تۇرۇبا سۈيى، قاينىتىلغان سۇ، مىنېرال سۇ ۋە ساپلاشتۇرۇلغان سۇ قايسى بەدەنگە ئەڭ پايدىلىق؟

قايسى سۇ ئەڭ ساغلام؟ تۇرۇبا سۈيى، قاينىتىلغان سۇ، مىنېرال سۇ ۋە ساپلاشتۇرۇلغان سۇ سېلىشتۇرمىسى

سۇ — ھاياتلىقنىڭ مەنبەسى بولۇپلا قالماي، بەدەن ساغلاملىقىمىزنى بەلگىلەيدىغان ئەڭ مۇھىم ئامىللارنىڭ بىرى. بىز كۈندە ئىچىۋاتقان سۇنىڭ سۈپىتى، بۆرەك ساغلاملىقىمىزدىن تارتىپ تېرىمىزنىڭ رەڭگىگىچە تەسىر كۆرسىتىدۇ. لېكىن، ئۆيدىكى تۇرۇبا سۈيى، ئۇنى قاينىتىپ ئىچىش، بازاردىكى مىنېرال سۇلار ياكى ئۆيگە ئورنىتىۋالغان سۇ ساپلاشتۇرۇش ماشىنىسى (su arıtma cihazi / water purifying equipment) دىن چىققان سۇلارنىڭ قايسىسىنىڭ ئەڭ ياخشى ئىكەنلىكى ھەققىدە كىشىلەر ئارىسىدا نۇرغۇن تالاش-تارتىشلار بار.

بۇ ماقالىدە بۇ تۆت خىل سۇنىڭ خىمىيىلىك تەركىبى، بەدەنگە بولغان پايدىلىرى ۋە سەلبىي تەسىرلىرى، شۇنداقلا قايسى سۇنى قايسى ئورۇندا ئىشلىتىش كېرەكلىكى ھەققىدە تەپسىلىي توختىلىمىز.

1. ئۆيدىكى تۇرۇبا سۈيى ( Musluk suyu, çeşme suyu / tap water )

تەركىبى ۋە ئالاھىدىلىكى:
تۇرۇبا سۈيى ئادەتتە دەريا، كۆل ياكى يەر ئاستى سۇلىرىدىن يىغىۋېلىنىپ، مەركىزىي سۇ زاۋۇتلىرىدا بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.

• خلور (Chlorine): سۇدىكى مىكروبلارنى ئۆلتۈرۈش ئۈچۈن قوشۇلىدۇ.
• تەبىئىي مىنېراللار: كالتسىي، ماگنىي، ناترىي قاتارلىق ئېلېمېنتلار بار.
• يوشۇرۇن خەۋپلەر: سۇ زاۋۇتىدىن چىقىپ ئۆيىمىزگە يېتىپ كەلگۈچە، ئۇزۇن مۇساپىلىك تۇرۇبا يوللىرىدىن ئۆتۈپ كېلىدۇ. ئەگەر تۇرۇبىلار كونا بولسا، سۇغا دات (تۆمۈر ئوكسىد)، قوغۇشۇن (كونا تۇرۇبىلاردا بولىدۇ) ياكى تۇرۇبا يېرىقلىرىدىن باكتېرىيەلەر ئارىلىشىپ قېلىشى مۇمكىن.

بەدەنگە بولغان تەسىرى:

• ئىجابىي تەسىرى: بەدەنگە كېرەكلىك بولغان مىنېرال ماددىلارنىڭ تەبىئىي مەنبەسى. تەننەرخى ئەڭ تۆۋەن.
• سەلبىي تەسىرى: خلورنىڭ ئۆزى ساغلاملىققا زور زىيانلىق بولمىسىمۇ، ئۇنىڭ قالدۇقى ۋە سۇدىكى ئورگانىك ماددىلار بىلەن بىرىكىشىدىن پەيدا بولغان قوشۇمچە مەھسۇلاتلار ئۇزۇن مەزگىلدە راك خەۋپىنى ئاشۇرۇشى مۇمكىن دېگەن قاراشلار بار. ئۇنىڭدىن باشقا، سۇ تۇرۇبىسىدىن كەلگەن دات ۋە ئېغىر مېتاللار بۆرەككە يۈك بولىدۇ.

2. قاينىتىلغان تۇرۇبا سۈيى ( Kaynatılmış su / boiled water )

تەركىبى ۋە ئۆزگىرىشى:
نۇرغۇن كىشىلەر «سۇنى قايناتساقلا پاكىز بولىدۇ» دەپ قارايدۇ.

ئەمەلىيەتتە:

• مىكروبسىزلىنىش: 100 سېلسىيە گىرادۇستا 3-5 مىنۇت قاينىتىش باكتېرىيە ۋە ۋىرۇسلارنى ئۆلتۈرىدۇ.
• خلورنىڭ يوقىلىشى: قاينىتىش جەريانىدا خلورنىڭ كۆپ قىسمى گاز ھالىتىدە ئۇچۇپ كېتىدۇ.
• مىنېرال ماددىلارنىڭ قويۇقلىشىشى: سۇ پارغا ئايلانغاندا، سۇ ئىچىدىكى قاتتىق ماددىلار (مىنېراللار) قالىدۇ. شۇڭا قاينىتىلغان سۇنىڭ «قاتتىقلىقى» (Hardness) ئېشىپ كېتىشى مۇمكىن. چەينەك تېگىدىكى ھاك دەل مۇشۇ سەۋەبتىن بولىدۇ.
• خىمىيىلىك بۇلغىمىلار: ئەڭ مۇھىمى، قاينىتىش ئارقىلىق سۇدىكى دېھقانچىلىق دورا قالدۇقلىرى، ئېغىر مېتاللار (قوغۇشۇن، سىماب) يوقاپ كەتمەيدۇ، ئەكسىچە سۇ ئازايغانلىقى ئۈچۈن ئۇلارنىڭ قويۇقلۇقى تېخىمۇ ئېشىپ كېتىدۇ.

بەدەنگە بولغان تەسىرى:

• بىخەتەرلىك: ئىچ سۈرۈش قاتارلىق يۇقۇملۇق كېسەللىكلەردىن ساقلايدۇ.
• ھەزىم قىلىش: ئىللىق ياكى قايناق سۇ ئاشقازان-ئۈچەينىڭ ھەرىكىتىنى ياخشىلايدۇ.
• كەمچىلىكى: سۇدىكى ئېرىگەن ئوكسىگېن مىقدارى ئازىيىپ كەتكەچكە، «ئۆلۈك سۇ» دەپمۇ ئاتىلىدۇ، تەمى سەل قىرتاق بولىدۇ.

3. بازاردا سېتىلىدىغان مىنېرال سۇ ( mineral su / mineral water )

تەركىبى ۋە تۈرلىرى:
بازاردىكى سۇلار ئاساسەن ئىككىگە بۆلۈنىدۇ: تەبىئىي بۇلاق سۈيى (Natural Spring Water) ۋە تازىلىنىپ ساپلاشتۇرۇلغان سۇ (Purified Water). بۇلاردا بازارلاردا پلاستىك قۇتىلارغا قاچىلىنىپ سېتىلىدۇ.

• تەبىئىي مىنېرال سۇ: يەر ئاستى چوڭقۇر قاتلاملىرىدىن ياكى تاغ بۇلاقلىرىدىن ئېلىنىدۇ. تەركىبىدە كالتسىي، ماگنىي، سىلىتسىي قاتارلىق ئېلېمېنتلار مول. خىمىيىلىك پىششىقلاپ ئىشلەنمەيدۇ، پەقەت فىزىكىلىق سۈزۈلىدۇ.
• سۇلياۋ تەسىرى: سۇنىڭ ئۆزى ياخشى بولغىنى بىلەن، سۇ قاچىلانغان سۇلياۋ (PET) بوتۇلكىلار يۇقىرى تېمپېراتۇرىدا ياكى كۈن نۇرىدا قالسا، سۇغا «مىكرو سۇلياۋ» (Microplastics) ۋە بەزى خىمىيىلىك ماددىلارنى قويۇپ بېرىشى مۇمكىن.

بەدەنگە بولغان تەسىرى:

• ئىجابىي: بەدەننىڭ pH قىممىتىنى تەڭپۇڭلاشتۇرىدۇ (ئىشقارلىق سۇلار). تەمى تاتلىق، ئىچىشلىك. مىنېرال تولۇقلاشنىڭ ياخشى مەنبەسى.
• سەلبىي: تەننەرخى يۇقىرى. سۈپەتسىز ماركىدىكى سۇلاردا سۇلياۋ پۇرىقى بولۇشى مۇمكىن.

4. ساپلاشتۇرۇلغان  سۇ (Arıtma su / purified water )

تەركىبى ۋە تېخنىكىسى:
ئۆيگە ئورنىتىدىغان سۇ ساپلاشتۇرغۇچ ماشىنىلىرى كۆپىنچە «تەتۈر سىڭىش» (Reverse Osmosis – RO) تېخنىكىسىنى ئىشلىتىدۇ.

• ساپلىقى: بۇ سۈزگۈچ سۇدىكى %99 باكتېرىيە، ۋىرۇس، خلور، دات، ئېغىر مېتاللارنى سۈزۈپ تاشلايدۇ.
• مىنېرالسىزلىشىش: مەسىلە شۇكى، ئۇ سۇدىكى بەدەنگە پايدىلىق مىنېراللارنىمۇ (كالتسىي، ماگنىي) سۈزۈپ تاشلايدۇ. نەتىجىدە سۇ «كىسلاتالىق»قا مايىل بولۇپ قالىدۇ (pH قىممىتى 7 دىن تۆۋەن بولۇشى مۇمكىن).

بەدەنگە بولغان تەسىرى:

• ئىجابىي: سۇ ئىنتايىن پاكىز. بۆرەككە چۈشىدىغان بېسىم ئەڭ ئاز بولىدۇ. چاي ۋە تاماقنىڭ تەمىنى ئەڭ ياخشى چىقىرىدۇ.
• سەلبىي: دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى (WHO) نىڭ ئاگاھلاندۇرۇشىچە، ئۇزۇن مۇددەت پەقەت مىنېرالسىز (ساپلاشتۇرۇلغان) سۇ ئىچىش، بەدەندىكى ئېلېكترولىت تەڭپۇڭلۇقىنى بۇزۇشى مۇمكىن. ئەگەر سۈزگۈچ (Filter) ۋاقتىدا ئالماشتۇرۇلمىسا، ئىچىدە باكتېرىيە كۆپىيىپ، تۇرۇبا سۈيىدىنمۇ بەتتەر بۇلغىنىش كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.

ئەمەلىي قوللانما: قايسى سۇنى قانداق ئىشلىتىش كېرەك؟

يۇقىرىقى تەھلىللەرگە ئاساسەن، تۇرمۇشىڭىز ئۈچۈن ئەڭ توغرا تاللاشلار تۆۋەندىكىچە:

1. ئىچىشكە ئەڭ ماس كېلىدىغىنى قايسى؟

• بىرىنچى تاللاش: سۈپەتلىك مىنېرال سۇ . بۇ بەدەن ئېھتىياجلىق مىنېراللارنى تەمىنلەيدۇ.
• ئىككىنچى تاللاش: مىنېرال سۈزگۈچ قوشۇلغان ساپلاشتۇرۇلغان سۇ. ھازىرقى زامان سۇ ساپلاشتۇرۇش ماشىنىلىرىدا ئەڭ ئاخىرقى باسقۇچتا سۇغا قايتىدىن مىنېرال قوشىدىغان (Alkaline filter) سۈزگۈچ بار، بۇ ئەڭ ياخشى ئائىلە ھەل قىلىش چارىسى.
• دىققەت: ئەگەر ئاددىي ساپلاشتۇرۇلغان سۇ ئىچسىڭىز، كۆكتات ۋە مېۋىلەرنى كۆپ يېيىش ئارقىلىق مىنېرال ماددىلارنى تولۇقلاڭ.

2. چاي ۋە قەھۋە ئۈچۈن قايسى سۇ ياخشى؟

• ئەڭ ياخشىسى: ساپلاشتۇرۇلغان سۇ (RO su).
• سەۋەبى: چاي ۋە قەھۋەنىڭ ھەقىقىي تەمى ۋە رەڭگى يۇمشاق سۇدا (مىنېرال مىقدارى تۆۋەن سۇدا) چىقىدۇ. تۇرۇبا سۈيىدە چاي دەملىسىڭىز، چاي يۈزىدە نېپىز پەردە پەيدا بولۇپ قالىدۇ ۋە رەڭگى قارىدايدۇ.

3. تاماق ئېتىش ئۈچۈن قايسى سۇ لازىم؟

• شورپىلارغا: ساپلاشتۇرۇلغان سۇ ياكى سۈزۈلگەن سۇ ئىشلىتىش كېرەك. خلور تەمى شورپىنىڭ لەززىتىنى بۇزىدۇ.
• گۈرۈچ : قاينىتىلغان سۇ ياكى تۇرۇبا سۈيى ئىشلەتسىڭىز بولىدۇ (چۈنكى گۈرۈچ يۇيۇلغاندىن كېيىن سۇ تۆكۈۋېتىلىدۇ ياكى يۇقىرى تېمپېراتۇرىدا پىشىدۇ).

4. بوۋاقلارنىڭ سۈتىنى تەييارلاشقا؟

• تەۋسىيە: قاينىتىپ سوۋۇتۇلغان ساپلاشتۇرۇلغان سۇ ياكى مەخسۇس بوۋاقلار سۈيى.
• سەۋەبى: بوۋاقلارنىڭ بۆرىكى تېخى يېتىلىپ بولمىغانلىقى ئۈچۈن، مىنېرال مىقدارى بەك يۇقىرى سۇلار ياكى تۇرۇبا سۈيىدىكى ئېغىر مېتاللار ئۇلارغا ئېغىر كېلىدۇ.

قىسقىچە خۇلاسە:

• تۇرۇبا سۈيى: يۇيۇش ۋە تازىلىققا ئىشلىتىڭ.
• قاينىتىلغان سۇ: ئىقتىسادىي شارائىت چەكلىك بولسا ئىچىشكە بولىدۇ، ئەمما ئەڭ ياخشى تاللاش ئەمەس.
• مىنېرال سۇ: ساياھەتتە ۋە سىرتتا ئىچىشكە ئەڭ ياخشى.
• ساپلاشتۇرۇلغان سۇ: ئۆيدە ئىچىش ۋە تاماققا ئەڭ ماس كېلىدۇ (شەرتى: سۈزگۈچىنى ۋاقتىدا ئالماشتۇرۇش كېرەك).

تۇرۇبا سۈيى، قاينىتىلغان سۇ، مىنېرال سۇ ۋە ساپلاشتۇرۇلغان سۇ سېلىشتۇرما جەدۋىلى