بۇ رەسىم ئىنسان باش سۆڭىكىنىڭ يان تەرەپتىن كۆرۈنۈشىنى ئىنتايىن ئېنىق ۋە رەڭلەر بىلەن ئايرىپ كۆرسىتىپ بەرگەن ئاناتومىيىلىكل بىر رەسىمدۇر. ئۇ باش سۆڭەكنى تەشكىل قىلىدىغان ئاساسلىق سۆڭەكلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇپ، ھەر بىر سۆڭەكنىڭ ئورنى ۋە نامى ئېنىق بەلگىلەنگەن. تۆۋەندە ھەربىر قسىىمنىڭ ئۇيغۇرچە ۋە ئىنگىلىزچە ئىسىم ۋە مۇناسىۋەتلىك تونۇشتۇرۇلۇشى بېرىلدى.
رەسىم ئەسلى مەنبەسى image source and credit :
By LadyofHats Mariana Ruiz Villarreal – made it myself, Public Domain, Link
باش سۆڭەكنىڭ ئاساسلىق تەركىبىي قىسىملىرى
ماڭلاي سۆڭىكى / پىشانە سۆڭەك (Frontal bone)
بۇ سۆڭەك باش سۆڭەكنىڭ ئالدى قىسمىغا، يەنى پىشانىگە جايلاشقان. ئۇ كۆز ئويمىنىنىڭ ئۈستۈنكى قىسمىنى شەكىللەندۈرۈپ، مېڭىنىڭ ئالدى قىسمىنى قوغداش رولىنى ئوينايدۇ.
كېپىنەك سۆڭەك (Sphenoid bone)
بۇ باش سۆڭەكنىڭ ئوتتۇرا قىسمىغا جايلاشقان، كېپىنەك شەكىللىك مۇرەككەپ سۆڭەك. ئۇ باش سۆڭەكنىڭ ئاساسىنى تەشكىل قىلىپ، باشقا نۇرغۇن سۆڭەكلەر بىلەن تۇتىشىدۇ.
غەلۋىر سۆڭەك (Ethmoid bone)
بۇ سۆڭەك بۇرۇن بوشلۇقى بىلەن مېڭە ئارىسىغا جايلاشقان. ئۇ ئىنتايىن يېنىك ۋە نازۇك بولۇپ، بۇرۇن بوشلۇقىنىڭ ئۈستۈنكى قىسمى ۋە كۆز ئويمىنىنىڭ ئىچكى تېمىنى شەكىللەندۈرىدۇ.
بۇرۇن سۆڭىكى (Nasal bone)
بۇ ئىككى كىچىك سۆڭەك بۇرۇننىڭ تۈۋىنى ھاسىل قىلىدۇ. ئۇلار ئوتتۇرا سىزىقتا ئۆزئارا ئۇچرىشىپ، بۇرۇننىڭ ئۈستۈنكى قاتتىق قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ.
ياش سۆڭىكى (Lacrimal bone)
بۇ كىچىك ھەم نېپىز سۆڭەك كۆز ئويمىنىنىڭ ئىچكى-ئالدى قىسمىغا جايلاشقان. بۇ سۆڭەكتە كۆزىمىزنىڭ ياش خالتىسى جايلىشىدىغان بىر ئويمان بار.
يۇقىرى ئىڭەك (جاغ) سۆڭىكى (Maxilla bone)
بۇ يۈزنىڭ ئوتتۇرا قىسمىنى تەشكىل قىلىدىغان ئاساسلىق سۆڭەك. ئۇ يۇقىرى چىشلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، بۇرۇن بوشلۇقىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىنى ۋە ئېغىز بوشلۇقىنىڭ ئۈستىنى (تاڭلاينى) ھاسىل قىلىدۇ.
تۆۋەن ئىڭەك (جاغ) سۆڭىكى (Mandible bone)
بۇ باش سۆڭەكتىكى بىردىنبىر ھەرىكەتچان سۆڭەك بولۇپ، تۆۋەنكى ئىڭەكنى تەشكىل قىلىدۇ. ئۇ چاينىغاندا ۋە سۆزلىگەندە ھەرىكەت قىلىپ، تۆۋەنكى چىشلارنى كۆتۈرۈپ تۇرىدۇ.
ياڭاق (ياناق) سۆڭىكى (Zygomatic bone)
بۇ سۆڭەك ئادەتتە ياناق سۆڭىكى دەپمۇ ئاتىلىدۇ. ئۇ ياناقنىڭ گەۋدىلىك قىسمىنى ھاسىل قىلىپ، كۆز ئويمىنىنىڭ يان ۋە تۆۋەنكى قىرلىرىنى شەكىللەندۈرىدۇ.
چېكە سۆڭىكى (Temporal bone)
بۇ جۈپ سۆڭەك باش سۆڭەكنىڭ يان تەرىپىگە ۋە ئاساسىغا جايلاشقان. ئۇ ئاڭلاش ۋە تەڭپۇڭلۇق ئەزالىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ھەمدە تۆۋەن ئىڭەك سۆڭىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ.
چوققا سۆڭىكى (Parietal bone)
بۇ جۈپ سۆڭەك باش سۆڭەكنىڭ ئۈستۈنكى ۋە يان تەرەپلىرىنىڭ كۆپ قىسمىنى ئىگىلەيدۇ. ئۇلار بىرلىشىپ، مېڭىنى ئۈستىدىن ۋە يان تەرەپتىن قوغدايدىغان چوڭ بوشلۇقنى ھاسىل قىلىدۇ.
گەجگە سۆڭىكى (Occipital bone)
بۇ سۆڭەك باش سۆڭەكنىڭ ئارقا ۋە تۆۋەنكى قىسمىغا جايلاشقان. ئۇنىڭدا چوڭ بىر تۆشۈك بار بولۇپ، ئومۇرتقا ئارىلىق مېڭىسى بۇ يەردىن ئۆتۈپ، چوڭ مېڭە بىلەن تۇتىشىدۇ.
ئومۇملاشتۇرۇپ ئېيتقاندا، بۇ رەسىمدە كۆرسىتىلگەندەك، ئىنسان باش سۆڭىكى بىر-بىرىگە زىچ باغلانغان نۇرغۇن سۆڭەكلەردىن تەركىب تاپقان مۇرەككەپ قۇرۇلما. بۇ سۆڭەكلەرنى ئاساسلىقى ئىككى چوڭ گۇرۇپپىغا ئايرىشقا بولىدۇ: مېڭىنى قوغدايدىغان مېڭە سۆڭەكلىرى (مەسىلەن، پىشانە ، چوققا ، گەجگە سۆڭەكلىرى) ۋە يۈز قۇرۇلمىسىنى ھاسىل قىلىدىغان يۈز سۆڭەكلىرى (مەسىلەن، يۇقىرى ۋە تۆۋەن ئىڭەك، ياناق سۆڭەكلىرى).
بۇ سۆڭەكلەرنىڭ ھەر بىرىنىڭ ئۆزىگە خاس شەكلى ۋە ئىقتىدارى بار بولۇپ، ئۇلار بىرلىكتە ئىنساننىڭ ھاياتىي پائالىيەتلىرىدە ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ. مەسىلەن، مېڭىنى تاشقى زەربىدىن ساقلاش، كۆرۈش، ئاڭلاش، پۇراش ۋە تەم سەزگۈ ئەزالىرىغا جاي ھازىرلاپ بېرىش، ھەمدە نەپەسلىنىش ۋە چاينىشىمىزغا ياردەم بېرىش قاتارلىقلار. بۇ رەڭلىك دىئاگرامما بۇ مۇرەككەپ قۇرۇلمىنى ئۆگىنىش ۋە چۈشىنىشنى ئاسانلاشتۇرۇپ، تېببىي ئوقۇغۇچىلار، تەتقىقاتچىلار ۋە ئاناتومىيەگە قىزىقىدىغان ھەر قانداق كىشى ئۈچۈن قىممەتلىك مەنبە بولۇپ قېلىشىنى ئۈمىد قىلىمىز.
