باكتېرىيە تۈكى ( چاچما تۈك )
菌毛
pili
باكتېرىيە تۈكى باكتېرىيە يۈزىدىكى بىر خىل ئىنچىكە قىسقا يىپسىمان قۇرۇلما بولۇپ، ئۇلار قامچا تۈكىگە ئوخشىمايدۇ، باكتېرىيەنىڭ ھەرىكىتىگە قاتناشمايدۇ.
باكتېرىيە تۈكى ( Pilus ) نۇرغۇن گرام مەنپىي باكتېرىيە يۈزىدىكى يىپسىمان ئاقسىلنىڭ قوشۇمچە ئەزاسى بولۇپ ،ئۇلار قامچا تۈككە قارىغاندا تېخىمۇ ئىنچىكە، تېخىمۇ قىسقا، تېخىمۇ تۈز ھەم كۆپ بولىدۇ. باكتېرىيە تۈكىنىڭ خىمىيەلىك تەركىبى ئاساسلىقى باكتېرىيە تۈكى ئاقسىلى ( Pilin ) بولۇپ ،بۇ خىل ئاقسىل ئانتىگېنلىق خۇسۇسىيەتكە ئىگە بولۇپ ،ترىپسىن ياكى باشقا ئاقسىل ئېنزىمى تەرىپىدىن پارچىلىنىدۇ. باكتېرىيە تۈكى باكتېرىيەگە يېپىشىش جەريانىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ، باكتېرىيەنىڭ پارازىت ئىگىسى ھۈجەيرىسىگە يېپىشىشىغا ياردەم بېرىدۇ، ئۇ باكتېرىيەنىڭ كېسەللىك پەيدا قىلىش مېخانىزمىدىكى بىر ئاچقۇچلۇق ئامىل. ئۇنىڭدىن باشقا، باكتېرىيە تۈكى يەنە ئىرسىيەت ماددىسىنىڭ گورىزونتال يۆتكىلىشىگە قاتنىشىپ، تاقابىلچان گېن ۋە زەھەر كۈچى فاكتورىنىڭ تارقىلىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
باكتېرىيە تۈكى باكتېرىيەلەرنىڭ ھەرىكىتى بىلەن مۇناسىۋەتسىز بولۇپ، ئۇلارنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى يېپىشىش ئەزاسى بولۇش سۈپىتى بىلەن، باكتېرىيەلەرنىڭ جانلىقلار ياكى جانسىزلارنىڭ يۈزىگە يېپىشىپ تۇرۇشىغا ياردەم بېرىدۇ. مەسىلەن، سۈيدۈك ئاجرىتىش سىستېمىسى يۇقۇملانغاندا، باكتېرىيە باكتېرىيە تۈكى ئارقىلىق سۈيدۈك يولى ۋە دوۋساقنىڭ ئېپىتېلىيە ھۈجەيرىسىگە يېپىشىۋالىدۇ. ھەربىر باكتېرىيەدە 001 − 005 تال باكتېرىيە تۈكى بولىدۇ، لېكىن ئۇلار ئىنتايىن كىچىك بولغاچقا، ئادەتتە ئېلېكترونلۇق مىكروسكوپ ئارقىلىقلا كۆزەتكىلى بولىدۇ.
ئومۇمەن ئېيتقاندا، باكتېرىيە تۈكى باكتېرىيە يۈزىنىڭ بىر خىل ئالاھىدە قۇرۇلمىسى بولۇپ، گەرچە بىۋاسىتە ھەرىكەتكە قاتناشمىسىمۇ، لېكىن باكتېرىيەنىڭ يېپىشىشى، كېسەل پەيدا قىلىش خۇسۇسىيىتى ۋە ئىرسىيەت ماددىسىنىڭ ئالمىشىشىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
