كۆز چاناق سۆڭىكى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

بۇ رەسىم ئىنسانلارنىڭ كۆز چانىقىنىڭ مۇرەككەپ سۆڭەك تۈزۈلۈشىنى كۆرسىتىپ بېرىدىغان تەپسىلىي ئاناتومىيىلىك رەسىم بولۇپ،  كۆز چانىقى (Orbit) كۆز ئالمىسى ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك مۇسكۇل، نېرۋا ۋە قان تومۇرلارنى ئوراپ تۇرىدىغان ۋە قوغدايدىغان ھالقىلىق سۆڭەك تۈزۈلمىسىدۇر. بۇ رەسىم ئارقىلىق كۆز چانىقىنى تەشكىل قىلىدىغان يەتتە خىل ئوخشىمىغان سۆڭەكنى ۋە ئۇلاردىكى مۇھىم تۆشۈك، يېرىقلارنى ئېنىق كۆرەلەيمىز. بۇ تۈزۈلۈشلەرنى چۈشىنىش كۆزنىڭ فۇنكسىيەسى ۋە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتىنى بىلىشتە ئىنتايىن مۇھىم.

كۆز چانىقىنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىلىرى

پىشانە سۆڭەك (Frontal bone)
كۆز چانىقىنىڭ ئۈستى قىسمى (كۆز چانىقىنىڭ ئۆگزىسى)نى ھاسىل قىلىدىغان ئاساسلىق سۆڭەك. ئۇ كۆزنى يۇقىرىدىن كېلىدىغان زەربىلەردىن قوغداش رولىنى ئوينايدۇ.

چاناق ئۈستى گىرۋىكى (Supraorbital margin)
پىشانە سۆڭىكىنىڭ قاشنىڭ ئاستىدىكى قېلىنلاشقان گىرۋىكى بولۇپ، كۆز چانىقىنىڭ ئۈستى چېگراسىنى شەكىللەندۈرىدۇ ۋە قوغداش فۇنكسىيەسىگە ئىگە.

كېپىنەك سۆڭەك (Sphenoid bone)
كۆز چانىقىنىڭ ئارقا ۋە يان تېمىنىڭ مۇھىم بىر قىسمىنى تەشكىل قىلىدىغان مۇرەككەپ سۆڭەك. ئۇ نۇرغۇن مۇھىم نېرۋا ۋە قان تومۇرلارنىڭ ئۆتۈش يولىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

كۆرۈش نېرۋا نەيچىسى (Optic canal)
كېپىنەك سۆڭىكىگە جايلاشقان بۇ نەيچە كۆرۈش نېرۋىسى ۋە كۆز ئارتېرىيەسىنىڭ كۆز چانىقىدىن مېڭىگە ئۆتىدىغان ھالقىلىق يولى ھېسابلىنىدۇ.

چاناق ئۈستى يېرىقى (Superior orbital fissure)
كېپىنەك سۆڭىكىگە جايلاشقان بۇ چوڭ يېرىق ئارقىلىق كۆز ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدىغان نېرۋىلار ۋە باشقا قان تومۇرلار كۆز چانىقىغا كىرىدۇ.

ياڭاق سۆڭەك (Zygomatic bone)
كۆز چانىقىنىڭ يان تېمى ۋە ئاستىنقى قىسمىنى ھاسىل قىلىدۇ، ئادەتتە «مەڭزە سۆڭىكى» دەپمۇ ئاتىلىدۇ. ئۇ يۈز قىسمىغا قۇرۇلمىلىق تىرەك بولۇپ بېرىدۇ.

يۇقىرى ئېڭەك سۆڭىكى (Maxilla)
بۇ سۆڭەك يەنە ئۈستۈنكى جاغ سۆڭىكى دەپمۇ ئاتىلىدۇ. كۆز چانىقىنىڭ ئاستىنقى قىسمىنىڭ كۆپ قىسمىنى ھاسىل قىلىدۇ. ئۇ يەنە ئۈستۈنكى چىشلارنى ۋە بۇرۇن بوشلۇقىنىڭ بىر قىسمىنى شەكىللەندۈرىدۇ.

چاناق ئۈستى تۆشۈكى (Supraorbital foramen)
پىشانە سۆڭىكىنىڭ چاناق ئۈستى گىرۋىكىگە جايلاشقان كىچىك تۆشۈك بولۇپ، پىشانە ۋە باش تېرىسىنى تەمىنلەيدىغان نېرۋا ۋە قان تومۇرلار بۇ يەردىن ئۆتىدۇ.

بۇرۇن سۆڭىكى (Nasal bone)
كۆز چانىقىنىڭ ئىچكى-ئوتتۇرا قىسمىنى ھاسىل قىلىشقا قاتنىشىدىغان كىچىك سۆڭەك. ئۇ ئاساسلىقى بۇرۇن كۆۋرۈكىنى ( بەزىلەر قاڭشار دەپمۇ ئاتايدۇ ) شەكىللەندۈرىدۇ.

ياش سۆڭىكى (Lacrimal bone)
كۆز چانىقىنىڭ ئىچكى تېمىغا جايلاشقان ئەڭ كىچىك ۋە نازۇك سۆڭەكلەرنىڭ بىرى. ئۇ ياش خالتىسىنى ئوراپ تۇرىدۇ.

غەلۋىر سۆڭەك (Ethmoid bone)
كۆز چانىقىنىڭ ئىچكى تېمىنىڭ كۆپ قىسمىنى ھاسىل قىلىدىغان يەڭگىل، غەلۋىرسىمان سۆڭەك. ئۇ بۇرۇن بوشلۇقى بىلەن كۆز چانىقىنى ئايرىپ تۇرىدۇ.

ياش خالتا ئويمىنى (Lacrimal fossa)
ياش سۆڭىكى ۋە يۇقىرى ئېڭەك سۆڭىكى ئارىسىغا جايلاشقان ئويمانلىق بولۇپ، كۆز يېشىنى يىغىپ بۇرۇن بوشلۇقىغا يەتكۈزىدىغان ياش خالتىسى مۇشۇ يەرگە ئورۇنلاشقان.

تاڭلاي سۆڭىكى (Palatine bone)
كۆز چانىقىنىڭ ئاستىنقى قىسمىنى ھاسىل قىلىشقا قاتنىشىدىغان كىچىك L شەكىللىك سۆڭەك. ئۇنىڭ ئاساسلىق قىسمى قاتتىق تاڭلاينىڭ ئارقا قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ.

چاناق ئاستى تۆشۈكى (Infraorbital foramen)
يۇقىرى ئېڭەك سۆڭىكىگە، كۆز چانىقىنىڭ ئاستىغا جايلاشقان بۇ تۆشۈك ئارقىلىق يۈزنىڭ ئوتتۇرا قىسمىنى سەزگۈ بىلەن تەمىنلەيدىغان نېرۋا ۋە قان تومۇرلار ئۆتىدۇ.

خۇلاسىلاپ ئېيتقاندا، كۆز چانىقى بىر تال سۆڭەكتىن ئەمەس، بەلكى يەتتە خىل سۆڭەكنىڭ (پىشانە، كېپىنەك، ياڭاق، يۇقىرى ئېڭەك، ياش، غەلۋىر ۋە تاڭلاي سۆڭەكلىرى) بىرلىشىپ ئىشلەپ چىققان مۇرەككەپ قۇرۇلمىسىدۇر. بۇ سۆڭەكلەر ئۆزئارا زىچ بىرلىشىپ، كۆز ئالمىسى ئۈچۈن پىرامىدا شەكىللىك مۇستەھكەم قوغداش بوشلۇقى ھاسىل قىلىدۇ. بۇ قۇرۇلما كۆزنى تاشقى زەربىلەردىن ئاسراپلا قالماي، يەنە ئۇنىڭ نورمال فۇنكسىيەسىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

بۇ رەسىمدە كۆرسىتىلگەن ھەر خىل تۆشۈكلەر (foramen) ۋە يېرىقلار (fissure) تاسادىپىيلىق ئەمەس، بەلكى كۆرۈش، سەزگۈ ۋە كۆز ھەرىكىتى ئۈچۈن زۆرۈر بولغان نېرۋا ۋە قان تومۇرلارنىڭ مېڭە بىلەن كۆز ئارىسىدا ئۆتۈشى ئۈچۈن لايىھەلەنگەن ھالقىلىق يوللاردۇر. مەسىلەن، كۆرۈش نېرۋا نەيچىسى كۆرۈش ئۇچۇرلىرىنىڭ مېڭىگە يەتكۈزۈلۈشىگە، چاناق ئۈستى يېرىقى بولسا كۆزنى ھەرىكەتلەندۈرىدىغان مۇسكۇللارنىڭ كونترول قىلىنىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ. شۇڭلاشقا، بۇ ئاناتومىيىلىك رەسىم تىببىي ئوقۇغۇچىلار، دوختۇرلار ۋە ئىنسان بەدىنىنىڭ سىرلىرىغا قىزىققۇچىلار ئۈچۈن قىممەتلىك مەنبە ھېسابلىنىدۇ.