بالاغەت مەزگىلى دېگەن نېمە؟

بالاغەت مەزگىلى (Puberty): ئۆزگىرىش ۋە ئۆسۈپ يېتىلىشنىڭ ئاچقۇچلۇق دەۋرى

بالاغەت مەزگىلى ( Ergenlik, Puberty, 青春期 ) ئىنسان ھاياتىدىكى بالىلىق دەۋرىدىن قۇرامىغا يېتىشكە ئۆتۈشتىكى ھەل قىلغۇچ بىر ئۆتكەل باسقۇچ ھېسابلىنىدۇ. بۇ جەريان ئادەتتە قىزلاردا 8 ياشتىن 13 ياشقىچە، ئوغۇللاردا 9 ياشتىن 14 ياشقىچە بولغان ئارىلىقتا باشلىنىدۇ. بۇ مەزگىلدە، چوڭ مېڭە بەدەنگە ئۆسۈپ يېتىلىش سىگنالىنى بېرىپ، جىنسىي ھورمونلارنىڭ (Sex hormones) ئىشلەپچىقىرىلىشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ، بۇنىڭ بىلەن بىر قاتار كۆرۈنەرلىك جىسمانىي، پسىخىكىلىق ۋە ھېسسىيات ئۆزگىرىشلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

جىسمانىي جەھەتتىن، بالاغەت مەزگىلى جىنسىي ئەزالارنىڭ يېتىلىشى ۋە ئىككىنچى جىنسىي ئالاھىدىلىكلەرنىڭ (Secondary sexual characteristics) بارلىققا كېلىشى بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. قىزلاردا كۆكرەكنىڭ يېتىلىشى، بەدەن شەكلىنىڭ ئەگرىلىشىشى ۋە تۇنجى ھەيىزنىڭ (Menarche) كېلىشى قاتارلىق ئۆزگىرىشلەر كۆرۈلىدۇ. ئوغۇللاردا بولسا، ئۇرۇقدان ۋە جىنسىي ئەزانىڭ چوڭىيىشى، ئاۋازنىڭ توملىشىشى، مۇسكۇللارنىڭ تەرەققىي قىلىشى ۋە يۈزدە ساقال-بۇرۇتلارنىڭ ئۆسۈشىگە ئوخشاش ئۆزگىرىشلەر يۈز بېرىدۇ. ھەر ئىككى جىنسدا بوي ئېگىزلىكى تېز ئۆسۈش مەزگىلىنى باشتىن كەچۈرىدۇ ھەمدە تېرە ياغلىشىپ دانىخورەك چىقىش ئەھۋاللىرى كۆپىيىدۇ.

بۇ مەزگىل پەقەت جىسمانىي ئۆزگىرىشلەر بىلەنلا چەكلەنمەيدۇ، بەلكى كۈچلۈك ھېسسىيات ۋە پسىخىكىلىق ئۆزگىرىشلەرنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ھورمونلارنىڭ تۇيۇقسىز كۆپىيىشى سەۋەبىدىن، ئۆسمۈرلەردە كەيپىياتنىڭ تۇراقسىزلىقى، سەزگۈرلۈكنىڭ ئېشىپ كېتىشى، گاڭگىراش ۋە ئىلگىرى كۆرۈلۈپ باقمىغان كۈچلۈك ھېسسىياتلار پەيدا بولۇشى مۇمكىن. ئۇلار ئۆزىنىڭ كىملىكى ئۈستىدە ئىزدىنىشكە باشلايدۇ، مۇستەقىل بولۇشقا ئىنتىلىدۇ ۋە ئاتا-ئانىسىدىن ھېسسىيات جەھەتتىن ئايرىلىشقا باشلايدۇ.

بالاغەت مەزگىلى ھەر بىر ئادەمنىڭ جىنسىي جەھەتتىن پىشىپ يېتىلىپ، كۆپىيىش ئىقتىدارىغا ئىگە بولۇشىدىكى تەبىئىي ۋە زۆرۈر بىر جەرياندۇر. بۇ دەۋر گەرچە جىسمانىي ۋە ھېسسىيات جەھەتتىن مۇرەككەپ ۋەزىيەتلەرنى ئېلىپ كېلىدىغان بولسىمۇ، لېكىن ئۇ ساغلام بىر قۇرامىغا يەتكەن كىشى بولۇپ يېتىلىشنىڭ ئاساسىي ھېسابلىنىدۇ. شۇڭا، ئۆسمۈرلەر ۋە ئاتا-ئانىلارنىڭ بۇ مەزگىلدىكى ئۆزگىرىشلەرنى توغرا چۈشىنىشى ۋە ئۇنىڭغا ئاكتىپ پوزىتسىيەدە بولۇشى ئىنتايىن مۇھىم.