ئوڭ تەرەپ ئىچكى قۇلاق يول تۈۋى ئاناتومىيىسى

ئىچكى قۇلاق ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە مۇھىم ئەزالارنىڭ بىرى بولۇپ، ئاڭلاش ۋە تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاش فۇنكسىيەسىنى ئادا قىلىدۇ. ئۇنىڭ قۇرۇلمىسى ناھايىتى نازۇك بولۇپ، ھەر بىر قىسمىنىڭ ئۆزىگە خاس فۇنكسىيەسى بار. بۇ ماقالىدە، ئوڭ تەرەپ ئىچكى قۇلاق يول تۈۋى (Right Internal Auditory Canal Fundus) نىڭ تەپسىلىي قۇرۇلمىسى ۋە ھەر بىر قىسمىنىڭ فۇنكسىيەسى ئۇيغۇرچە، ئىنگىلىزچە ۋە خەنزۇچە ئاتالغۇلار ئارقىلىق تونۇشتۇرۇلىدۇ. بىز بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ئومۇمىي قۇلاق فۇنكسىيەسىدىكى مۇھىم رولىنى ئايدىڭلاشتۇرىمىز.

ئوڭ تەرەپ ئىچكى قۇلاق يول تۈۋى، چاكىنى سۆڭەك ئىچىدىكى بىر قۇرۇلما بولۇپ، ئىچكى قۇلاقتىكى ھەزىم قىلىش ئەزالىرىنى ۋە نېرۋىلارنى ئوراپ تۇرىدۇ. ئۇ قۇلاق يولىدىن كەلگەن نېرۋا سىگناللىرىنى مېڭىگە يەتكۈزۈش ۋە تەڭپۇڭلۇق ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزۈشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. بۇ يول تۈۋىنىڭ ساغلاملىقى ئاڭلاش ۋە تەڭپۇڭلۇق ئىقتىدارى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

1. ئوڭ تەرەپ ئىچكى قۇلاق يول تۈۋى (Right Internal Auditory Canal Fundus, 右内耳道底)
   ئوڭ تەرەپ ئىچكى قۇلاق يول تۈۋى چاكىنى سۆڭەك ئىچىدىكى سۆڭەك قۇرۇلمىسى بولۇپ، ئاڭلاش ۋە تەڭپۇڭلۇق نېرۋىلىرىنىڭ مېڭىگە كىرىش ئېغىزى ھېسابلىنىدۇ. ئۇ ئىچكى قۇلاقتىكى بىر قانچە مۇھىم قۇرۇلمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ۋە مېڭىدىن كەلگەن سىگناللارنى قۇلاققا يەتكۈزۈش رولىنى ئوينايدۇ.
2. دەلىز يۇقارىقى رايونى (Superior Vestibular Area, 前庭上区)
   بۇ رايون ئوڭ تەرەپ ئىچكى قۇلاق يول تۈۋىنىڭ يۇقىرى قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، دەلىز نېرۋىسىنىڭ يۇقىرى قىسمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ ئاساسلىقى ئالدى ۋە تاشقى يېرىم چەمبەر قاناللىرى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغان تەڭپۇڭلۇق ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزۈش فۇنكسىيەسىنى ئادا قىلىدۇ.
3. توغرا قىر (Transverse Crest, 横嵴)
   توغرا قىر ئىچكى قۇلاق يول تۈۋىنى يۇقىرى ۋە تۆۋەنكى ئىككى رايونغا ئايرىپ تۇرىدىغان بىر ئېگىزچىلىك. بۇ قىر نېرۋا تالالىرىنىڭ تۈزۈلۈشى ۋە ئورنىنى بەلگىلەشتە رول ئوينايدۇ.
4. دەلىز تۆۋەنكى رايونى (Inferior Vestibular Area, 前庭下区)
   بۇ رايون ئوڭ تەرەپ ئىچكى قۇلاق يول تۈۋىنىڭ تۆۋەن قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، دەلىز نېرۋىسىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ ئارقا يېرىم چەمبەر قاناللىرى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغان تەڭپۇڭلۇق ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزۈش فۇنكسىيەسىنى ئادا قىلىدۇ.
5. تاق تۆشۈك (Single Foramen, 单孔)
   تاق تۆشۈك ئادەتتە بىرلا نېرۋا تالاسى ياكى بىر قۇرۇلما ئۆتىدىغان كىچىك تۆشۈك. ئىچكى قۇلاقتا ئۇ كونكرېت بىر نېرۋانىڭ ئۆتۈشىنى تەمىنلەيدۇ.
6. بۇرمىسىمان تۆشۈكلەر (Spiral Tract, 螺旋孔列)
   بۇرمىسىمان تۆشۈكلەر قۇلۇلە (cochlea) قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، قۇلۇلە نېرۋىسىنىڭ تالالىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇلار ئاۋاز سىگناللىرىنى مېڭىگە يەتكۈزۈش فۇنكسىيەسىنى ئادا قىلىدۇ.
7. قۇلۇلە رايونى (Cochlear Area, 蜗区)
   قۇلۇلە رايونى ئىچكى قۇلاق يول تۈۋىنىڭ ئالدى-ئاستى قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، ئاڭلاش نېرۋىسىنىڭ قۇلۇلە قىسمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ رايون ئاۋاز ئۇچۇرلىرىنى قوبۇل قىلىش ۋە مېڭىگە يەتكۈزۈشتە ئاساسلىق رول ئوينايدۇ.
8. يۈز نېرۋا رايونى (Facial Nerve Area, 面神经区)
   يۈز نېرۋا رايونى يۈز نېرۋىسىنىڭ ئىچكى قۇلاق يولىدىن ئۆتىدىغان قىسمىنى كۆرسىتىدۇ. يۈز نېرۋىسى يۈز مۇسكۇللىرىنى كونترول قىلىش، تەم سەزگۈسىنى يەتكۈزۈش ۋە بەزى بەزلىك فۇنكسىيەلەرنى ئادا قىلىش بىلەن مۇناسىۋەتلىك.

ئومۇمىي چۈشەندۈرۈش:

ئوڭ تەرەپ ئىچكى قۇلاق يول تۈۋى (Right Internal Auditory Canal Fundus) مېڭە غولى بىلەن ئىچكى قۇلاق ئوتتۇرىسىدىكى نېرۋا يەتكۈزۈش يولى بولۇپ، ئاڭلاش ۋە تەڭپۇڭلۇق فۇنكسىيەسىدە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. بۇ يول ئارقىلىق VIII (ئاڭلاش-تەڭپۇڭلۇق) ۋە VII (يۈز) نېرۋىلىرى ئۆتىدۇ. ئۇنىڭ ئىچىدىكى قۇرۇلمىلارنىڭ ھەر بىرى ئۆزگىچە فۇنكسىيەلەرگە ئىگە.

• دەلىز رايونلىرى (Superior Vestibular Area ۋە Inferior Vestibular Area): بۇ رايونلار ئاساسلىقى VIII نېرۋىنىڭ دەلىز (Vestibular) قىسمى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. دەلىز سىستېمىسى بەدەننىڭ بوشلۇقتىكى ئورنى، باش ھەرىكىتى ۋە تەڭپۇڭلۇق ئۇچۇرلىرىنى مېڭىگە يەتكۈزۈش فۇنكسىيەسىنى ئادا قىلىدۇ. بۇ رايونلارنىڭ ئىقتىدارىغا تەسىر يەتكۈزىدىغان ھەر قانداق كېسەللىك (مەسىلەن، مېنيېر كېسەللىكى) باش قېيىش، تەڭپۇڭلۇقسىزلىق ياكى كۆڭۈل ئېلىشىش قاتارلىق ئالامەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
• قۇلۇلە رايونى (Cochlear Area) ۋە بۇرمىسىمان تۆشۈكلەر (Spiral Tract): بۇ قىسىملار VIII نېرۋىنىڭ قۇلۇلە (Cochlear) قىسمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. قۇلۇلە ئاۋاز دولقۇنلىرىنى نېرۋا سىگناللىرىغا ئايلاندۇرىدۇ، بۇ سىگناللار قۇلۇلە نېرۋىسى ئارقىلىق مېڭىگە يەتكۈزۈلۈپ ئاڭلاش ھېسسىياتىنى شەكىللەندۈرىدۇ. بۇ قىسىملارنىڭ زەخىملىنىشى ئاڭلاش قۇۋۋىتىنىڭ تۆۋەنلىشى ياكى گاسلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
• يۈز نېرۋا رايونى (Facial Nerve Area): VII نېرۋا، يەنى يۈز نېرۋىسى، ئوڭ تەرەپ ئىچكى قۇلاق يول تۈۋىدىن ئۆتۈپ، يۈز ئىپادىلىرىنى كونترول قىلىش، بەزى بەزلىرىنىڭ (مەسىلەن، ياش بەزلىرى) فۇنكسىيەسىنى يېتەكلەش ۋە تىلنىڭ ئالدىدىكى تەم سەزگۈسىنى يەتكۈزۈش رولىنى ئوينايدۇ. بۇ نېرۋىنىڭ زەخىملىنىشى يۈز پالەچلىكى (Bell’s palsy)، كۆز قۇرۇش ياكى تەم سەزگۈسىنىڭ ئۆزگىرىشى قاتارلىق مەسىلىلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
• توغرا قىر (Transverse Crest): بۇ كىچىك قىر بۇ نېرۋا رايونلىرىنى ئايرىپ تۇتۇپ، ئۇلارنىڭ رەتلىك ئۆتۈشىنى تەمىنلەيدۇ. ئۇنىڭ ئورنىنىڭ توغرىلىقى نېرۋا تالالىرىنىڭ بېسىمغا ئۇچرىماسلىقى ۋە نورمال فۇنكسىيەسىنى ساقلىشى ئۈچۈن مۇھىم.

بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ئۆز-ئارا باغلىنىشلىق بولۇشى ئۇلارنىڭ بىرلىكتە ئىشلىشى ئارقىلىق ئىنساننىڭ مۇھىت بىلەن ئۆز-ئارا تەسىر كۆرسىتىش ئىقتىدارىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ. مەسىلەن، قۇلاقتا يۈز بېرىدىغان ئاڭلاش مەسىلىلىرى ياكى تەڭپۇڭلۇق قالايمىقانچىلىقلىرى ئىچكى قۇلاق يول تۈۋىدىكى قۇرۇلمىلارغا بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ. تېببىي تەكشۈرۈشلەردە (مەسىلەن، MRI ياكى CT) بۇ رايونلارنى ئىنچىكىلىك بىلەن تەكشۈرۈش ئارقىلىق ھەر خىل كېسەللىكلەر (مەسىلەن، ئاكۇستىك نېرۋا ئۆسمىسى) دىئاگنوز قويۇلۇشى مۇمكىن. ئىچكى قۇلاق يول تۈۋىنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش، قۇلاق كېسەللىكلىرىنى داۋالاش ۋە ئالدىنى ئېلىشتا ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.