چوڭ ئۈچەينىڭ لىمفا سىستېمىسى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

چوڭ ئۈچەينىڭ لىمفا سىستېمىسى: لىمفا نەيچىلىرى ۋە تۈگۈنلىرىگە چوڭقۇر نەزەر

چوڭ ئۈچەي ئىنسانلارنىڭ ھەزىم قىلىش سىستېمىسىدىكى ئەڭ ئاخىرقى بۆلەك بولۇپ، ئۇ سۇ ۋە ئېلېكترولىتلارنى سۈمۈرۈش، قالدۇق ماددىلارنى ۋاقىتلىق ساقلاش ۋە ئاخىرىدا تاشقىرىغا چىقىرىشتەك مۇھىم فىزىئولوگىيىلىك ئىقتىدارلارنى ئۆتەيدۇ. بۇ ئەزانىڭ ساغلاملىقى پۈتكۈل بەدەننىڭ ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. چوڭ ئۈچەينىڭ نورمال ئىقتىدارىنى قوغداشتا، ئۇنىڭ لىمفا سىستېمىسى ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.

لىمفا سىستېمىسى پۈتكۈل بەدەنگە تارقالغان مۇرەككەپ تور بولۇپ، ئۇ ئىممۇنىتېت مۇداپىئەسى، توقۇلما سۇيۇقلۇقىنىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاش ۋە بەزى ماددىلارنى توشۇشقا مەسئۇل. چوڭ ئۈچەيگە جايلاشقان لىمفا نەيچىلىرى ۋە لىمفا تۈگۈنلىرى بۇ رايوندىكى ئىممۇنىتېتنى نازارەت قىلىش مەركىزى بولۇپلا قالماي، يەنە ئۈچەي راكى قاتارلىق كېسەللىكلەرنىڭ تارقىلىشىدىكى ئاساسلىق يول ھېسابلىنىدۇ. شۇڭلاشقا، چوڭ ئۈچەينىڭ لىمفا سىستېمىسىنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى ۋە ئىقتىدارىنى چوڭقۇر چۈشىنىش، كىلىنىكىلىق دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاش لايىھەسىنى تۈزۈشتە ئىنتايىن زور ئەھمىيەتكە ئىگە.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

چوڭ ئۈچەي لىمفا نەيچىسى ۋە لىمفا تۈگۈنى
(Lymphatic vessels and lymph nodes of the large intestine, 大肠淋巴管和淋巴结)

چوڭ ئۈچەينىڭ لىمفا سىستېمىسى ئۈچەي دىۋارىدىكى لىمفا تومۇرلىرىدىن باشلىنىپ، ئۈچەي يېنىدىكى، ئارىلىقتىكى ۋە ئاساسلىق لىمفا تۈگۈنلىرىگە ئۈزلۈكسىز يىغىلىدۇ. بۇ مۇرەككەپ تور سىستېمىسى توقۇلما ئارىسىدىكى ئارتۇق سۇيۇقلۇقنى قايتۇرۇپ، ئىممۇنىتېت ھۈجەيرىلىرىنى توشۇيدۇ. ئۇ يەنە چوڭ ئۈچەي راكىنىڭ تارقىلىشىدىكى ئاساسلىق يول بولۇپ، راك ھۈجەيرىلىرى لىمفا يولى ئارقىلىق يىراقتىكى ئەزالارغا يۆتكىلىدۇ. لىمفا ئېقىمى ئادەتتە چوڭ ئۈچەينى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق ئارتېرىيە تومۇرلىرىنىڭ يۆنىلىشىنى بويلاپ ماڭىدۇ.

رەسىمدىكى لىمفا تۈگۈنلىرىنىڭ تونۇشتۇرۇلۇشى:

• ئۈچەي بېغىش پەردە يۇقىرىقى لىمفا تۈگۈنى (Superior mesenteric lymph nodes, 肠系膜上淋巴结)
  بۇ لىمفا تۈگۈنلىرى يۇقىرى ئۈچەي بېغىش پەردە ئارتېرىيەسىنىڭ ئەتراپىغا جايلاشقان. ئۇلار ئاساسلىقى ئاچچىق ئۈچەي، مەقئەت ئۈچەي، كۆتۈرۈلگۈچى بوغما ئۈچەي ۋە توغرىسىغا كېسىپ ئۆتىدىغان بوغما ئۈچەينىڭ لىمفاسىنى قوبۇل قىلىدۇ.
• سول بوغماق ئۈچەي لىمفا تۈگۈنى (Left colic lymph nodes, 左结肠淋巴结)
  بۇ تۈگۈنلەر تۆۋەنلەيدىغان بوغماق ئۈچەينى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان سول بوغماق ئۈچەي ئارتېرىيەسىنى بويلاپ ئورۇنلاشقان. ئۇلار ئاساسلىقى تۆۋەنلەيدىغان بوغماق ئۈچەينىڭ لىمفا سۇيۇقلۇقىنى يىغىدۇ ۋە تۆۋەنكى ئۈچەي بېغىش پەردە لىمفا تۈگۈنىگە يەتكۈزىدۇ.
• ئۈچەي بېغىش پەردە تۆۋەنكى لىمفا تۈگۈنى (Inferior mesenteric lymph nodes, 肠系膜下淋巴结)
  بۇ لىمفا تۈگۈنلىرى تۆۋەنكى ئۈچەي بېغىش پەردە ئارتېرىيەسىنىڭ ئەتراپىغا جايلاشقان. ئۇلار تۆۋەنلەيدىغان بوغماق ئۈچەي، S شەكىللىك بوغماق ئۈچەي ۋە تۈز ئۈچەينىڭ يۇقىرى قىسمىدىكى لىمفانى قوبۇل قىلىدۇ.
• بوغماق ئۈچەي يان لىمفا تۈگۈنى (Paracolic lymph nodes, 结肠旁淋巴结)
  بۇ تۈگۈنلەر بوغماق ئۈچەي دىۋارىغا بىۋاسىتە يېقىن ياكى ئۇنىڭ بويىغا جايلاشقان. ئۇلار ئۈچەي دىۋارىدىن كەلگەن لىمفانى دەسلەپكى قەدەمدە سۈزىدىغان بىرىنچى بېكەت ھېسابلىنىدۇ.
• S شەكىللىك بوغماق ئۈچەي لىمفا تۈگۈنى (Sigmoid lymph nodes, 乙状结肠淋巴结)
  بۇ لىمفا تۈگۈنلىرى S شەكىللىك بوغماق ئۈچەي ۋە ئۇنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئارتېرىيەلەرنى بويلاپ جايلاشقان. ئۇلار S شەكىللىك بوغماق ئۈچەيدىن كەلگەن لىمفا سۇيۇقلۇقىنى يىغىپ، تۆۋەنكى ئۈچەي بېغىش پەردە لىمفا تۈگۈنىگە يۆتكەيدۇ.
• تۈز ئۈچەي يۇقىرىقى لىمفا تۈگۈنى (Superior rectal lymph nodes, 直肠上淋巴结)
  بۇ تۈگۈنلەر تۈز ئۈچەينىڭ يۇقىرى قىسمىنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان يۇقىرى تۈز ئۈچەي ئارتېرىيەسىنى بويلاپ ئورۇنلاشقان. ئۇلار تۈز ئۈچەينىڭ يۇقىرى قىسمىدىكى لىمفانى يىغىپ، تۆۋەنكى ئۈچەي بېغىش پەردە لىمفا تۈگۈنىگە قۇيىدۇ.
• بوغماق ئۈچەي ئۈستى لىمفا تۈگۈنى (Lymph nodes of the ascending colon, 结肠上淋巴结)
  بۇ لىمفا تۈگۈنلىرى كۆتۈرۈلگۈچى بوغماق ئۈچەي بويىغا جايلاشقان بولۇپ، ئوڭ بوغماق ئۈچەي لىمفا تۈگۈنلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇلار كۆتۈرۈلگۈچى بوغماق ئۈچەيدىن كەلگەن لىمفانى قوبۇل قىلىپ، يۇقىرى ئۈچەي بېغىش پەردە لىمفا تۈگۈنلىرىگە يەتكۈزىدۇ.
• ئوتتۇرا بوغماق ئۈچەي لىمفا تۈگۈنى (Middle colic lymph nodes, 中结肠淋巴结)
  بۇ تۈگۈنلەر توغرىسىغا كېسىپ ئۆتىدىغان بوغماق ئۈچەينى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئوتتۇرا بوغماق ئۈچەي ئارتېرىيەسىنى بويلاپ ئورۇنلاشقان. ئۇلار ئاساسلىقى توغرىسىغا كېسىپ ئۆتىدىغان بوغماق ئۈچەينىڭ لىمفاسىنى يىغىپ، يۇقىرى ئۈچەي بېغىش پەردە لىمفا تۈگۈنلىرىگە يەتكۈزىدۇ.
• ئوڭ بوغماق ئۈچەي لىمفا تۈگۈنى (Right colic lymph nodes, 右结肠淋巴结)
  بۇ تۈگۈنلەر كۆتۈرۈلگۈچى بوغماق ئۈچەينى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئوڭ بوغماق ئۈچەي ئارتېرىيەسىنى بويلاپ جايلاشقان. ئۇلار كۆتۈرۈلگۈچى بوغماق ئۈچەينىڭ لىمفا سۇيۇقلۇقىنى يىغىپ، يۇقىرى ئۈچەي بېغىش پەردە لىمفا تۈگۈنلىرىگە يۆتكەيدۇ.
• يانپاش بوغماق ئۈچەي لىمفا تۈگۈنى (Ileocolic lymph nodes, 回结肠淋巴结)
  بۇ لىمفا تۈگۈنلىرى ئاچچىق ئۈچەي بىلەن كۆرۈچەكنىڭ تۇتىشىدىغان جايىغا يېقىن ئورۇنلاشقان. ئۇلار ئاچچىق ئۈچەينىڭ ئاخىرقى قىسمى، كۆرۈچەك ۋە سوقۇر ئۈچەينىڭ لىمفاسىنى قوبۇل قىلىدۇ.
• توققۇز كۆز لىمفا تۈگۈنى (Sacral lymph nodes, 骶淋巴结)
  بۇ لىمفا تۈگۈنلىرى قۇيماچ سۆڭىكىنىڭ ئالدى يۈزىگە جايلاشقان. ئۇلار ئاساسلىقى تۈز ئۈچەينىڭ ئوتتۇرا ۋە تۆۋەنكى قىسمى، شۇنداقلا داس بوشلۇقىدىكى باشقا ئەزالارنىڭ لىمفاسىنى قوبۇل قىلىدۇ.
• يانپاش ئىچكى لىمفا تۈگۈنى (Internal iliac lymph nodes, 髂内淋巴结)
  بۇ تۈگۈنلەر داس بوشلۇقىنىڭ چوڭقۇر قىسمىدا، ئىچكى يانپاش ئارتېرىيەسىنى بويلاپ جايلاشقان. ئۇلار تۈز ئۈچەينىڭ تۆۋەنكى قىسمى ۋە سۈيدۈك يولى-جىنسىي ئەزالار سىستېمىسىنىڭ لىمفاسىنى يىغىدۇ.
• يېرىق يۈزە لىمفا تۈگۈنى (Superficial inguinal lymph nodes, 腹股沟浅淋巴结)
  بۇ لىمفا تۈگۈنلىرى چات قىسمىنىڭ تېرىسى ئاستىغا جايلاشقان. ئۇلار مەقئەتنىڭ ئەڭ تۆۋەنكى قىسمى (پەكتىن سىزىقىنىڭ ئاستى) ۋە تاشقى جىنسىي ئەزالارنىڭ لىمفاسىنى قوبۇل قىلىدۇ.

چوڭ ئۈچەي لىمفا سىستېمىسىنىڭ كىلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

چوڭ ئۈچەينىڭ لىمفا سىستېمىسى پەقەت ئاناتومىيىلىك قۇرۇلما بولۇپلا قالماي، كىلىنىكىلىق ئەمەلىيەتتە، بولۇپمۇ چوڭ ئۈچەي راكىنى داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم. راكنىڭ باسقۇچىنى ئايرىش ۋە داۋالاش پىلانىنى تۈزۈشتە لىمفا تۈگۈنلىرىنىڭ يۆتكىلىش ئەھۋالى ھالقىلىق كۆرسەتكۈچ ھېسابلىنىدۇ. TNM (ئۆسمە، لىمفا تۈگۈنى، يىراققا يۆتكىلىش) باسقۇچ سىستېمىسىدا، لىمفا تۈگۈنلىرىنىڭ يۇقۇملىنىش دەرىجىسى (N باسقۇچى) بىمارنىڭ كېسەللىك ئەھۋالى ۋە كەلگۈسىگە بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ.

ئوپېراتسىيە جەريانىدا، تاشقى كېسەللىكلەر دوختۇرى راك توقۇلمىسىنى كېسىپ ئېلىۋېتىش بىلەن بىرگە، مۇناسىۋەتلىك رايوندىكى لىمفا تۈگۈنلىرىنىمۇ سىستېمىلىق تازىلايدۇ. بۇ لىمفا تۈگۈنلىرى پاتولوگىيىلىك تەكشۈرۈشكە ئەۋەتىلىپ، راك ھۈجەيرىلىرىنىڭ بار-يوقلۇقى ئېنىقلىنىدۇ. تەكشۈرۈش نەتىجىسىگە ئاساسەن، بىمارنىڭ ئوپېراتسىيەدىن كېيىن خىمىيىلىك داۋالاش ياكى نۇر بىلەن داۋالاشقا ئېھتىياجلىق ياكى ئەمەسلىكى بېكىتىلىدۇ.

چوڭ ئۈچەي لىمفا سىستېمىسىنىڭ رولىنى تۆۋەندىكى نۇقتىلاردىن خۇلاسىلەشكە بولىدۇ:

• ئىممۇنىتېتتىكى رولى: لىمفا تۈگۈنلىرى بەدەننىڭ مۇداپىئە سىستېمىسىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى. ئۇلار ئۈچەي يولىدىكى كېسەللىك قوزغاتقۇچى مىكروبلارنى ۋە باشقا زىيانلىق ماددىلارنى سۈزۈپ، يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.
• سۇيۇقلۇق تەڭپۇڭلۇقى: لىمفا سىستېمىسى توقۇلما ئارىلىقىدىكى ئارتۇق سۇيۇقلۇق ۋە ئاقسىللارنى قايتا سۈمۈرۈپ، قان ئايلىنىش سىستېمىسىغا قايتۇرۇش ئارقىلىق، توقۇلما ئىششىقىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.
• راك ھۈجەيرىلىرىنىڭ تارقىلىشى: چوڭ ئۈچەي راكىدا، راك ھۈجەيرىلىرى ئالدى بىلەن يېقىن ئەتراپتىكى لىمفا تۈگۈنلىرىگە، ئاندىن لىمفا سىستېمىسى ئارقىلىق پۈتكۈل بەدەنگە تارقىلىشى مۇمكىن. شۇڭا، لىمفا تۈگۈنلىرىنىڭ ئەھۋالىنى تەكشۈرۈش راكنىڭ تارقىلىش دەرىجىسىنى باھالاشتىكى مۇھىم ۋاسىتە.
• ياللۇغلىنىشچان ئۈچەي كېسەللىكلىرى: كرون كېسەللىكى (Crohn’s disease) ۋە يارا خاراكتېرلىك بوغما ئۈچەي ياللۇغى (Ulcerative colitis) قاتارلىق سوزۇلما خاراكتېرلىك ياللۇغلىنىش كېسەللىكلىرىدە، ئۈچەيدىكى لىمفا سىستېمىسىمۇ ئىممۇنىتېت ئىنكاسىغا ئاكتىپ قاتنىشىدۇ.

خۇلاسىلىغاندا، چوڭ ئۈچەي لىمفا نەيچىسى ۋە لىمفا تۈگۈنلىرىنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە ئىقتىدارىنى توغرا چۈشىنىش، چوڭ ئۈچەي كېسەللىكلىرى، بولۇپمۇ راكنى توغرا دىئاگنوز قىلىش، داۋالاش ۋە كېسەللىك ئەھۋالىنى مۆلچەرلەش ئۈچۈن ھەل قىلغۇچ ئەھمىيەتكە ئىگە. تېببىي خادىملار ۋە تەتقىقاتچىلار ئۈچۈن بۇ ساھەدىكى بىلىملەرنى ئۈزلۈكسىز يېڭىلاپ تۇرۇش، بىمارلارغا تېخىمۇ ياخشى داۋالاش مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلەشنىڭ ئاساسىدۇر.