سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرە
ئۇيغۇرچە باشقا ئاتىلىشلىرى:
سۆڭەك ھاسىللىغۇچى ھۈجەيرە, سۆڭەك ھۈجەيرىسى ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرە
osteoblast
成骨细胞
osteoblast
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرە (ئىنگلىزچە: Osteoblast) ئىنسان بەدىنىدىكى سۆڭەك تۇقۇلمىسىنى ياساشتا مۇھىم رول ئوينايدىغان ئالاھىدە ھۈجەيرە تۈرىدۇر. بۇ ھۈجەيرىلەر سۆڭەك تۇقۇلمىسىنىڭ يېڭىدىن شەكىللىنىشى، قايتا قۇرۇلۇشى ۋە زەخىملەنگەن سۆڭەكلەرنىڭ ساقىيىشىدا ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە. سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىلەر ھەققىدە چۈشەنچىگە ئىگە بولۇش، بەدىنىمىزدىكى سۆڭەك سىستېمىسىنىڭ ساغلام ساقلىنىشى ۋە ئوستېئوپوروز قاتارلىق كېسەللىكلەر ھەققىدە چوڭقۇر بىلىمگە ئېرىشىشىمىزگە ياردەم قىلىدۇ.
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىنىڭ ئاساسىي تۈزۈلۈشى ۋە خاراكتېرى
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىلەر مېزېنكىمال ئاتا ھۈجەيرىلەردىن (Mesenchymal stem cells) كېلىپ چىققان يېتىلگەن ھۈجەيرىلەردۇر. بۇلار كۆپىنچە كۇبسىمان ياكى پىرىزما شەكىللىك، بىر يادرولۇق ھۈجەيرە بولۇپ، سۆڭەك يۈزىسىگە قاتار تىزىلغان ھالدا تۇرىدۇ. ئۇلارنىڭ ئاساسىي ۋەزىپىسى كولاگېن ۋە باشقا پروتېئىنلارنى ئىشلەپچىقىرىش ئارقىلىق سۆڭەك ماترىكسى (Bone matrix) دەپ ئاتىلىدىغان تۇقۇلمىنى شەكىللەندۈرۈشتۇر.
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىلەرنىڭ ئالاھىدىلىكى شۇكى، ئۇلار كالسىي فوسفاتنى ئىشلەپچىقىرىش قابىلىيىتىگە ئىگە بولۇپ، بۇ ماددا سۆڭەك ماترىكسىنىڭ مىنېراللىشىشىغا ياردەم قىلىپ، سۆڭەك تۇقۇلمىسىنىڭ قاتتىقلىقى ۋە چىداملىقلىقىنى ئاشۇرىدۇ.
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىنىڭ تۈرلىرى
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىلەر ئۇلارنىڭ يېتىلىش باسقۇچى ۋە ئاكتىپلىق دەرىجىسىگە قاراپ بىر قانچە تۈرگە بۆلۈنىدۇ:
ئاكتىپ سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرە (Active Osteoblast): بۇلار يېڭى سۆڭەك ماترىكسىنى ئىشلەپچىقىرىۋاتقان ۋە شەكىللەندۈرۈۋاتقان ھۈجەيرىلەردۇر. ئۇلار كۆپ مىقداردىكى ئالقالى فوسفاتاز ئېنزىمىنى ئىشلەپچىقىرىش بىلەن خاراكتېرلىنىدۇ.
ياسسىلاشقان سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرە (Flattened Osteoblast): بۇلار پائالىيىتى ئاستىلاشقان ھۈجەيرىلەر بولۇپ، سۆڭەك يۈزىسىدە ياسسىلاشقان شەكىلدە كۆرۈنىدۇ.
سۆڭەك قاپلىغۇچى ھۈجەيرە (Bone Lining Cell): بۇلار توختاپ قالغان پائالىيەتكە ئىگە سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىلەر بولۇپ، سۆڭەك يۈزىسىنى قاپلاپ تۇرىدۇ ۋە سۆڭەك قايتا قۇرۇلۇش جەريانىدا قايتىدىن پائاللىشىشى مۇمكىن.
سۆڭەك ھۈجەيرىسى (Osteocyte): ئاخىرقى يېتىلىش باسقۇچىدىكى سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرە بولۇپ، سۆڭەك ماترىكسى ئىچىگە كىرىپ قالغان ۋە ئۇزۇن ئۆسۈندىلىرى بىلەن باشقا ھۈجەيرىلەر بىلەن تۇتاشقان ھالدا بولىدۇ.
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىنىڭ ۋەزىپىلىرى
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىلىرى تۆۋەندىكىچە:
سۆڭەك ماترىكسىنى ئىشلەپچىقىرىش: ئۇلار كولاگېن ۋە باشقا ئاقسىللارنى ئىشلەپچىقىرىپ، سۆڭەك تۇقۇلمىسىنىڭ ئاساسىي تۈزۈلۈشىنى شەكىللەندۈرىدۇ.
مىنېراللىشىش: ماترىكسقا كالسىي فوسفات كرىستاللىرىنى يىغىپ، سۆڭەكنىڭ قاتتىقلىقىنى ئاشۇرىدۇ.
ھورمونلارغا ئىنكاس قايتۇرۇش: پاراتىروئىد ھورمونى، D ۋىتامىنى ۋە ئېستروگېن (ئاياللىق ھورمونى) قاتارلىق ھورمونلارغا ئىنكاس قايتۇرۇپ، سۆڭەك قۇرۇلۇشىنى تەڭشەيدۇ.
سۆڭەك يېمىرىلىشىنى تەڭشەش: سۆڭەك يېمىرىلگۈچى ھۈجەيرە (Osteoclast) نىڭ پائالىيىتىنى تەڭشەش ئارقىلىق سۆڭەك قايتا قۇرۇلۇش باراۋەرلىكىنى ساقلايدۇ.
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرە ۋە كېسەللىكلەر
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىنىڭ نورمال پائالىيىتىدىكى ئۆزگىرىشلەر بىر قاتار كېسەللىكلەرگە سەۋەب بولىدۇ:
سۆڭەك شالاڭلىشىش(Osteoporosis): سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىنىڭ پائالىيىتى ئاجىزلىشىشى نەتىجىسىدە سۆڭەك سىڭىرىشى تېزلىشىپ، سۆڭەك زىچلىقى ئازىيىدۇ.
پەگېت كېسەللىكى (Paget’s Disease): سۆڭەك قايتا قۇرۇلۇش جەريانىنىڭ بۇزۇلۇشى نەتىجىسىدە، سۆڭەك تۇقۇلمىسى نورمال بولمىغان ھالدا شەكىللىنىدۇ.
سۆڭەك مۇسكۇل ياللۇغى (Osteomyelitis): سۆڭەك ئىچىگە مىكروب يۇقۇشى نەتىجىسىدە، سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرىنىڭ نورمال پائالىيىتى توسالغۇغا ئۇچرايدۇ.
سۆڭەك ھاسىل قىلغۇچى ھۈجەيرە (Osteoblast) لار ئىنسان بەدىنىدىكى سۆڭەك تۇقۇلمىسىنىڭ شەكىللىنىشى، ساقلىنىشى ۋە قايتا قۇرۇلۇشىدا ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدىغان ئاساسلىق ھۈجەيرىلەردۇر. ئۇلارنىڭ پائالىيىتى سۆڭەك ساغلاملىقىنى ساقلاشتا ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە بولۇپ، بۇ ھۈجەيرىلەر ھەققىدە تېخىمۇ چوڭقۇر چۈشەنچىگە ئىگە بولۇش نۇرغۇن سۆڭەك كېسەللىكلىرىنىڭ داۋالاش ئۇسۇللىرىنى يېڭىلاش ۋە تەرەققىي قىلدۇرۇشتا ئاساس سالىدۇ.
