مېڭە غولى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

ئىنسان مېڭە غولىنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسىگە چوڭقۇر نەزەر

مېڭە غولى ئىنسان مېڭىسىنىڭ ئەڭ قەدىمكى ۋە ئەڭ ئاساسىي قۇرۇلمىلىرىدىن بىرى بولۇپ، چوڭ مېڭە، كىچىك مېڭە ۋە ئومۇرتقا ئارىلىقىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان ھاياتلىق مەركىزى ھېسابلىنىدۇ. ئۇ ئوتتۇرا مېڭە، كۆۋرۈك مېڭە ۋە سوزۇنچاق مېڭە قاتارلىق ئۈچ قىسىمدىن تەركىب تاپقان. مېڭە غولى گەرچە كىچىك بولسىمۇ، ئەمما ئۇ نەپەس ئېلىش، يۈرەك سوقۇشى، قان بېسىمى، ئاڭلىقلىق ۋە ئۇيقۇ قاتارلىق نۇرغۇن ھاياتلىققا مۇناسىۋەتلىك مۇھىم ئىقتىدارلارنى كونترول قىلىدۇ.

مېڭە غولىنىڭ ئىچىدە نۇرغۇنلىغان ھالقىلىق ئاق ماددا ۋە كۈلرەڭ ماددا توپلاملىرى بار. كۈلرەڭ ماددا نېرۋا ھۈجەيرىلىرىنىڭ تېنىدىن تەركىب تاپىدىغان بولۇپ، نۇرغۇن مۇھىم مېڭە غولى يادرولىرىنى شەكىللەندۈرىدۇ. ئاق ماددا بولسا نېرۋا ئاكسونلىرىدىن تەركىب تاپىدىغان بولۇپ، ئۇچۇرلارنى چوڭ مېڭە بىلەن بەدەننىڭ باشقا قىسىملىرى ئارىسىدا يەتكۈزۈش رولىنى ئوينايدۇ. 12 جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسىنىڭ 10 جۈپى مېڭە غولىدىكى يادرولاردىن چىقىدۇ، بۇ نېرۋىلار يۈز، باش ۋە بويۇن رايونلىرىنىڭ سەزگۈ ۋە ھەرىكەت ئىقتىدارلىرىنى باشقۇرىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

مېڭە غولى قورساق تەرەپ كۆرۈنۈشى
(Ventral View of Brainstem, 脑干腹面观)

مېڭە غولىنىڭ قورساق تەرەپ كۆرۈنۈشى، يەنى ئالدى تەرەپتىن كۆرۈنۈشى، مېڭە غولىنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسىنى چۈشىنىشتىكى مۇھىم بىر نۇقتا. بۇ كۆرۈنۈشتە ئاساسلىقى سوزۇنچاق مېڭە، كۆۋرۈك مېڭە ۋە ئوتتۇرا مېڭىنىڭ ئالدى يۈزىدىكى ھالقىلىق قۇرۇلمىلارنى كۆرگىلى بولىدۇ. بۇ قۇرۇلمىلار نېرۋا سىگناللىرىنىڭ يەتكۈزۈلۈشى ۋە نۇرغۇنلىغان فيزىئولوگىيىلىك ئىقتىدارلارنى تەڭشەشتە ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ. مەسىلەن، پىرامىدا، زەيتۇن، ۋە نۇرغۇن باش سۆڭەك نېرۋىلىرىنىڭ يىلتىزى بۇ يۈزدە ئېنىق كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ.

• قۇيرۇقسىمان يادرو بېشى (Head of Caudate Nucleus, 尾状核头): بۇ يادرو ئاساسىي گانگلىيانىڭ بىر قىسمى بولۇپ، ھەرىكەتنى كونترول قىلىش، ئۆگىنىش ۋە ئەستە تۇتۇش قاتارلىق يۇقىرى دەرىجىلىك ئىقتىدارلارغا قاتنىشىدۇ. ئۇ يەنە ھېسسىيات ۋە مۇكاپاتلاش مېخانىزىمى بىلەنمۇ مۇناسىۋەتلىك.
• ئىچكى خالتا (Internal Capsule, 内囊): چوڭ مېڭە پوستلاق قەۋىتى بىلەن مېڭە غولى ئارىسىدىكى مۇھىم نېرۋا تالاسى يولى. ئۇ ھەرىكەت ۋە سەزگۈ ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزۈشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.
• كۆرۈش نېرۋىسى (Optic Nerve, 视神经): كۆزنىڭ تور پەردىسىدىن كەلگەن كۆرۈش ئۇچۇرلىرىنى مېڭىگە يەتكۈزىدىغان ئىككىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى. ئۇ كۆرۈش سېزىمىنى شەكىللەندۈرۈشنىڭ بىرىنچى قەدىمى ھېسابلىنىدۇ.
• كۆرۈش قايچىلاشمىسى (Optic Chiasm, 视交叉): ئىككى كۆرۈش نېرۋىسىنىڭ قىسمەن كېسىشىدىغان جايى بولۇپ، ھەر ئىككى كۆزدىن كەلگەن ئۇچۇرلارنىڭ مېڭىنىڭ ئىككى تەرىپىگە تەقسىملىنىشىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.
• ھىپوفىز / مېڭە ئاستى بېزى (Pituitary Gland, 垂体): بەدەننىڭ ئۆسۈشى، ماددا ئالماشتۇرۇش ۋە كۆپىيىش قاتارلىق نۇرغۇن مۇھىم ئىقتىدارلارنى باشقۇرىدىغان ھورمونلارنى ئىشلەپچىقىرىدىغان ۋە ئاجرىتىپ چىقىرىدىغان ئىچكى ئاجراتما بېزى.
• كۆزنى ھەرىكەتلەندۈرۈچى نېرۋا (Oculomotor Nerve, 动眼神经): ئۈچىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، كۆزنىڭ كۆپ قىسىم ھەرىكەتلىرىنى ۋە كۆز قارىچۇقىنىڭ كىچىكلىشىنى كونترول قىلىدۇ.
• غالتەك نېرۋىسى (Trochlear Nerve, 滑车神经): تۆتىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، كۆزنى تۆۋەنگە ۋە ئىچكە قاراپ ھەرىكەتلەندۈرىدىغان يۇقىرى قىيپاش مۇسكۇلنى ئىدارە قىلىدۇ.
• ئۈچ ئاچا نېرۋىسى (Trigeminal Nerve, 三叉神经): بەشىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، يۈز قىسمىنىڭ سېزىمى ۋە چىشلەش ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ.
• نېگىز ئېرىق (Basilar Sulcus, 基底沟): كۆۋرۈك مېڭىنىڭ ئالدى يۈزىدىكى تىك ئويمانلىق بولۇپ، نېگىز ئارتېرىيەسى مۇشۇ يەرگە جايلاشقان.
• كىچىك مېڭە ئوتتۇرا پۇتى (Middle Cerebellar Peduncle, 小脑中脚): كۆۋرۈك مېڭىدىن كىچىك مېڭىگە ئۇچۇر يەتكۈزىدىغان ئەڭ چوڭ نېرۋا تالاسى باغلىمى بولۇپ، ھەرىكەتنى ماسلاشتۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• تىل يۇتقۇنچاق نېرۋىسى (Glossopharyngeal Nerve, 舌咽神经): توققۇزىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، تىلنىڭ ئارقا قىسمىنىڭ تەم سېزىمى، يۇتۇش ھەرىكىتى ۋە شۆلگەي ئاجرىتىشنى كونترول قىلىدۇ.
• ئاداشقان نېرۋا (Vagus Nerve, 迷走神经): ئونىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، يۈرەك، ئۆپكە ۋە ھەزىم قىلىش سىستېمىسى قاتارلىق ئىچكى ئەزالارنىڭ ئىقتىدارىنى تەڭشەيدۇ.
• زەيتۇن (Olive, 橄榄): سوزۇنچاق مېڭىنىڭ يان تەرىپىدىكى تۇخۇمسىمان ئۆرلەپ چىققان قۇرۇلما بولۇپ، ھەرىكەتنى ئۆگىنىش ۋە ماسلاشتۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• قوشۇمچە نېرۋا (Accessory Nerve, 副神经): ئون بىرىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، بويۇن ۋە مۈرە مۇسكۇللىرىنىڭ ھەرىكىتىنى كونترول قىلىدۇ.
• پىرامىدا قايچىلاشمىسى (Pyramidal Decussation, 垂体交叉): ھەرىكەت نېرۋا يوللىرىنىڭ كېسىشىدىغان جايى بولۇپ، مېڭىنىڭ سول تەرىپىنىڭ بەدەننىڭ ئوڭ تەرىپىنى، ئوڭ تەرىپىنىڭ سول تەرىپىنى كونترول قىلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
• ئالدى ئوتتۇرا يېرىق (Anterior Median Fissure, 前正中裂): سوزۇنچاق مېڭە ۋە ئومۇرتقا ئارىلىقىنىڭ ئالدى يۈزىدىكى چوڭقۇر ئېرىق بولۇپ، سول ۋە ئوڭ تەرەپنى ئايرىپ تۇرىدۇ.
• 1-بويۇن نېرۋا ئالدى يىلتىزى (First Cervical Nerve Anterior Root, 第一颈神经前根): بىرىنچى بويۇن ئومۇرتقا نېرۋىسىنىڭ ھەرىكەت يىلتىزى بولۇپ، بويۇن مۇسكۇللىرىنى ئىدارە قىلىدۇ.
• ئالدى سىرتقى تەرەپ ئېرىقچە (Anterolateral Sulcus, 前外侧沟): پىرامىدا بىلەن زەيتۇن ئارىلىقىدىكى ئېرىقچە بولۇپ، تىل ئاستى نېرۋىسىنىڭ يىلتىزى مۇشۇ يەردىن چىقىدۇ.
• پىرامىدا (Pyramid, 锥体): سوزۇنچاق مېڭىنىڭ ئالدى يۈزىدىكى ئىككى ئۇزۇنچاق ئۆرلەپ چىققان قۇرۇلما بولۇپ، ئاساسلىقى ھەرىكەت نېرۋا تالالىرىدىن تەركىب تاپقان.
• تىل ئاستى نېرۋا (Hypoglossal Nerve, 舌下神经): ئون ئىككىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، تىل مۇسكۇللىرىنىڭ ھەرىكىتىنى كونترول قىلىپ، سۆزلەش ۋە يۇتۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
• دەلىز – قۇلۇلە / ئورۇن – ئاڭلاش نېرۋىسى (Vestibulocochlear Nerve, 前庭蜗位听神经): سەككىزىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، تەڭپۇڭلۇق ۋە ئاڭلاش سېزىمىگە مەسئۇل.
• يۈز نېرۋىسى (Facial Nerve, 面神经): يەتتىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، يۈز ئىپادىسى مۇسكۇللىرىنى كونترول قىلىدۇ ۋە تىلنىڭ ئالدى قىسمىنىڭ تەم سېزىمىگە مەسئۇل.
• كەرگۈچى نېرۋا (Abducens Nerve, 展神经): ئالتىنچى جۈپ باش سۆڭەك نېرۋىسى بولۇپ، كۆزنى سىرتقا قاراپ ھەرىكەتلەندۈرىدىغان مۇسكۇلنى ئىدارە قىلىدۇ.
• كۆۋرۈك مېڭە (Pons, 脑桥): مېڭە غولىنىڭ ئوتتۇرا قىسمى بولۇپ، چوڭ مېڭە بىلەن كىچىك مېڭە ئارىسىدىكى ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا كۆۋرۈكلۈك رول ئوينايدۇ. ئۇ يەنە نەپەس ئېلىش، ئۇيقۇ ۋە ئويغىنىشنى تەڭشەشكە قاتنىشىدۇ.
• ئاياق ئارىلىق ئويمىنى (Interpeduncular Fossa, 脚间窝): ئىككى چوڭ مېڭە ئايىقى ئارىسىدىكى ئويمانلىق بولۇپ، كۆزنى ھەرىكەتلەندۈرگۈچى نېرۋىنىڭ يىلتىزى مۇشۇ يەردىن چىقىدۇ.
• چوڭ مېڭە ئايىقى (Cerebral Peduncle, 大脑脚): ئوتتۇرا مېڭىنىڭ ئالدى قىسمى بولۇپ، چوڭ مېڭە پوستلاق قەۋىتىدىن مېڭە غولى ۋە ئومۇرتقا ئارىلىقىغا بارىدىغان ھەرىكەت نېرۋا تالالىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
• كۆرۈش تۇتامى (Optic Tract, 视束): كۆرۈش قايچىلاشمىسىدىن كېيىنكى كۆرۈش نېرۋا تالالىرى بولۇپ، كۆرۈش ئۇچۇرلىرىنى دۆڭچە مېڭىگە يەتكۈزىدۇ.
• شورىغۇچ تەنچە (Mammillary Body, 乳头体): ھىپوتالامۇسنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، ئەستە تۇتۇش ئىقتىدارى، بولۇپمۇ بوشلۇق ئەستە تۇتۇش بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك.
• كۈلرەڭ تۈگۈن (Tuber Cinereum, 灰结节): ھىپوتالامۇسنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، ھورمون ئاجرىتىشنى تەڭشەشكە قاتنىشىدۇ.
• ئارال ياپراق / مېڭە ئارىلى (Insula / Insular Lobe, 岛叶 \ 脑岛): چوڭ مېڭىنىڭ چوڭقۇر قىسمىغا جايلاشقان پوستلاق قەۋىتى بولۇپ، ھېسسىيات، ئاڭلىقلىق ۋە بەدەن ئىچى سېزىملىرىنى بىر تەرەپ قىلىشقا قاتنىشىدۇ.

مېڭە غولى دۈمبە تەرەپ كۆرۈنۈشى
(Dorsal View of Brainstem, 脑干背面观)

مېڭە غولىنىڭ دۈمبە تەرەپ كۆرۈنۈشى، يەنى ئارقا تەرەپتىن كۆرۈنۈشى، ئاساسلىقى سەزگۈ ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش ۋە ماسلاشتۇرۇشقا مۇناسىۋەتلىك نۇرغۇن مۇھىم قۇرۇلمىلارنى ئاشكارىلاپ بېرىدۇ. بۇ كۆرۈنۈشتە ئوتتۇرا مېڭىنىڭ يۇقىرىقى ۋە تۆۋەنكى دۆڭچىلىرى، تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئاستى، ھەمدە سوزۇنچاق مېڭىنىڭ ئارقا تۈۋرۈكچىلىرى ئېنىق كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ. بۇ قۇرۇلمىلار كۆرۈش، ئاڭلاش رېفلېكسلىرى، تەڭپۇڭلۇق ۋە بەدەننىڭ ئورنىنى ھېس قىلىش قاتارلىق مۇرەككەپ ئىقتىدارلارنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشتا ھەل قىلغۇچ ئەھمىيەتكە ئىگە.

• قۇيرۇقسىمان يادرو تېنى (Body of Caudate Nucleus, 尾状核体): قۇيرۇقسىمان يادرونىڭ ئاساسلىق قىسمى بولۇپ، ھەرىكەتنى پىلانلاش ۋە ئىجرا قىلىشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ يەنە ئۆگىنىش ۋە بىلىش ئىقتىدارلىرىغىمۇ تەسىر كۆرسىتىدۇ.
• دۈمبە تەرەپ دۆڭچە مېڭە (Dorsal Thalamus, 背侧丘脑): مېڭىنىڭ سەزگۈ ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزۈش مەركىزى. ئۇ بەدەننىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىن كەلگەن سەزگۈ ئۇچۇرلىرىنى (پۇراش سېزىمىدىن باشقا) قوبۇل قىلىپ، چوڭ مېڭە پوستلاق قەۋىتىگە يوللايدۇ.
• قان تومۇرلۇق بەلباغ (Choroid Plexus, 脉络带): مېڭە قورساقچىلىرى ئىچىگە جايلاشقان بولۇپ، مېڭە-ئومۇرتقا سۇيۇقلۇقىنى ئىشلەپچىقىرىشقا مەسئۇل. بۇ سۇيۇقلۇق مېڭىنى قوغداش ۋە ئوزۇقلاندۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ.
• تىزگىن تۇتاشمىسى (Habenular Commissure, 韁连合): ئىككى تەرەپتىكى تىزگىن يادرولىرىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان نېرۋا تالالىرى بولۇپ، ئۇيقۇ-ئويغىنىش دەۋرىيلىكى ۋە ھېسسىياتنى تەڭشەشكە قاتنىشىدۇ.
• دۆڭچە مېڭە گەجگىسى (Pulvinar of Thalamus, 丘脑枕): دۆڭچە مېڭىنىڭ ئارقا قىسمىدىكى ئەڭ چوڭ يادرو بولۇپ، كۆرۈش ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش ۋە دىققەتنى مەركەزلەشتۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• يۇقىرىقى دۆڭچە (Superior Colliculus, 上丘脑): ئوتتۇرا مېڭىنىڭ ئارقا يۈزىگە جايلاشقان بولۇپ، كۆرۈش رېفلېكسلىرىنى، مەسىلەن، كۆزنى تۇيۇقسىز پەيدا بولغان جىسىمغا قاراپ ھەرىكەتلەندۈرۈشنى كونترول قىلىدۇ.
• تۆۋەنكى دۆڭچە (Inferior Colliculus, 下丘脑): ئوتتۇرا مېڭىنىڭ ئارقا يۈزىگە جايلاشقان بولۇپ، ئاڭلاش سىگناللىرىنى بىر تەرەپ قىلىدىغان مۇھىم مەركەز.
• كىچىك مېڭە يۇقىرىقى پۇتى (Superior Cerebellar Peduncle, 小脑上脚): ئاساسلىقى كىچىك مېڭىدىن چىققان ئۇچۇرلارنى ئوتتۇرا مېڭە ۋە دۆڭچە مېڭىگە يەتكۈزىدۇ، بۇ ھەرىكەتنى ماسلاشتۇرۇش ئۈچۈن زۆرۈر.
• كۆك داغ (Locus Coeruleus, 蓝斑): كۆۋرۈك مېڭىگە جايلاشقان بولۇپ، دىققەت، ھوشيارلىق ۋە جىددىيلىككە تاقابىل تۇرۇش قاتارلىق ئىقتىدارلارنى باشقۇرىدىغان نورئادرېنالىننى ئىشلەپچىقىرىدىغان ئاساسلىق جاي.
• يۈز نېرۋا دۆڭچىسى (Facial Colliculus, 面神经丘): تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئاستىدىكى كىچىك دۆڭچە بولۇپ، يۈز نېرۋىسىنىڭ ھەرىكەت يادروسى ۋە كەرگۈچى نېرۋا يادروسى تەرىپىدىن شەكىللەنگەن.
• كىچىك مېڭە تۆۋەنكى پۇتى (Inferior Cerebellar Peduncle, 小脑下脚): ئاساسلىقى ئومۇرتقا ئارىلىقى ۋە سوزۇنچاق مېڭىدىن كەلگەن سەزگۈ ئۇچۇرلىرىنى كىچىك مېڭىگە يەتكۈزىدۇ.
• شىناسىمان تۇتام تۈگۈنى (Cuneate Tubercle, 楔束结节): سوزۇنچاق مېڭىنىڭ ئارقا يۈزىدىكى دۆڭچە بولۇپ، بەدەننىڭ يۇقىرى قىسمىدىن كەلگەن ئىنچىكە تېگىش سېزىمى ۋە ئورۇن سېزىمىنى بىر تەرەپ قىلىدىغان شىناسىمان يادرونى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
• نىپىز تۇتام تۈگۈنى (Gracile Tubercle, 薄束结节): سوزۇنچاق مېڭىنىڭ ئارقا يۈزىدىكى دۆڭچە بولۇپ، بەدەننىڭ تۆۋەن قىسمىدىن كەلگەن ئىنچىكە تېگىش سېزىمى ۋە ئورۇن سېزىمىنى بىر تەرەپ قىلىدىغان نىپىز يادرونى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
• ئارقا سىرتقى تەرەپ ئېرىقچە (Posterolateral Sulcus, 后外侧沟): ئومۇرتقا ئارىلىقىنىڭ ئارقا يۈزىدىكى ئېرىقچە بولۇپ، سەزگۈ نېرۋا يىلتىزلىرىنىڭ كىرىش نۇقتىسى ھېسابلىنىدۇ.
• ئارقا ئوتتۇرا ئېرىق (Posterior Median Sulcus, 后正中沟): سوزۇنچاق مېڭە ۋە ئومۇرتقا ئارىلىقىنىڭ ئارقا يۈزىدىكى ئوتتۇرا سىزىقتىكى ئېرىق.
• ئارقا ئارىلىق ئېرىقچە (Posterior Intermediate Sulcus, 后中间沟): نىپىز تۇتام بىلەن شىناسىمان تۇتامنى ئايرىپ تۇرىدىغان ئېرىقچە.
• ئەڭ ئاخىرقى رايون (Area Postrema, 最后区): تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئاستىغا جايلاشقان بولۇپ، قاندىكى زەھەرلىك ماددىلارنى تەكشۈرۈپ، قۇسۇش رېفلېكىسىنى قوزغايدۇ.
• ئاداشقان نېرۋا ئۈچ بۇرجىكى (Vagal Triangle, 迷走神经三角): تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئاستىدىكى رايون بولۇپ، ئاداشقان نېرۋىنىڭ دۈمبە ھەرىكەت يادروسى مۇشۇ يەرگە جايلاشقان.
• تىل ئاستى نېرۋا ئۈچ بۇرجىكى (Hypoglossal Triangle, 舌下神经三角): تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئاستىدىكى رايون بولۇپ، تىل ئاستى نېرۋا يادروسى مۇشۇ يەرگە جايلاشقان.
• يۇلۇنلۇق سىزىق (Striae Medullares, 髓纹): تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئاستىدىكى نېرۋا تالالىرى بولۇپ، كۆۋرۈك مېڭە بىلەن كىچىك مېڭىنى تۇتاشتۇرىدۇ.
• يان تەرەپ يوشۇرۇن ئويمان (Lateral Recess, 外侧隐窝): تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ يان تەرەپكە سوزۇلغان قىسمى بولۇپ، مېڭە-ئومۇرتقا سۇيۇقلۇقىنىڭ ئايلىنىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
• دەلىز رايونى (Vestibular Area, 前庭区): تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئاستىغا جايلاشقان بولۇپ، تەڭپۇڭلۇق ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىدىغان دەلىز يادرولىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
• چېگرا ئېرىقچە (Sulcus Limitans, 界沟): تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئاستىدىكى ئېرىقچە بولۇپ، ھەرىكەت يادرولىرى بىلەن سەزگۈ يادرولىرىنى ئايرىپ تۇرىدۇ.
• دەل ئوتتۇرا ئېرىق (Median Sulcus, 正中沟): تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئاستىدىكى ئوتتۇرا سىزىقتىكى ئېرىق.
• ئىچكى تەرەپ دۆڭچە (Medial Eminence, 内侧隆起): تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئاستىدىكى ئوتتۇرا سىزىقنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى دۆڭچە.
• ئالدىنقى يۇلۇنلۇق يەلكەن (Superior Medullary Velum, 前髓帆): كىچىك مېڭىنىڭ يۇقىرىقى ئىككى پۇتىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان نېپىز ئاق ماددا قەۋىتى بولۇپ، تۆتىنچى مېڭە قورساقچىسىنىڭ ئۈستۈنكى قىسمىنى شەكىللەندۈرىدۇ.
• چىلغوزا تەنچە (Pineal Gland, 松果体): مېلاتونىن ھورمۇنىنى ئىشلەپچىقىرىپ، ئۇيقۇ-ئويغىنىش رىتىمىنى (بىئولوگىيىلىك سائەت) تەڭشەيدۇ.
• ئاخىرقى سىزىقچە (Stria Terminalis, 终纹): لىمفا سىستېمىسىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، ھېسسىيات، جىددىيلىك ۋە قورقۇنچ قاتارلىق ھېسسىي ئىنكاسلارنى تەڭشەشكە قاتنىشىدۇ.
• تىزگىن ئۈچ بۇرجىكى (Habenular Trigone, 韁三角): تىزگىن يادرولىرى جايلاشقان رايون بولۇپ، ھېسسىيات ۋە ھەرىكەتنى تەڭشەشكە قاتنىشىدۇ.
• دۆڭچە مېڭە يۇلۇنلۇق سىزىقى (Stria Medullaris Thalami, 丘脑髓纹): دۆڭچە مېڭىنىڭ ئۈستىدىكى نېرۋا تالاسى باغلىمى بولۇپ، لىمفا سىستېمىسىنىڭ ھەرقايسى قىسىملىرىنى تۇتاشتۇرىدۇ.

مېڭە غولىنىڭ ئىقتىدارى ۋە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

مېڭە غولى ئىنساننىڭ ھاياتىنى ساقلاشتىكى ئەڭ مۇھىم قۇرۇلمىلارنىڭ بىرى. ئۇ پەقەت چوڭ مېڭە، كىچىك مېڭە ۋە ئومۇرتقا ئارىلىقى ئوتتۇرىسىدىكى ئۇچۇر كۆۋرۈكى بولۇپلا قالماستىن، بەلكى نۇرغۇنلىغان ئاپتوماتىك ھاياتلىق پائالىيەتلىرىنى بىۋاسىتە كونترول قىلىدىغان مەركەز. ئۇنىڭ ئۈچ چوڭ قىسمى ئۆز-ئارا ھەمكارلىشىپ، بەدەننىڭ نورمال خىزمىتىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.

ئوتتۇرا مېڭە ئاساسلىقى كۆرۈش ۋە ئاڭلاش رېفلېكسلىرى، كۆز ھەرىكىتى ۋە ئاڭلىقلىق دەرىجىسىنى كونترول قىلىدۇ. كۆۋرۈك مېڭە بولسا نەپەس ئېلىش رىتىمىنى تەڭشەيدۇ، ئۇيقۇ ۋە چۈش كۆرۈش جەريانلىرىغا قاتنىشىدۇ ھەمدە يۈز، باش قىسىملىرىدىن كەلگەن سەزگۈ ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىدۇ. سوزۇنچاق مېڭە بولسا ئەڭ ھاياتىي مۇھىم مەركەزلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، ئۇ يۈرەك سوقۇشى، قان بېسىمى، نەپەس ئېلىش قاتارلىق ئەڭ ئاساسىي ھاياتلىق ئىقتىدارلىرىنى باشقۇرىدۇ. يۇتۇش، يۆتىلىش، چۈشكۈرۈش ۋە قۇسۇش قاتارلىق رېفلېكىسلەرمۇ سوزۇنچاق مېڭە تەرىپىدىن كونترول قىلىنىدۇ.

مېڭە غولىنىڭ كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى ئىنتايىن چوڭ. ئۇنىڭ زەخىملىنىشى ئېغىر، ھەتتا ئەجەللىك ئاقىۋەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.

• مېڭە قان-تومۇر كېسەللىكلىرى: مېڭە غولىغا قان تەمىنلەيدىغان قان تومۇرلارنىڭ توسۇلۇپ قېلىشى ياكى يېرىلىپ كېتىشى (مېڭە تىقىلمىسى ياكى مېڭىگە قان چۈشۈش) ھەرىكەت، سەزگۈ، ئاڭلىقلىقتا توسالغۇ پەيدا قىلىپ، ھوشىدىن كېتىش ياكى ئۆلۈمنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
• باش زەخىملىنىشى: ئېغىر دەرىجىدىكى باش زەخىملىنىشى مېڭە غولىنىڭ ئىششىشى ياكى بېسىلىپ قېلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، يۈرەك ۋە نەپەس ئېلىش مەركەزلىرىنىڭ ئىقتىدارىنى بۇزىدۇ.
• ئۆسمە: مېڭە غولىدا ئۆسكەن ئۆسمىلەر ئەتراپتىكى نېرۋا قۇرۇلمىلىرىنى بېسىپ، ھەر خىل نېرۋا ئىقتىدارىنىڭ بۇزۇلۇش ئالامەتلىرىنى پەيدا قىلىدۇ.
• نېرۋا چېكىنىش كېسەللىكلىرى: پاركىنسون كېسەللىكى قاتارلىق بەزى نېرۋا چېكىنىش كېسەللىكلىرىدە مېڭە غولىدىكى بەزى نېرۋا ھۈجەيرىلىرى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرايدۇ.

خۇلاسىلىگەندە، مېڭە غولى ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە ئەڭ مۇھىم قۇرۇلمىلارنىڭ بىرى. ئۇنىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى ۋە فىزىئولوگىيىلىك ئىقتىدارىنى چوڭقۇر چۈشىنىش، نېرۋا سىستېمىسى كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشتا ھەل قىلغۇچ ئەھمىيەتكە ئىگە.