈك ئارقىلىق بويۇن مۇسكۇللىرى ۋە بەزى پەرپەيلەر بىرلىشىدۇ. ئۇ ئومۇرتقا ئارتېرىيىسىنىڭ ئۆتۈشىگە يول ئاچىدۇ ۋە بويۇن ھەرىكىتىنى مۇقىملاشتۇرىدۇ.
• باش ئۇزۇن مۇسكۇل (Longus Capitis / 头长肌)
  باش ئۇزۇن مۇسكۇل بويۇن ئومۇرتقىسىنىڭ ئالدى تەرىپىگە جايلاشقان بولۇپ، بېشىمىزنى ئالدىغا ئېگىش ۋە بويۇن ئومۇرتقىسىنى مۇقىملاشتۇرۇش فۇنكسىيەسىگە ئىگە. ئۇ بېشىمىزنىڭ تۇرۇشىنى ساقلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• بويۇن ئۇزۇن مۇسكۇل (Longus Colli / 颈长肌)
  بويۇن ئۇزۇن مۇسكۇل بويۇن ئومۇرتقىسىنىڭ ئالدى تەرىپىدە، باش ئۇزۇن مۇسكۇلنىڭ ئاستى تەرىپىگە جايلاشقان. ئۇ بويۇننى ئالدىغا ئېگىش، يانغا قايرىش ۋە بويۇن ئومۇرتقىسىنى مۇقىملاشتۇرۇش فۇنكسىيەسىگە ئىگە.
• ئومۇرتقا ئارتېرىيىسى (Vertebral Artery / 椎动脉)
  ئومۇرتقا ئارتېرىيىسى بويۇن ئومۇرتقىسىدىكى تۆشۈكلەر ئارقىلىق يۇقىرىغا ئۆرلەپ، مېڭىنىڭ ئارقا قىسمىغا قان يەتكۈزىدۇ. ئۇ ئوكسىگېن ۋە ئوزۇقلۇق ماددىلارنى مېڭە غولى، مېڭە ۋە كىچىك مېڭىگە يەتكۈزۈپ بېرىدىغان مۇھىم قان تومۇردۇر.
• 1-قوۋۇرغا (First Rib / 第一肋)
  1-قوۋۇرغا كۆكرەك قىسمىدىكى ئەڭ ئۈستۈنكى قوۋۇرغا بولۇپ، ئۇ بويۇن بىلەن كۆكرەك قىسمىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇنىڭ يۇقىرى يۈزىدە چوڭقۇر بويۇن مۇسكۇللىرى ۋە مۈرە پەيلىرىگە ئورۇنلاشتۇرۇلغان بىر قانچە مۇسكۇل ۋە نېرۋا-قان تومۇرلار ئۆتىدۇ.
• ئوقۇرەك ئاستى ئارتېرىيىسى (Subclavian Artery / 锁骨下动脉)
  ئوقۇرەك ئاستى ئارتېرىيىسى قوۋۇرغا ئاستىدىن ئۆتۈپ، قول-پۇت ۋە بويۇننىڭ ئۈستۈنكى قىسمىغا قان بېرىدىغان مۇھىم ئارتېرىيە. ئۇ قوللارغا قان يەتكۈزۈشتىن باشقا، بويۇن ۋە مۈرىنىڭ قان تەمىناتىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• بىلەك چىگىشى (Brachial Plexus / 臂丛)
  بىلەك چىگىشى بويۇندىن باشلىنىپ قولغا تۇتاشقان نېرۋا تورى بولۇپ، قول ۋە قولنىڭ بويۇنغا يېقىن قىسىملىرىدىكى مۇسكۇللارنىڭ ھەرىكىتىنى ۋە تۇيغۇسىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇنىڭ زەخىملىنىشى قول-پۇت ھەرىكىتىگە تەسىر كۆرسىتىدۇ.
• ئالدى قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل (Anterior Scalene Muscle / 前斜角肌)
  ئالدى قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل بويۇننىڭ يان تەرىپىگە جايلاشقان بولۇپ، ئۇ بويۇننى ئالدىغا ئېگىش، يانغا قايرىش ۋە ئالدىنقى قوۋۇرغىنى يۇقىرىغا كۆتۈرۈش فۇنكسىيەسىگە ئىگە. ئۇنىڭ ئارقا تەرىپىدە بىلەك چىگىشى ۋە ئوقۇرەك ئاستى ئارتېرىيىسى ئۆتىدۇ.
• ئوتتۇرا قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل (Middle Scalene Muscle / 中斜角肌)
  ئوتتۇرا قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل ئالدى قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇلنىڭ ئارقا تەرىپىدە، بويۇننىڭ يان تەرىپىگە جايلاشقان. ئۇ ئالدى قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇلغا ئوخشاش بويۇننى ھەرىكەتلەندۈرۈش ۋە نەپەسلىنىشتە ياردەمچى رول ئوينايدۇ.
• 3-بويۇن نېرۋىسى (Third Cervical Nerve / 第三颈神经)
  3-بويۇن نېرۋىسى بويۇن ئومۇرتقىسىدىن چىققان نېرۋا بولۇپ، بويۇن قىسمىدىكى بىر قىسىم مۇسكۇللارنىڭ ھەرىكىتىنى ۋە تۇيغۇسىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ بويۇن ۋە يۇقىرى گەۋدە قىسمىدىكى نېرۋا تورىنىڭ بىر قىسمى.
• ئاداشقان نېرۋا (Vagus Nerve / 迷走神经)
  ئاداشقان نېرۋا 10-باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، باش سۆڭەك قىسمىدىن باشلىنىپ كۆكرەك ۋە قورساق قىسمىدىكى ئەزالارغا تۇتىشىدۇ. ئۇ يۈرەك، ئۆپكە، ئاشقازان-ئۈچەي سىستېمىسى ۋە باشقا ئىچكى ئەزالارنىڭ فۇنكسىيەسىنى كونترول قىلىدۇ.
• باش ئالدى تۈز مۇسكۇل (Rectus Capitis Anterior / 头前直肌)
  باش ئالدى تۈز مۇسكۇل باش سۆڭىكىنىڭ ئاستى قىسمىدىن باشلىنىپ، بويۇن ئومۇرتقىسىغا تۇتىشىدۇ. ئۇ بېشىمىزنى ئالدىغا ئېگىش فۇنكسىيەسىگە ئىگە بولۇپ، باشنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• باش سىرت تەرەپ تۈز مۇسكۇل (Rectus Capitis Lateralis / 头外侧直肌)
  باش سىرت تەرەپ تۈز مۇسكۇل باش سۆڭىكىنىڭ ئاستى قىسمىدىن باشلىنىپ، بويۇن ئومۇرتقىسىغا تۇتىشىدۇ. ئۇ بېشىمىزنى يان تەرەپكە ئېگىش فۇنكسىيەسىگە ئىگە بولۇپ، باشنىڭ يان ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ.
• بويۇن ئىچكى ۋىناسى (Internal Jugular Vein / 颈内静脉)
  بويۇن ئىچكى ۋىناسى بويۇننىڭ چوڭ بىر ۋىناسى بولۇپ، ئۇ باش ۋە بويۇن قىسمىدىكى قاننى يىغىپ، يۈرەككە قايتۇرىدۇ. ئۇ باش سۆڭەكتىن كەلگەن چىقىش تومۇرى بولۇپ، بويۇننىڭ مۇھىم قان تومۇر سىستېمىسىنىڭ بىر قىسمىدۇر.
• بويۇن ئىچكى ئارتېرىيىسى (Internal Carotid Artery / 颈内动脉)
  بويۇن ئىچكى ئارتېرىيىسى ئادەم بەدىنىدىكى ئاساسلىق قان تومۇرلارنىڭ بىرى بولۇپ، مېڭە ۋە كۆزلەرگە قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ بويۇننىڭ چوڭقۇر قىسمىدىن ئۆتۈپ، باش سۆڭەكنىڭ ئىچىگە كىرىدۇ.

ئومۇمىي چۈشەندۈرۈش

بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇل توپلىرى ئادەم بەدىنىنىڭ ئاناتومىيەلىك جەھەتتىن ئىنتايىن مۇرەككەپ ۋە فۇنكسىيەلىك جەھەتتىن ئىنتايىن مۇھىم بىر قىسمى. بۇ مۇسكۇللار بويۇن ئومۇرتقىسىنى مۇقىملاشتۇرۇپ، بېشىمىزنىڭ تۇرۇشىنى ساقلايدۇ. ئۇلارنىڭ ساغلام فۇنكسىيەسى ئادەم بەدىنىنىڭ تەڭپۇڭلۇقى، ھەرىكەتلىرى ۋە نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئادەتتىكى خىزمىتى ئۈچۈن ئىنتايىن موھىم.

• ئاناتومىيەلىك ئالاھىدىلىكى: بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇللىرى بويۇن ئومۇرتقىسىغا يېقىن جايلاشقان بولۇپ، ئاساسلىقى ئومۇرتقا ئارىلىق دىسكىسىنى قوغداش ۋە بويۇننىڭ ھەرىكەت دائىرىسىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇلار باش ئۇزۇن مۇسكۇل، بويۇن ئۇزۇن مۇسكۇل، قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل قاتارلىق مۇسكۇللاردىن تەركىب تاپىدۇ.
• فۇنكسىيەسى: بۇ مۇسكۇللار بويۇننى ئېگىش، يانغا قايرىش ۋە يۇقىرىغا كۆتۈرۈش قاتارلىق ھەرىكەتلەرگە قاتنىشىدۇ. ئۇلار يەنە نەپەسلىنىش جەريانىدا ئاكتىپ رول ئوينايدۇ، ئېغىر نەپەس ئالغاندا قوۋۇرغىنى يۇقىرىغا كۆتۈرۈشكە ياردەم بېرىدۇ.
• نېرۋا ۋە قان تومۇرلار: بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇللىرىنىڭ ئەتراپىدىن ئومۇرتقا ئارتېرىيىسى، بويۇن ئىچكى ئارتېرىيىسى، بويۇن ئىچكى ۋىناسى قاتارلىق مۇھىم قان تومۇرلار ھەمدە ئاداشقان نېرۋا ۋە بىلەك چىگىشى قاتارلىق نېرۋىلار ئۆتىدۇ. بۇ ئەزالار بويۇن مۇسكۇللىرى بىلەن ئۆز-ئارا زىچ مۇناسىۋەتتە بولۇپ، ئۇلارنىڭ ساغلاملىقى ئومۇمىي بەدەن فۇنكسىيەسىگە بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ.
• كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى: بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇللىرىنىڭ زەخىملىنىشى ياكى ئىقتىدارىنىڭ قالايمىقانلىشىشى بويۇن ئاغرىقى، باش ئاغرىقى، قول-پۇت تۇيۇقلىشىش قاتارلىق كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. دائىملىق چېنىقىش، توغرا تۇرۇش شەكلى ۋە بويۇن ساغلاملىقىنى ئاسراش ئارقىلىق بۇ خىل مەسىلىلەرنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ. مەسىلەن، قىيپاش بۇلۇڭلۇق مۇسكۇل سىندۇرۇمى بىلەك چىگىشىنى قىسىپ، قول-پۇتتا ئاغرىق ۋە تۇيۇقلىشىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
• ياشاش ئۇسۇلى بىلەن مۇناسىۋىتى: زامانىۋى تۇرمۇش ئۇسۇلىدا ئۇزۇن ۋاقىت كومپيۇتېر ئالدىدا ئولتۇرۇش، تېلېفونغا بېرىلىپ كېتىش قاتارلىق ئەھۋاللار بويۇن مۇسكۇللىرىغا ئېغىر بېسىم بېرىدۇ. بۇ ئەھۋالدا بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇللىرىنىڭ ئاسراشقا ئەھمىيەت بېرىش، ئۇلارنى كۈچلەندۈرۈش ۋە سوزۇش ئارقىلىق بويۇن ساغلاملىقىنى قوغداش ناھايىتى مۇھىم.
• داۋالاش ئۇسۇللىرى: بويۇن مۇسكۇللىرىغا مۇناسىۋەتلىك ئاغرىق ياكى ئىقتىدار قالايمىقانلىشىشنى داۋالاشتا فىزىكىلىق داۋالاش، يۇمشاق توقۇلمىلارنى مانۇئال داۋالاش، چېنىقىش ۋە بەزىدە دورا ئىشلىتىش ئۇسۇللىرى قوللىنىلىدۇ. بويۇننىڭ چوڭقۇر قىسمىدىكى قان تومۇر ۋە نېرۋىلارنىڭ ئۆتۈشىگە دىققەت قىلىش، توغرا دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاش ئەڭ مۇھىم.

بويۇن چوڭقۇر مۇسكۇل توپلىرى بىزنىڭ كۈندىلىك ھاياتىمىزدىكى ھەرىكەت ۋە فۇنكسىيەلەر ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. ئۇلارنىڭ ئاناتومىيەسى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش، بويۇن ساغلاملىقىنى ئاسراش ۋە بويۇن ئاغرىقىنى ئازايتىشقا ياردەم بېرىدۇ.