تۆش سۆڭىكى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

تۆش سۆڭىكى: كۆكرەك قەپەسىنىڭ مەركىزىدىكى مۇھىم تايانجى

تۆش سۆڭىكى، ئىنسانلارنىڭ كۆكرەك قەپەسىنىڭ ئالدى ۋە مەركىزىگە جايلاشقان بولۇپ، يەلپۈگۈچ شەكىللىك ياپىلاق سۆڭەكتۇر. ئۇ يۇقىرىدىن تۆۋەنگە قاراپ تۆش سۆڭەك سېپى، تۆش سۆڭەك تېنى ۋە خەنجەر سۆڭەك قاتارلىق ئۈچ قىسىمدىن تەركىب تاپقان. بۇ قۇرۇلما كۆكرەك قەپەسىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى بولۇپ، قوۋۇرغىلار بىلەن كۆكرەك پەردىسىنى شەكىللەندۈرۈپ، يۈرەك، ئۆپكە قاتارلىق ھاياتىي مۇھىم ئەزالارنى تاشقى زەربىدىن قوغدايدۇ. شۇنداقلا، ئۇ كۆكرەك ۋە مۈرە مۇسكۇللىرىنىڭ تۇتىشىدىغان مۇھىم ئورنى ھېسابلىنىدۇ.

تۆش سۆڭىكىنىڭ ئاناتومىيەلىك ئورنى ۋە قۇرۇلمىسى كلىنىكىلىق داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. مەسىلەن، يۈرەك ئوپېراتسىيەسى قىلغاندا، كۆكرەك قەپەسىنى ئېچىش ئۈچۈن دائىم تۆش سۆڭىكى تىلىنىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، ئۇ قان ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىغا ئىگە بولغاچقا، سۆڭەك يىلىكى تەكشۈرۈش ياكى كۆچۈرۈشتە دائىم تۆش سۆڭىكىدىن ئەۋرىشكە ئېلىنىدۇ. تۆش سۆڭىكىنىڭ شەكلى ۋە تەرەققىياتىدىكى ئۆزگىرىشلەر بەزى تۇغما كېسەللىكلەرنى دىئاگنوز قىلىشتامۇ مۇھىم يىپ ئۇچى بىلەن تەمىنلەيدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەىلمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

رەسىمدىكى ھەربىر كۆرۈنۈشنىڭ ئىسىملىرى، تەرجىمىلىرى ۋە چۈشەندۈرۈلۈشى

ئۇيغۇرچە ئىسىم : تۆش سۆڭىكى
ئىنگىلىزچە ئىسىم : Sternum
تۈركچە ئىسىم : Göğüs kemiği
خەنزۇچە ئىسىم : 胸骨

تۆش سۆڭىكىنىڭ ئاناتومىيەلىك تۈزۈلۈش قىسىملىرى

• تۆش سۆڭەك سېپى (Manubrium, 胸骨柄)
  تۆش سۆڭىكىنىڭ ئەڭ يۇقىرى ۋە ئەڭ كەڭ قىسمى بولۇپ، تۇتقۇچ شەكلىدە كۆرىنىدۇ. ئۇنىڭ يۇقىرى گىرۋىكىدە بويۇن ۋىنا ئويۇقى بار، ئىككى يان تەرىپىدە بولسا ئوقۇرەك سۆڭىكى بىلەن تۇتىشىدىغان ئوقۇرەك سۆڭەك ئۇيۇقى جايلاشقان. تۆش سۆڭەك سېپى بىرىنچى ۋە ئىككىنچى جۈپ قوۋۇرغىلار بىلەن تۇتىشىپ، كۆكرەك قەپەسىنىڭ ئۈستۈنكى قىسمىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلايدۇ. ئۇ تۆش سۆڭەك تېنى بىلەن تۆش سۆڭەك بۇلۇڭى ئارقىلىق تۇتىشىدۇ.
• بويۇن ۋىنا ئويۇقى (Jugular Notch, 颈静脉切迹)
  تۆش سۆڭەك سېپىنىڭ يۇقىرى قىسمىدىكى مەركىزىي ئويمانلىق بولۇپ، بويۇننىڭ ئاساسىي قىسمىنى روشەن كۆرسىتىپ بېرىدىغان مۇھىم بەلگە. ئۇ كلىنىكىدا كانايچە سېلىش ۋە بەزى داۋالاش ئىشلىرىدا ئورۇن بەلگىلەش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ.
• ئوقۇرەك سۆڭەك ئۇيۇقى (Clavicular Notch, 锁骨切迹)
  تۆش سۆڭەك سېپىنىڭ ئىككى يان، يۇقىرى قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، ھەر بىر تەرىپى ئوقۇرەك سۆڭىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. بۇ بوغۇم مۈرە بەلبېغىنىڭ ھەرىكىتى ۋە مۇقىملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.
• تۆش سۆڭەك بۇلۇڭى (Sternal Angle, 胸骨角)
  تۆش سۆڭەك سېپى بىلەن تۆش سۆڭەك تېنىنىڭ تۇتاشقان يېرىدە شەكىللەنگەن سەل ئالدىغا چىقىپ تۇرىدىغان بۇلۇڭ. بۇ ئورۇن ئىككىنچى جۈپ قوۋۇرغىنىڭ تۇتاشقان ئورنى بولۇپ، قوۋۇرغىلارنى ساناش ۋە يۈرەك كلاپانلىرىنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلاشتا مۇھىم يەر بەلگىسى ھېسابلىنىدۇ.
• تۆش سۆڭەك تېنى (Body of Sternum, 胸骨体)
  تۆش سۆڭىكىنىڭ ئوتتۇرا قىسمى بولۇپ، ئەڭ ئۇزۇن ۋە ئاساسلىق گەۋدىسى ھېسابلىنىدۇ. ئۇنىڭ ئىككى يان تەرىپىدە 2-دەرىجىدىن 7-دەرىجىگىچە بولغان قوۋۇرغا كۆمۈرچەكلىرى بىلەن تۇتىشىدىغان قوۋۇرغا ئويۇقلىرى بار.
• قوۋۇرغا ئويۇقلىرى (Costal Notches, 肋切迹)
  تۆش سۆڭىكىنىڭ يان تەرىپىدە جايلاشقان بولۇپ، قوۋۇرغا كۆمۈرچەكلىرىنىڭ تۆش سۆڭىكىگە تۇتىشىشى ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ. بۇ ئويۇقلار بىرىنچىدىن يەتتىنچى جۈپ قوۋۇرغىلارنىڭ مۇقىم تۇتىشىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.
• خەنجەر سۆڭەك (Xiphoid Process, 剑突)
  تۆش سۆڭىكىنىڭ ئەڭ تۆۋەنكى ۋە ئەڭ كىچىك قىسمى بولۇپ، شەكلى خەنجەرگە ئوخشىغانلىقى ئۈچۈن شۇنداق ئاتالغان. ئۇ بالىلىق دەۋرىدە كۆمۈرچەك ھالىتىدە بولۇپ، قىرىق ياش ئەتراپىدا سۆڭەكلىشىدۇ.

تۆش سۆڭىكىنىڭ كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى ۋە ئومۇمىي چۈشەنچە

تۆش سۆڭىكى كۆكرەك قەپەسىنىڭ مۇھىملىقىنى قوغداش ۋە نەپەسلىنىش ھەرىكىتىگە ياردەم بېرىشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. ئۇنىڭ مۇقىم قۇرۇلمىسى قوۋۇرغىلار بىلەن بىرلىشىپ، كۆكرەك بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى تاشقى زەخىملىنىشتىن ساقلايدۇ. نەپەس ئالغاندا ۋە چىقارغاندا، تۆش سۆڭىكى بىلەن قوۋۇرغىلارنىڭ ھەرىكىتى كۆكرەك بوشلۇقىنىڭ ھەجىمىنى ئۆزگەرتىپ، ئۆپكىنىڭ كېڭىيىشى ۋە تارىيىشىغا ياردەم بېرىدۇ.

كلىنىكىلىق جەھەتتە، تۆش سۆڭىكى بىر قانچە مۇھىم ئىقتىدارغا ئىگە:

• دىئاگنوز قويۇش: تۆش سۆڭىكىنىڭ ئاغرىشى يۈرەك كېسەللىكلىرى، ئاشقازان يارىسى ياكى مۇسكۇل-سۆڭەك سىستېمىسىدىكى مەسىلىلەرنىڭ ئالامىتى بولۇشى مۇمكىن. شۇڭلاشقا، دوختۇرلار دائىم بۇ ئاغرىقنىڭ مەنبەسىنى ئېنىقلاش ئۈچۈن ئەتراپلىق تەكشۈرۈش ئېلىپ بارىدۇ.
• جىددىي قۇتقۇزۇش: يۈرەك-ئۆپكەنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش (CPR) جەريانىدا، قۇتقۇزغۇچىلار تۆش سۆڭىكىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىغا بېسىم ئىشلىتىپ، يۈرەكنى سۈنئىي ئۇۋۇلاپ قان ئايلىنىشنى ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ.
• ئوپېراتسىيە ئورنى: ئوچۇق يۈرەك ئوپېراتسىيەسى قاتارلىق چوڭ تىپتىكى كۆكرەك بوشلۇقى ئوپېراتسىيەلىرىدە، تۆش سۆڭىكىنى تىك كېسىش ئارقىلىق كۆكرەك بوشلۇقىنى ئېچىش كۆپ ئۇچرايدىغان ئۇسۇل.
• سۆڭەك يىلىكى ئەۋرىشكىسى: تۆش سۆڭىكى قىزىل سۆڭەك يىلىكىگە باي بولغاچقا، قان كېسەللىكلىرىنى دىئاگنوز قىلىش ئۈچۈن سۆڭەك يىلىكى ئەۋرىشكىسى ئېلىشتا كۆپ ئىشلىتىلىدىغان ئورۇنلارنىڭ بىرى.

تۆش سۆڭىكىنىڭ شەكلىدىمۇ بەزىدە ئۆزگىرىشلەر كۆرۈلىدۇ. مەسىلەن، «توخۇ كۆكرەك» ( 鸡胸  pectus carinatum ) ۋە «ئويمان كۆكرەك – ۋارونكا كۆكرەك» ( 漏斗胸 pectus excavatum ) قاتارلىق تۇغما شەكىل ئۆزگىرىشلىرى بەزىدە يۈرەك ۋە ئۆپكىنىڭ ئىقتىدارىغا تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن. بۇ خىل ئەھۋاللاردا، فىزىكىلىق داۋالاش ياكى ئوپېراتسىيە ئارقىلىق تۈزىتىش كىرگۈزۈلىدۇ.

قىسقىسى، تۆش سۆڭىكى گەرچە ئاددىي بىر سۆڭەك قۇرۇلمىسى بولسىمۇ، ئۇ ئىنسانلارنىڭ ھاياتىي پائالىيەتلىرىنى قوغداش، نەپەسلىنىشكە ياردەم بېرىش ۋە كلىنىكىلىق داۋالاشتا مۇھىم رول ئوينايدىغان كەم بولسا بولمايدىغان بىر ئەزا. ئۇنىڭ ئاناتومىيەلىك ئالاھىدىلىكلىرىنى چۈشىنىش، كۆكرەك قەپەسى كېسەللىكلىرىنى توغرا دىئاگنوز قىلىش ۋە داۋالاشنىڭ ئاساسى ھېسابلىنىدۇ.