قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى ئاناتومىيىسى ياندىن كۆرۈنۈشى

قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى: قۇرۇلمىسى، ئىقتىدارى ۋە كىلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى كۆكرەك قەپىسىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى بولۇپ، قوۋۇرغا بىلەن كۆكرەك ئومۇرتقىسىنى تۇتاشتۇرۇپ، پۈتكۈل كۆكرەك قەپىسىنىڭ مۇقىملىقىنى ۋە ھەرىكەتچانلىقىنى ساقلايدۇ. بۇ بوغۇم نەپەسلىنىش ھەرىكىتى ۋە بەدەننىڭ ھەرىكەتلىنىشىدە ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ. ئۇنىڭ مۇرەككەپ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى ۋە بىئومېخانىكىلىق خۇسۇسىيىتى بەدەننىڭ نورمال فىزىئولوگىيىلىك پائالىيىتىنى كاپالەتلەندۈرۈشنىڭ ئاساسى.

بۇ بوغۇملارنىڭ ساغلاملىقى نەپەس ئېلىش سىستېمىسىنىڭ ئۈنۈمىگە بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىپلا قالماي، ئومۇرتقا ۋە كۆكرەك قەپىسىنىڭ بىئومېخانىكىلىق تەڭپۇڭلۇقىنىمۇ ساقلايدۇ. قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمىنىڭ زەخىملىنىشى ياكى ئىقتىدارىنىڭ ناچارلىشىشى كۆكرەك ۋە دۈمبە قىسىملىرىدا ئاغرىق، نەپەس ئېلىش قىيىنلىشىش قاتارلىق كىلىنىكىلىق ئالامەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. شۇڭلاشقا، بۇ بوغۇمنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى، ئىقتىدارى ۋە مۇناسىۋەتلىك كېسەللىكلەرنى چوڭقۇر چۈشىنىش دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەىلمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

رەسىمدىكى ھەربىر كۆرۈنۈشنىڭ ئىسىملىرى، تەرجىمىلىرى ۋە چۈشەندۈرۈلۈشى

ئۇيغۇرچە ئىسىم : قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى ياندىن كۆرۈنۈشى
ئىنگىلىزچە ئىسىم : Lateral view of the costovertebral joint
تۈركچە ئىسىم : Kosto-vertebral eklemin yandan görünümü
خەنزۇچە ئىسىم : 肋椎关节侧面观

قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى تۈزۈلۈش قىسىملىرى ۋە ئىقتىدارلىرى

• قوۋۇرغا – ئومۇرتقا بوغۇمى (Costovertebral joint / 肋椎关节)
  قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى قوۋۇرغىنىڭ بېشى بىلەن كۆكرەك ئومۇرتقىسىنىڭ گەۋدىسى ۋە كۆندىلەڭ ئۆسۈكى ئوتتۇرىسىدا شەكىللەنگەن بوغۇملارنىڭ ئومۇمىي ئاتىلىشى. ئۇ ئىككى قىسىمدىن تەركىب تاپىدۇ: قوۋۇرغا بېشى بوغۇمى ۋە قوۋۇرغا-كۆندىلەڭ ئۆسۈك بوغۇمى. بۇ بوغۇملار كۆكرەك قەپىسىنىڭ نەپەسلىنىش جەريانىدىكى كېڭىيىشى ۋە تارىيىشىغا يول قويۇپ، ئۆپكىنىڭ نورمال ئىقتىدارىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئۇ ئومۇرتقىنىڭ مۇقىملىقىنى ئاشۇرۇپ، تاشقى كۈچلەرنىڭ تەسىرىنى ئازايتىدۇ.
• ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىسى (Intervertebral disc / 椎间盘)
  ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىسى ئىككى قوشنا ئومۇرتقا گەۋدىسى ئارىسىغا جايلاشقان كۆمۈرچەك قۇرۇلما. ئۇ ئومۇرتقىلارنى بىر-بىرىگە تۇتاشتۇرۇپ، ئومۇرتقىنىڭ ھەرىكەتلىنىشىگە يول قويىدۇ ۋە زەربىنى سۈمۈرۈش رولىنى ئوينايدۇ.
• يۇقارقى قوۋۇرغا ئۇيۇقى (Superior costal facet / 上肋凹)
  بۇ ئومۇرتقا گەۋدىسىنىڭ يان تەرىپىنىڭ ئۈستۈنكى قىسمىغا جايلاشقان كىچىك ئويمان بولۇپ، ئۆزىگە ماس كېلىدىغان قوۋۇرغا بېشىنىڭ تۆۋەنكى بوغۇم يۈزى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. بۇ قۇرۇلما قوۋۇرغا بېشىنىڭ ئومۇرتقا بىلەن مۇقىم تۇتىشىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
• ئالدى تىك تارىمۇش (Anterior longitudinal ligament / 前纵韧带)
  بۇ تارىمۇش ئومۇرتقا گەۋدىلىرىنىڭ ئالدى يۈزىنى بويلاپ يۇقىرىدىن تۆۋەنگە سوزۇلغان كۈچلۈك بەلۋاغ. ئۇنىڭ ئاساسلىق رولى ئومۇرتقىنىڭ ھەددىدىن زىيادە ئارقىغا ئېگىلىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئومۇرتقىنىڭ ئالدى تەرىپىنى مۇقىملاشتۇرۇش.
• قوۋۇرغا بېشى بوغۇمى ئىچكى تارىمۇش (Intra-articular ligament of head of rib / 肋头关节内韧带)
  بۇ تارىمۇش قوۋۇرغا بېشىدىكى قىر بىلەن قوشنا ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىسىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ بوغۇم بوشلۇقىنى ئىككىگە ئايرىپ، بوغۇمنىڭ مۇقىملىقىنى تېخىمۇ كۈچەيتىدۇ.
• قوۋۇرغا بېشى نۇرسىمان تارىمۇش (Radiate ligament of head of rib / 肋头辐状韧带)
  بۇ تارىمۇش يەلپۈگۈچ شەكىللىك بولۇپ، قوۋۇرغا بېشىنىڭ ئالدى قىسمىدىن باشلىنىپ، قوشنا ئىككى ئومۇرتقا گەۋدىسى ۋە ئۇلارنىڭ ئارىسىدىكى ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىسىگە تۇتىشىدۇ. ئۇ قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمىنى ئالدى تەرەپتىن كۈچەيتىپ، مۇقىملىقىنى ساقلايدۇ.
• تۆۋەنكى قوۋۇرغا ئۇيۇقى (Inferior costal facet / 下肋凹)
  بۇ ئومۇرتقا گەۋدىسىنىڭ يان تەرىپىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىغا جايلاشقان كىچىك ئويمان. ئۇ ئۆزىدىن بىر نومۇر چوڭ بولغان قوۋۇرغا بېشىنىڭ يۇقىرىقى بوغۇم يۈزى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىپ، قوۋۇرغىنىڭ مۇقىم ئورنىشىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.
• يۇقارقى بوغۇم ئۆسۈكى (Superior articular process / 上关节突)
  بۇ ئومۇرتقا ئەگمىسىدىن يۇقىرىغا قاراپ چىقىپ تۇرغان ئۆسۈك بولۇپ، ئۈستىدىكى ئومۇرتقىنىڭ تۆۋەنكى بوغۇم ئۆسۈكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. بۇ بوغۇملار ئومۇرتقىنىڭ ئېگىلىش ۋە بۇرۇلۇش ھەرىكەتلىرىنى كونترول قىلىدۇ.
• كۆندىلەڭ ئۆسۈك قوۋۇرغا ئۇيۇقى (Transverse costal facet / 横突肋凹)
  بۇ كۆكرەك ئومۇرتقىسىنىڭ كۆندىلەڭ ئۆسۈكىگە جايلاشقان بوغۇم يۈزى بولۇپ، ماس كېلىدىغان قوۋۇرغىنىڭ تۆپىلىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. بۇ قۇرۇلما قوۋۇرغىنىڭ ھەرىكىتىنى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە يېتەكلەشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• قوۋۇرغا سۆڭىكى (Rib bone / 肋骨)
  قوۋۇرغا سۆڭىكى كۆكرەك قەپىسىنىڭ ئاساسلىق تەركىبىي قىسمى بولۇپ، كۆكرەك بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى قوغدايدۇ. ئۇ ئارقا تەرەپتە كۆكرەك ئومۇرتقىسى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىپ، نەپەسلىنىش ھەرىكىتىگە قاتنىشىدۇ.
• قوۋۇرغا كۆندىلەڭ ئۆسۈك تارىمۇش (Costotransverse ligament / 肋横突韧带)
  بۇ تارىمۇش قوۋۇرغا بويۇنچىسى بىلەن ماس كېلىدىغان ئومۇرتقىنىڭ كۆندىلەڭ ئۆسۈكىنى تۇتاشتۇرىدۇ ئۇ قوۋۇرغىنىڭ ھەرىكىتىنى چەكلەپ، بوغۇمنىڭ مۇقىملىقىنى كۈچەيتىدۇ.
• كۆندىلەڭ ئۆسۈك ئارىلىق تارىمۇش (Intertransverse ligament / 横突间韧带)
  بۇ تارىمۇشلار قوشنا ئومۇرتقىلارنىڭ كۆندىلەڭ ئۆسۈكلىرىنى ئۆزئارا تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇلار ئومۇرتقىنىڭ يان تەرەپكە ھەددىدىن زىيادە ئېگىلىشىنى ۋە بۇرۇلۇشىنى چەكلەيدۇ.

قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمىنىڭ كىلىنىكىلىق ئەھمىيىتى ۋە ساغلاملىق

قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمىنىڭ ئىقتىدارىنىڭ بۇزۇلۇشى كۆپ ئۇچرايدىغان كىلىنىكىلىق مەسىلە بولۇپ، ئادەتتە «قوۋۇرغا-ئومۇرتقا بوغۇمى ئىقتىدارىنىڭ قالايمىقانلىشىشى» (Costovertebral Joint Dysfunction) دەپ ئاتىلىدۇ. بۇ خىل ئەھۋالدا، بىمارلار كۆكرەك ياكى دۈمبىنىڭ ئۈستۈنكى قىسمىدا ئۆتكۈر ياكى كۆيۈۋاتقاندەك ئاغرىق ھېس قىلىشى مۇمكىن.

بۇ خىل ئاغرىقنىڭ ئالاھىدىلىكى شۇكى، ئۇ چوڭقۇر نەپەس ئالغاندا، يۆتەلگەندە، چۈشكۈرگەندە ياكى بەدەننى بۇرىغاندا كۈچىيىدۇ. بۇ ئالامەتلەر بەزىدە يۈرەك كېسەللىكلىرىنىڭ ئالامەتلىرى بىلەن ئارىلاشتۇرۇپ قويۇلۇشى مۇمكىن. بۇ مەسىلىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان ئاساسلىق سەۋەblەr تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

• ناچار تۇرۇش قىياپىتى: ئۇزۇن ۋاقىت ئېگىلىپ ئولتۇرۇش ياكى تۇرۇش ئومۇرتقا ۋە قوۋۇرغا بوغۇملىرىغا بېسىم ئېلىپ كېلىدۇ.
• تۇيۇقسىز ھەرىكەت: قاتتىق يۆتىلىش، چۈشكۈرۈش ياكى تۇيۇقسىز بەدەننى بۇراش بوغۇمنىڭ ئورنىدىن ئازراق چىقىپ قېلىشىغا سەۋەب بولىدۇ.
• زەخىملىنىش: قاتناش ھادىسىسى ياكى يىقىلىپ چۈشۈش قاتارلىق تاشقى زەربىلەر بوغۇمنى بىۋاسىتە زەخىملەندۈرىدۇ.
• تەكرارلىنىدىغان ھەرىكەتلەر: بەزى تەنھەرىكەت تۈرلىرى (مەسىلەن، گولف، تېننىس) ياكى خىزمەتلەر سەۋەبىدىن بەدەننى دائىم بىر تەرەپكە بۇراش بوغۇملارغا بېسىم پەيدا قىلىدۇ.

داۋالاشتا فىزىكىلىق داۋالاش، بوغۇمنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، ئۇۋۇلاش ۋە ياللۇغ قايتۇرۇش دورىلىرى ئىشلىتىلىدۇ. ئەڭ مۇھىمى، كۈندىلىك تۇرمۇشتا توغرا تۇرۇش قىياپىتىنى ساقلاش، مۇۋاپىق بەدەن چېنىقتۇرۇش ئارقىلىق دۈمبە مۇسكۇللىرىنى كۈچەيتىش بۇ خىل مەسىلىلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئاچقۇچ ھېسابلىنىدۇ. ئەگەر سىزدە مۇشۇنىڭغا ئوخشاش ئالامەتلەر بولسا، ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈپ، توغرا دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالىنىش ئىنتايىن مۇھىم.