يۈرەك مۇسكۇلى يۆلىنىشى ئاناتومىيىسى

يۈرەكنىڭ ھەرىكەتچان قۇرۇلمىسى: يۈرەك مۇسكۇلى يۆلىنىشىنى چوڭقۇر چۈشىنىش

يۈرەك ئىنسان ھاياتىنىڭ مەركىزىي ماتورى بولۇپ، ئۇنىڭ توختاۋسىز سوقۇشى ھاياتلىقنىڭ داۋاملىشىشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ. يۈرەكنىڭ بۇ كۈچلۈك ۋە ئۈنۈملۈك پومپا ئىقتىدارى ئۇنىڭ ئۆزگىچە ئاناتومىيەلىك قۇرۇلمىسى، بولۇپمۇ يۈرەك مۇسكۇل تالالىرىنىڭ مۇرەككەپ ۋە تەرتىپلىك تىزىلىشىدىن كەلگەن. يۈرەك مۇسكۇلى ئاددىي بىر مۇسكۇل توپى بولماستىن، بەلكى ئوخشىمىغان يۆنىلىشلەردە تىزىلغان كۆپ قەۋەتلىك تالالاردىن تەشكىل تاپقان بولۇپ، بۇ قۇرۇلما يۈرەكنىڭ قىسىلىشىغا بۇرۇلۇش ھەرىكىتىنى قوشۇپ، قاننى ئەڭ يۇقىرى ئۈنۈم بىلەن ھەيدەپ چىقىرىشىغا شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ.

بۇ ماقالىدە، يۈرەكنىڭ تاشقى قۇرۇلمىسى ۋە ئۇنىڭ مۇسكۇل قەۋەتلىرىنىڭ يۆلىنىشى ھەققىدىكى ئاناتومىيەلىك رەسىمگە بىرلەشتۈرۈپ، يۈرەك مۇسكۇلىنىڭ سىرلىق دۇنياسىغا چوڭقۇر نەزەر تاشلايمىز. ھەر بىر ئاناتومىيەلىك قۇرۇلمىنىڭ ئورنى، ئىقتىدارى ۋە ئۇلارنىڭ يۈرەكنىڭ ئومۇمىي خىزمىتىدىكى رولىنى تەپسىلىي تونۇشتۇرۇش ئارقىلىق، يۈرەكنىڭ قانداق قىلىپ بىر ئۆمۈر توختىماي ئىشلەيدىغان بۇ ئاجايىپ بىئولوگىيەلىك پومپا بولالايدىغانلىقىنى چۈشىنىشكە ياردەم بېرىشنى مەقسەت قىلىمىز. بۇ مەزمۇنلار تېببىي ساھەدىكىلەر ۋە ئاناتومىيەگە قىزىقىدىغان بارلىق ئوقۇرمەنلەر ئۈچۈن قىممەتلىك مەلۇمات مەنبەسى بولالايدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

يۈرەك مۇسكۇلى ۋە ئاساسلىق قۇرۇلمىلارنىڭ تونۇشتۇرۇلۇشى

1. يۈرەك مۇسكۇلى يۆلىنىشى (Myocardial Fiber Orientation, 心肌走行)
   بۇ يۈرەك مۇسكۇل ھۈجەيرىلىرىنىڭ يۈرەك تېمىدا قانداق تىزىلغانلىقىنى كۆرسىتىدىغان ئىنتايىن مۇھىم بىر ئۇقۇم. بۇ تالالار ئاددىي بىر يۆنىلىشتە بولماستىن، يۈزە قەۋەتتە يانتۇ، ئوتتۇرا قەۋەتتە ئايلانما، چوڭقۇر قەۋەتتە يەنە يانتۇ شەكىلدە ئورالغان بولىدۇ. بۇ مۇرەككەپ قۇرۇلما يۈرەكنىڭ قىسقىرىشىغا خۇددى لۆڭگىنى سىققاندەك بۇرۇلۇش ھەرىكىتىنى قوشۇپ، قاننى ھەيدەپ چىقىرىش ئۈنۈمىنى زور دەرىجىدە ئاشۇرىدۇ. بۇ ئۆزگىچە مېخانىزم يۈرەك ئىقتىدارىنى تەتقىق قىلىش ۋە يۈرەك كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇشتا ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە.
2. ئائورتا (Aorta, 主动脉)
   بۇ بەدەندىكى ئەڭ چوڭ ئارتېرىيە قان تومۇرى بولۇپ، يۈرەكنىڭ سول قېرىنچىسىدىن چىقىپ، ئوكسىگېنغا مول قاننى پۈتۈن بەدەنگە يەتكۈزۈپ بېرىدۇ. ئۇنىڭ ساغلاملىقى پۈتۈن بەدەننىڭ قان بىلەن تەمىنلىنىشىگە بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ.
3. يۈرەك ئوڭ قۇلىقى (Right Auricle, 右心耳)
   بۇ ئوڭ دالانچىنىڭ ئۈستىدىكى كىچىك خالتىسىمان قۇرۇلما بولۇپ، ئوڭ دالانچىنىڭ سىغىمىنى ئاشۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ. ئۇنىڭ ئىچكى يۈزىدە تارغاقسىمان مۇسكۇللار بار.
4. ئۆپكە ئارتېرىيە غولى (Pulmonary Trunk, 肺动脉干)
   بۇ يۈرەكنىڭ ئوڭ قېرىنچىسىدىن چىقىدىغان چوڭ قان تومۇر بولۇپ، ئوكسىگېنى ئاز قاننى ئۆپكىگە ئېلىپ بارىدۇ. ئۇ ئۆپكىگە يېقىنلاشقاندا سول ۋە ئوڭ ئۆپكە ئارتېرىيەلىرىگە بۆلۈنىدۇ.
5. يۈرەك ئوڭ دالانچىسى (Right Atrium, 右心房)
   بۇ يۈرەكنىڭ ئوڭ تەرىپىدىكى ئۈستۈنكى كامېرا بولۇپ، بەدەننىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىن كەلگەن ئوكسىگېنى ئاز قاننى يۇقىرىقى ۋە تۆۋەنكى كاۋاك ۋېنالار ئارقىلىق قوبۇل قىلىدۇ. ئاندىن قاننى ئوڭ قېرىنچىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىدۇ.
6. يۈرەك ئوڭ قېرىنچىسى (Right Ventricle, 右心室)
   بۇ يۈرەكنىڭ ئوڭ تەرىپىدىكى تۆۋەنكى كامېرا بولۇپ، ئوڭ دالانچىدىن كەلگەن ئوكسىگېنى ئاز قاننى ئۆپكە ئارتېرىيەسىگە قىسىپ چىقىرىدۇ. ئۇنىڭ تېمى سول قېرىنچىنىڭكىگە قارىغاندا نېپىزراق.
7. يۇقىرىقى كاۋاك ۋېناسى (Superior Vena Cava, 上腔静脉)
   بۇ بەدەننىڭ ئۈستۈنكى قىسمىدىكى (باش، بويۇن، قول ۋە كۆكرەك قىسمى) ئوكسىگېنى ئاز قاننى يىغىپ، ئوڭ دالانچىغا قۇيىدىغان چوڭ ۋېنا قان تومۇرى. ئۇ يۈرەككە قايتىدىغان ئىككى چوڭ ۋېنانىڭ بىرى.
8. يۈرەك سول دالانچە (Left Atrium, 左心房)
   بۇ يۈرەكنىڭ سول تەرىپىدىكى ئۈستۈنكى كامېرا بولۇپ، ئۆپكىدىن كەلگەن ئوكسىگېنغا مول قاننى ئۆپكە ۋېنالىرى ئارقىلىق قوبۇل قىلىدۇ. ئاندىن بۇ قاننى سول قېرىنچىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىدۇ.
9. سول ئۆپكە ۋېناسى (Left Pulmonary Vein, 左肺静脉)
   بۇ سول ئۆپكىدە گاز ئالماشتۇرۇپ، ئوكسىگېنغا تويۇنغان قاننى يىغىپ، يۈرەكنىڭ سول دالانچىسىغا ئېلىپ كېلىدىغان قان تومۇر. ئادەتتە ھەر بىر ئۆپكىدىن ئىككىدىن ئۆپكە ۋېناسى چىقىدۇ.
10. يۈرەك سول قۇلىقى (Left Auricle, 左心耳)
    بۇ سول دالانچىغا تۇتاشقان كىچىك خالتىسىمان قۇرۇلما بولۇپ، سول دالانچىنىڭ سىغىمىنى كېڭەيتىشكە ياردەم بېرىدۇ. كلىنىكىدا بۇ جاي قان ئۇيۇمى شەكىللىنىدىغان كۆپ ئۇچرايدىغان ئورۇن ھېسابلىنىدۇ.
11. يۈرەك سول قېرىنچىسى (Left Ventricle, 左心室)
    بۇ يۈرەكنىڭ تۆت كامېراسى ئىچىدىكى ئەڭ كۈچلۈك ۋە تېمى ئەڭ قېلىن كامېرا. ئۇ سول دالانچىدىن كەلگەن ئوكسىگېنغا مول قاننى كۈچلۈك قىسىش ئارقىلىق ئائورتاغا ھەيدەپ، پۈتۈن بەدەننى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
12. يۈزە قەۋەت (Superficial Layer, 浅层)
    بۇ يۈرەك قېرىنچە مۇسكۇلىنىڭ ئەڭ سىرتقى قەۋىتى بولۇپ، مۇسكۇل تالالىرى يانتۇ ياكى سىپىرال شەكىلدە تىزىلغان. بۇ قەۋەت يۈرەكنىڭ بۇرۇلۇش ھەرىكىتىنى شەكىللەندۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
13. ئوتتۇرا قەۋەت (Middle Layer, 中层)
    بۇ قەۋەت ئاساسلىقى سول قېرىنچە تېمىدا ياخشى تەرەققىي قىلغان بولۇپ، مۇسكۇل تالالىرى ئايلانما شەكىلدە تىزىلغان. ئۇنىڭ ئاساسلىق رولى يۈرەك قېرىنچىسىنى كۈچلۈك قىسىپ، دىئامېتىرىنى كىچىكلىتىش ئارقىلىق قاننى ھەيدەپ چىقىرىش.
14. چوڭقۇر قەۋەت (Deep Layer, 深层)
    بۇ يۈرەك مۇسكۇلىنىڭ ئەڭ ئىچكى قەۋىتى بولۇپ، يۈزە قەۋەتتىكى تالالار يۈرەك ئۇچىدا ئىچىگە بۇرۇلۇپ كىرىپ شەكىللەنگەن. ئۇنىڭ تالالىرى بويلاما يۆنىلىشتە بولۇپ، يۈرەكنىڭ ئۇزۇنلۇقىنى قىسقارتىشقا ياردەم بېرىدۇ.
15. يۈرەك قاينىمى (Cardiac Apex / Vortex Cordis, 心涡)
    بۇ يۈرەك ئۇچىدىكى ئۆزگىچە قۇرۇلما بولۇپ، يۈزە قەۋەتتىكى مۇسكۇل تالالىرى مۇشۇ يەردە قاينامغا ئوخشاش ئىچىگە بۇرۇلۇپ كىرىپ، چوڭقۇر قەۋەتكە ئۇلىنىدۇ. بۇ قۇرۇلما يۈرەكنىڭ سىستېمىلىق بۇرۇلۇش ھەرىكىتىنىڭ ئاناتومىيەلىك ئاساسى ھېسابلىنىدۇ.

يۈرەك مۇسكۇلى يۆلىنىشىنىڭ كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

يۈرەك مۇسكۇل تالالىرىنىڭ مۇرەككەپ يۆنىلىشى پەقەت ئاناتومىيەلىك ئالاھىدىلىك بولۇپلا قالماي، يۈرەكنىڭ فىزىئولوگىيەلىك ئىقتىدارى ۋە پاتولوگىيەلىك ئۆزگىرىشلىرىنى چۈشىنىشنىڭ ئاچقۇچى. بۇ قۇرۇلمىنىڭ مۇكەممەللىكى يۈرەكنىڭ قان ھەيدەش ئۈنۈمىگە بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ. يۈرەكنىڭ قىسقىرىشى ئاددىي بىر قىسىلىش ئەمەس، بەلكى ئۈچ قەۋەت مۇسكۇلنىڭ ماس ھالدا ھەرىكەت قىلىشىدىن كېلىپ چىققان بىر خىل «بۇرۇش» ھەرىكىتىدۇر. بۇ ھەرىكەت يۈرەك قېرىنچىسىدىكى قاننى ئەڭ ئاز ئېنېرگىيە سەرپ قىلىپ، ئەڭ يۇقىرى بېسىم بىلەن ھەيدەپ چىقىرىشقا كاپالەتلىك قىلىدۇ.

يۈرەك كېسەللىكلىرىدە، بۇ نازۇك قۇرۇلما دائىم بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرايدۇ. مەسىلەن، يۈرەك مۇسكۇلى تىقىلمىسى (يۈرەك كېسىلى تۇتۇش) يۈز بەرگەندە، نېكروزلاشقان مۇسكۇل توقۇلمىلىرىنىڭ ئورنىنى تارتىشچانلىقى يوق تالالىق توقۇلمىلار ئالىدۇ. بۇ ئەھۋال شۇ رايوندىكى مۇسكۇل تالالىرىنىڭ نورمال يۆنىلىشىنى بۇزۇپ، يۈرەكنىڭ ئومۇمىي قىسىلىش ماسلىقىنى ۋە بۇرۇلۇش ھەرىكىتىنى ئاجىزلىتىۋېتىدۇ، نەتىجىدە يۈرەك ئىقتىدارىنىڭ چېكىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

زامانىۋى تېببىي تەسۋىر تېخنىكىلىرى، بولۇپمۇ يۈرەك ماگنىتلىق رېزونانسىدىكى دىففۇزىيە تېنسورلۇق تەسۋىرلەش (DTI) تېخنىكىسى، ھازىر يۈرەك مۇسكۇل تالالىرىنىڭ يۆنىلىشىنى جانلىق ھالدا كۆرسىتىپ بېرەلەيدۇ. بۇ تېخنىكىلارنىڭ تەرەققىياتى دوختۇرلارغا ياردەم بېرىپ:

• يۈرەك ئىقتىدارىنى باھالاش: نورمال ۋە كېسەل يۈرەكلەرنىڭ مۇسكۇل قۇرۇلمىسىدىكى ئىنچىكە پەرقلەرنى سېلىشتۇرۇپ، كېسەللىكنىڭ دەسلەپكى باسقۇچىدىكى ئۆزگىرىشلەرنى بايقاش.
• داۋالاش ئۈنۈمىنى كۆزىتىش: يۈرەك كېسەللىكلىرىنى داۋالىغاندىن كېيىن، يۈرەك مۇسكۇلى قۇرۇلمىسىنىڭ ئەسلىگە كېلىش ئەھۋالىنى كۆزىتىپ، داۋالاش پىلانىنى تەڭشەش.
• ئوپېراتسىيە پىلانلاش: يۈرەك ئوپېراتسىيەسىدىن ئىلگىرى، مۇسكۇل تالالىرىنىڭ يۆنىلىشىنى ئېنىقلاپ، ئوپېراتسىيە كېسىمىنى ئەڭ ئاز زىيان يەتكۈزىدىغان شەكىلدە پىلانلاش.

خۇلاسىلىغاندا، يۈرەك مۇسكۇلىنىڭ يۆلىنىشى يۈرەكنىڭ بىئومېخانىكىلىق ئىقتىدارىنىڭ ئاساسى. بۇ مۇرەككەپ قۇرۇلمىنى چۈشىنىش يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرىنىڭ دىئاگنوزى، داۋالىشى ۋە ئالدىنى ئېلىشتا يېڭى ئىمكانىيەتلەرنى ئېچىپ بېرىدۇ. يۈرەكنىڭ ھەر بىر سوقۇشى بۇ ئىنچىكە لايىھەلەنگەن قۇرۇلمىنىڭ مۇكەممەل ماسلىشىشىنىڭ نەتىجىسىدۇر.