ئاياللار سىرتقى جىنسىي ئەزالىرى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

ئاياللارنىڭ تاشقى جىنسىي ئەزاسىنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسى

ئاياللارنىڭ تاشقى جىنسىي ئەزاسى ئاياللارنىڭ كۆپىيىش سىستېمىسىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى بولۇپ، ئۇ ئاساسلىقى جىنسىي مۇناسىۋەت، سۈيدۈك چىقىرىش ۋە تۇغۇت قاتارلىق فىزىئولوگىيىلىك فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەيدۇ. بۇ ئەزا مۇرەككەپ نېرۋا تالالىرى ۋە قان تومۇرلار بىلەن قاپلانغان بولۇپ، جىنسىي غىدىقلىنىشقا نىسبەتەن ئىنتايىن سەزگۈر كېلىدۇ. ئۇنىڭ ساغلاملىقى ئاياللارنىڭ تۇرمۇش سۈپىتى ۋە ئۆزىگە بولغان ئىشەنچىسىگە بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ.

ئاياللارنىڭ تاشقى جىنسىي ئەزاسىنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسىنى توغرا چۈشىنىش، ئاياللارنىڭ ئۆز سالامەتلىكىگە كۆڭۈل بۆلۈشى ۋە كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. بۇ ئەزا ئاياللارنىڭ ھورمون سەۋىيەسىنىڭ ئۆزگىرىشىگە ئەگىشىپ، ھاياتلىق دەۋرىنىڭ ھەرقايسى باسقۇچلىرىدا ئوخشىمىغان ئۆزگىرىشلەرنى باشتىن كەچۈرىدۇ. شۇڭلاشقا، بۇ ئەزانىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى ۋە نورمال فىزىئولوگىيىلىك رولى ھەققىدە ئىلمىي چۈشەنچىگە ئىگە بولۇش، ھەر بىر ئايال ئۈچۈن زۆرۈر بىلىملەرنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

ئاياللار سىرتقى جىنسىي ئەزالىرى
(Female External Genitalia, 女性外生殖器)

ئاياللارنىڭ سىرتقى جىنسىي ئەزالىرى، يەنى ۋۇلۋا (Vulva)، ئاياللار كۆپىيىش سىستېمىسىنىڭ سىرتقى قىسمىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇ جىنسىي يول ئېغىزى، دىلچىق ۋە سۈيدۈك يولى ئېغىزىنى قوغداش رولىنى ئوينايدۇ ھەمدە جىنسىي ھۇزۇرلىنىشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ. بۇ ئەزا بىر قانچە ئوخشىمىغان قىسىملاردىن تەركىب تاپقان بولۇپ، ھەر بىر قىسمىنىڭ ئۆزىگە خاس ئاناتومىيىلىك ئالاھىدىلىكى ۋە فىزىئولوگىيىلىك فۇنكسىيەسى بار. بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ماسلىشىپ ئىشلىشى ئاياللارنىڭ نورمال فىزىئولوگىيىلىك پائالىيىتىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

• دوۋسۇن دۆڭچىسى (Mons Pubis, 阴阜): بۇ قىسمى قورساقنىڭ تۆۋەنكى قىسمىدىكى دۆڭچىسىمان تېرە بولۇپ، ياغ قەۋىتىدىن تەركىب تاپقان. ئۇ جىنسىي مۇناسىۋەت جەريانىدا سوقۇلۇشنىڭ تەسىرىنى يېنىكلىتىپ، قوغداش رولىنى ئوينايدۇ.
• دىلچىق قاپلىغۇچى تېرە (Clitoral Hood, 阴蒂包皮): بۇ تېرە دىلچىق بېشىنى قاپلاپ تۇرىدىغان بىر قەۋەت تېرە. ئۇنىڭ ئاساسلىق رولى دىلچىق بېشىنى سىرتقى غىدىقلىنىشتىن قوغداش ۋە ئۇنىڭ سەزگۈرلۈكىنى ساقلاش.
• دىلچىق بېشى (Glans Clitoridis, 阴蒂头): دىلچىقنىڭ سىرتقا كۆرۈنۈپ تۇرىدىغان قىسمى بولۇپ، نېرۋا تالالىرى ئىنتايىن كۆپ بولغاچقا، جىنسىي غىدىقلىنىشقا ناھايىتى سەزگۈر كېلىدۇ. بۇ قىسمى ئاياللارنىڭ جىنسىي ھۇزۇرلىنىشىدىكى ئەڭ مۇھىم ئەزالارنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ.
• سۈيدۈك يولى سىرتقى ئېغىزى (External Urethral Orifice, 尿道外口): بۇ ئاياللارنىڭ سۈيدۈك چىقىرىش يولىنىڭ سىرتقى ئېغىزى. ئۇ دىلچىق بېشىنىڭ ئاستى تەرىپىگە، جىنسىي يول ئېغىزىنىڭ ئۈستى تەرىپىگە جايلاشقان.
• جىنسىي يول سىرتقى ئېغىزى (Vaginal Orifice, 阴道外口): بۇ جىنسىي يولنىڭ سىرتقا ئېچىلغان قىسمى بولۇپ، جىنسىي مۇناسىۋەت، ھەيىز قېنىنىڭ چىقىشى ۋە تۇغۇت قاتارلىق ئىشلاردا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇنىڭ ئەتراپىدا ھالقىسىمان مۇسكۇللار بار بولۇپ، جىنسىي يولنىڭ ئېلاستىكىلىقىنى ساقلايدۇ.
• جىنسىي يول دالان ئويمىنى (Vestibular Fossa, 阴道前庭窝): كىچىك جىنسىي لەۋنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى، جىنسىي يول ئېغىزى بىلەن لەۋ ئارقا بىرلەشمىسى ئارىسىدىكى ئويمانلىق. بۇ جاي سىلىق ھەم نەم بولۇپ، جىنسىي يولنىڭ كىرىش ئېغىزىنى قوغداشقا ياردەم بېرىدۇ.
• چات ئارىلىق (Perineum, 会阴): جىنسىي يول ئېغىزى بىلەن مەقئەت ئارىسىدىكى رايوننى كۆرسىتىدۇ. بۇ قىسمىدا كۆپلىگەن مۇسكۇل ۋە توقۇلمىلار بولۇپ، داس بوشلۇقى ئەزالىرىنى تىرەپ تۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• مەقئەت (Anus, 肛门): چوڭ تەرەت چىقىرىش يولىنىڭ ئەڭ ئاخىرقى ئېغىزى. ئۇ توغرا ئۈچەينىڭ ئاخىرلىشىش قىسمى بولۇپ، ئ iradilik ھالدا چوڭ تەرەتنى كونترول قىلىش فۇنكسىيەسىگە ئىگە.
• لەۋ ئارقا بىرلەشمىسى (Posterior Commissure, 唇后联合): ئىككى تەرەپتىكى چوڭ جىنسىي لەۋنىڭ ئارقا تەرەپتە ئۇچراشقان قىسمى. بۇ قىسمى چات ئارىلىقىنىڭ ئالدىنقى چېگرىسىنى ھاسىل قىلىدۇ.
• جىنسىي لەۋ ئىلىنچىقى (Frenulum of Labia Minora, 阴唇系带): كىچىك جىنسىي لەۋلەرنىڭ ئارقا تەرەپتە ئۆزئارا تۇتىشىدىغان نېپىز تېرە قатلىمى. بۇ قۇرۇلما تۇغۇت جەريانىدا ئاسانلا يىرتىلىپ كېتىشى مۇمكىن.
• دالان چوڭ بەز ئېغىزى (Opening of Greater Vestibular Gland, 前庭大腺开口): بۇ بەزلەر جىنسىي يول ئېغىزىنىڭ ئىككى تەرىپىگە جايلاشقان بولۇپ، جىنسىي غىدىقلىنىش ۋاقتىدا سۇيۇقلۇق ئاجرىتىپ چىقىرىپ، جىنسىي يولنى سىلىقلاش رولىنى ئوينايدۇ. بۇ ئېغىز شۇ بەزلەرنىڭ سۇيۇقلۇق چىقىرىش ئورنى ھېسابلىنىدۇ.
• قىزلىق پەردە (Hymen, 处女膜): جىنسىي يول ئېغىزىنى قىسمەن ياكى تولۇق قاپلاپ تۇرىدىغان نېپىز پەردە. ئۇنىڭ شەكلى ۋە قېلىنلىقى ھەر بىر ئايالدا ئوخشىمايدۇ ھەمدە تۇنجى قېتىملىق جىنسىي مۇناسىۋەتتە ياكى باشقا فىزىكىلىق ھەرىكەتلەر سەۋەبىدىن يىرتىلىشى مۇمكىن.
• كىچىك جىنسىي لەۋ (Labia Minora, 小阴唇): چوڭ جىنسىي لەۋنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى بىر جۈپ نېپىز تېرە قатلىمى. ئۇ جىنسىي يول ئېغىزى ۋە سۈيدۈك يولى ئېغىزىنى قوغدايدۇ ھەمدە جىنسىي غىدىقلىنىشقا سەزگۈر كېلىدۇ.
• چوڭ جىنسىي لەۋ (Labia Majora, 大阴唇): دوۋسۇن دۆڭچىسىدىن تۆۋەنگە سوزۇلغان بىر جۈپ تېرە قатلىمى. ئۇ ئىچكى قىسمىدىكى كىچىك جىنسىي لەۋ، دىلچىق ۋە جىنسىي يول ئېغىزىنى قوغدايدۇ.
• دىلچىق ئىلىنچىقى (Frenulum of Clitoris, 阴蒂系带): دىلچىق بېشىنىڭ ئاستى تەرىپى بىلەن كىچىك جىنسىي لەۋنىڭ ئۈستى قىسمىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان كىچىك تېرە قатلىمى. بۇ قۇرۇلما دىلچىقنىڭ ئورنىنى مۇقىملاشتۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
• لەۋ ئالدى بىرلەشمىسى (Anterior Commissure, 唇前联合): ئىككى تەرەپتىكى چوڭ جىنسىي لەۋنىڭ ئالدى تەرەپتە ئۇچراشقان قىسمى. بۇ قىسمى دوۋسۇن دۆڭچىسىنىڭ ئاستىغا جايلاشقان.

دىلچىق ، دالان شارچىسى ۋە دالان چوڭ بېزى
(Clitoris, Vestibular Bulb, and Greater Vestibular Gland; 阴蒂, 前庭球及前庭大腺)

بۇ ئۈچ قۇرۇلما ئاياللارنىڭ تاشقى جىنسىي ئەزالىرىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى بولۇپ، ئاساسلىقى جىنسىي ھۇزۇرلىنىش، جىنسىي يولنى سىلىقلاش ۋە قوغداش قاتارلىق فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەيدۇ. دىلچىق نېرۋا تالالىرىنىڭ موللىقى بىلەن جىنسىي ھۇزۇرلىنىشنىڭ مەركىزى ھېسابلانسا، دالان شارچىسى ق tahqisilishچان توقۇلمىدىن تەركىب تاپقان بولۇپ، جىنسىي غىدىقلىنىشتا قان بىلەن تولۇپ كېڭىيىدۇ. دالان چوڭ بېزى بولسا جىنسىي يولنى سىلىقلايدىغان سۇيۇقلۇقنى ئاجرىتىپ چىقىرىپ، جىنسىي مۇناسىۋەتنىڭ راۋان بولۇشىغا ياردەم بېرىدۇ. بۇ ئۈچ قۇرۇلما ئۆزئارا ماسلىشىپ، ئاياللارنىڭ جىنسىي فىزىئولوگىيەسىدە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

• دىلچىق بېشى (Glans Clitoridis, 阴蒂头): دىلچىقنىڭ ئەڭ سەزگۈر قىسمى بولۇپ، جىنسىي ھۇزۇرلىنىشنىڭ ئاساسلىق مەنبەسى. ئۇنىڭدا 8000 دىن ئارتۇق نېرۋا ئۇچى بار بولۇپ، ئاياللار ئورگازمىغا يېتىشىدە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.
• دىلچىق پۇتى (Crus of Clitoris, 阴蒂脚): دىلچىق تېنىنىڭ ئىككىگە ئايرىلىپ، داس سۆڭىكىگە تۇتاشقان قىسمى. بۇ قۇرۇلما قان بىلەن تولغاندا، دىلچىقنىڭ قاتتىقلىشىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
• دالان شارچىسى (Bulb of Vestibule, 前庭球): جىنسىي يول ئېغىزىنىڭ ئىككى تەرىپىگە جايلاشقان قان تولۇشچان توقۇلما. جىنسىي غىدىقلىنىش ۋاقتىدا قان بىلەن تولۇپ، جىنسىي يول ئېغىزىنى تارايتىپ، جىنسىي مۇناسىۋەتتىكى ھۇزۇرلىنىشنى ئاشۇرىدۇ.
• دالان چوڭ بېزى (Greater Vestibular Gland, 前庭大腺): بارتولىن بېزى دەپمۇ ئاتىلىدۇ، جىنسىي يول ئېغىزىنىڭ ئىككى تەرىپىگە جايلاشقان. ئۇ جىنسىي غىدىقلىنىشتا سۈزۈك، يېپىشقاق سۇيۇقلۇق ئاجرىتىپ چىقىرىپ، جىنسىي يولنى سىلىقلايدۇ.
• چات ئارىلىق يۈزە توغرا مۇسكۇلى (Superficial Transverse Perineal Muscle, 会阴浅横肌): چات ئارىلىقىدىكى يۈزە مۇسكۇللارنىڭ بىرى. ئۇ چات ئارىلىق مەركىزى پېيىنى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە داس بوشلۇقى ئەزالىرىنى تىرەپ تۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
• مەقئەت سىرتقى تاقىغۇچى مۇسكۇلى (External Anal Sphincter, 肛门外括约肌): مەقئەتنىڭ ئەتراپىنى ئوراپ تۇرىدىغان ھالقىسىمان مۇسكۇل. ئۇ ئiradilik ھالدا قىسقىراش ئارقىلىق چوڭ تەرەتنى كونترول قىلىش فۇنكسىيەسىنى ئۆتەيدۇ.
• ساغرا چوڭ مۇسكۇلى (Gluteus Maximus, 臀大肌): دۈمبىنىڭ ئاساسلىق مۇسكۇلى بولۇپ، بەدەننى تىك تۇرغۇزۇش، مېڭىش ۋە يۈگۈرۈش قاتارلىق ھەرىكەتلەردە مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ يانپاش بوغۇمىنى كېرىش ۋە سىرتقا بۇراش فۇنكسىيەسىگە ئىگە.
• چات ئارىلىق مەركىزى پېيى (Perineal Body, 会阴中心腱): چات ئارىلىقىدىكى كۆپلىگەن مۇسكۇللار تۇتىشىدىغان تالالىق توقۇلما. ئۇ داس بوشلۇقى ئەزالىرىنى تىرەپ تۇرۇش ۋە قوغداشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.
• سۈيدۈك تاناسىل ئەزا ئاستى سېرىقئېتى (Inferior Fascia of Urogenital Diaphragm, 尿生殖膈下筋膜): سۈيدۈك تاناسىل دىئافراگمىسىنىڭ ئاستىنى قاپلاپ تۇرىدىغان نېپىز پەردە. ئۇ داس بوشلۇقى قۇرۇلمىلىرىنى قوللاپ، ئۇلارنىڭ نورمال ئورنىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.
• جىنسىي يول ئېغىزى (Vaginal Opening, 阴道口): جىنسىي يولنىڭ سىرتقا ئېچىلغان ئېغىزى. بۇ ئورۇن جىنسىي مۇناسىۋەت، ھەيىز ۋە تۇغۇت قاتارلىق فىزىئولوگىيىلىك جەريانلار ئۈچۈن مۇھىم يول ھېسابلىنىدۇ.
• ئولتۇرغۇچى سۆڭەك بۇلۇتسىمان مۇسكۇلى (Ischiocavernosus Muscle, 坐骨海绵体肌): دىلچىق پۇتىنى قاپلاپ تۇرىدىغان مۇسكۇل. ئۇ قىسقىرىش ئارقىلىق دىلچىق پۇتىدىكى قاننىڭ قايتىشىنى توسۇپ، دىلچىقنىڭ قاتتىقلىقىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.
• دىلچىق تېنى (Body of Clitoris, 阴蒂体): دىلچىقنىڭ ئىچكى قىسمى بولۇپ، بىر جۈپ قان تولۇشچان توقۇلمىدىن تەركىب تاپقان. جىنسىي غىدىقلىنىشتا قان بىلەن تولۇپ كېڭىيىدۇ، بۇ دىلچىقنىڭ قاتتىقلىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
• دىلچىق ئاسما تارىمۇشى (Suspensory Ligament of Clitoris, 阴蒂悬韧带): دىلچىق تېنىنى قasıq سۆڭىكىگە بېكىتىپ تۇرىدىغان تارىمۇش. بۇ قۇرۇلما دىلچىقنىڭ ئورنىنى مۇقىملاشتۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.

ئومۇمىي خۇلاسە

ئاياللارنىڭ تاشقى جىنسىي ئەزالىرىنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش، ئاياللار ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. بۇ ئەزالارنىڭ ھەر بىر قىسمى ئۆزئارا ماسلىشىپ، كۆپىيىش، سۈيدۈك چىقىرىش ۋە جىنسىي ھۇزۇرلىنىش قاتارلىق مۇرەككەپ فىزىئولوگىيىلىك جەريانلارنى تاماملايدۇ. بۇ ئەزالارنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداش ئۈچۈن، تۇرمۇشتا بىر قاتار ئىشلارغا دىققەت قىلىش كېرەك.

تازىلىققا ئەھمىيەت بېرىش:

• ھەر كۈنى ئىللىق سۇ بىلەن يۇيۇش كېرەك، ئەمما ھەددىدىن زىيادە تازىلاش ياكى خىمىيەلىك ماددىلارنى ئىشلىتىشتىن ساقلىنىش كېرەك. چۈنكى بۇ جىنسىي يولنىڭ تەبىئىي PH قىممىتىنى بۇزۇپ، يۇقۇملىنىش خەۋپىنى ئاشۇرۇۋېتىدۇ.
• پاختا ماتېرىيالىدىن تىكىلگەن ئىچ كىيىملەرنى كىيىش، ھاۋا ئۆتۈشۈشچانلىقى ياخشى بولغاچقا، باكتېرىيە كۆپىيىشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

جىنسىي ساغلاملىق:

• بىخەتەر جىنسىي مۇناسىۋەتتە بولۇش، جىنسىي يول بىلەن يۇقىدىغان كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشتا ئىنتايىن مۇھىم.
• جىنسىي مۇناسىۋەتتىن بۇرۇن ۋە كېيىن تازىلىققا دىققەت قىلىش، يۇقۇملىنىش خەۋپىنى تۆۋەنلىتىدۇ.

مۇنتىزىم تەكشۈرتۈش:

• ئاياللار كېسەللىكلىرى بويىچە مۇنتىزىم تەكشۈرتۈپ تۇرۇش، ھەرقانداق يوشۇرۇن كېسەللىكنى بالدۇر بايقاش ۋە داۋالاشنىڭ ئاچقۇچى.
• ئەگەر سىرتقى جىنسىي ئەزالاردا قىچىشىش، ئاغرىش، غەلىتە پۇراق ياكى ئاجرالمىلارنىڭ ئۆزگىرىشى قاتارلىق ئەھۋاللار كۆرۈلسە، دەرھال دوختۇرغا كۆرۈنۈش كېرەك.

ساغلام تۇرمۇش ئادىتى:

• تەڭپۇڭ بولغان ئوزۇقلىنىش، يېتەرلىك ئۇيقۇ ۋە مۇۋاپىق چېنىقىش بەدەننىڭ ئىممۇنىتېت كۈچىنى ئاشۇرۇپ، ھەرخىل كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا ياردەم بېرىدۇ.
• روھىي بېسىمنى ئازايتىش ۋە ياخشى كەيپىياتنى ساقلاش، ئاياللارنىڭ ئىچكى ئاجراتما سىستېمىسىنىڭ نورمال ئىشلىشىگە پايدىلىق.

قىسقىسى، ئاياللارنىڭ تاشقى جىنسىي ئەزالىرىنىڭ ساغلاملىقى ئۇلارنىڭ ئومۇمىي سالامەتلىكىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى. يۇقىرىدىكى نۇقتىلارغا دىققەت قىلىش ئارقىلىق، ئاياللار ئۆزلىرىنىڭ فىزىئولوگىيىلىك ساغلاملىقىنى ئۈنۈملۈك قوغدىيالايدۇ ۋە تۇرمۇش سۈپىتىنى يۇقىرى كۆتۈرەلەيدۇ.