كالتسىي Ca ئېلېمېنتى – خىمىيە ئېلېمېنتلار جەدۋىلىنىڭ 20 نومۇرلۇق يېرىدە ئالماقتا بولۇپ، بۇ بەتتە مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى تاپالايسىز.
تەكىب قۇرۇلمىسى
كالتىسى بولسا بىر خىل مېتال ئېلېمېنت، ئېلېمېنت بەلگىسى Ca، خىمىيە ئېلمىنتلار دەۋرىي جەدۋىلىنىڭ ئوتتۇرا قىسمىدىكى 4 – دەۋرگە جايلاشقان، IIA مىللىتى، ئادەتتىكى تېمپېراتۇرىدا كۈمۈش رەڭ كرىستال ھالەتتە.
فىزىكا – خىمىيىلىك خۇسۇسىيىتى
ئېلېمېنتلار دەۋرىي جەدۋىلى Ⅱ مىللىتى ئاساسلىق مىللىتى. كۈمۈش رەڭ سەل يۇمشاق مېتال، پارقىراق. ئېرىمەيدۇ، بېنزولدا مىكرو ئېرىيدۇ، ئالكوگول، كىسلاتادا سۇيۇق ئاممونىيەدە ئېرىيدۇ.
ئىئونلىنىش ئېنېرگىيىسى ( kJ /mol ) :
| M – M+ 589.71 |
| M+ – M2+ 11451 |
| M2+ – M3+ 49101 |
| M3+ – M4+ 64741 |
| M4+ – M5+ 81441 |
| M5+ – M6+ 104961 |
| M6+ – M7+ 123201 |
| M7+ – M8+ 142071 |
| M8+ – M9+ 181911 |
| M9+ – M10+ 203851 |
كرىستال ھۈجەيرىسىنىڭ پارامېتىرى :
| a = 558.84 pm1 |
| b = 558.84 pm1 |
| c = 558.84 pm1 |
| α = 90°1 |
| β = 90° |
| γ = 90°1 |
ئاساسلىقى سۈمۈرۈش سىزىقى ۋە ئۇنىڭ ئاساسىي پارامېتىر :
| λ（nm） | f | W | F | S* | CL | R·S |
| 422.7 | 1.49 | 0.7 | A-A | 0.06 | 0.005 | |
| 422.7 | 0.7 | N-A | 0.03 | 0.005 | 1.0 | |
| 239.9 | 0.037 | 0.7 | N-A | 20 | 120 | |
| 445.5 | 0.7 | N-A |
λ： دولقۇن ئۇزۇنلۇقى
f： ئوسسىللياتور كۈچىنىشى
W： مونوخروماتور ئوپتىكىلىق سپېكتر ، نۇر سپېكترى پاس بېغى
N-A（ ئازوت ( 1 ) ئوكسىد – ئاتسېتىلېن يالقۇن )
<s*>: ئېلېمېنتلار ئالاھىدىلىكى قويۇقلۇقى سەزگۈرلۈكى ( % 1 قوبۇل قىلىش )</s*>
ئۇسۇلىدىن پايدىلىنىپ : ئېلېمېنتلارنىڭ تەكشۈرۈش چېكى
R S : بىر ئېلېمېنت ئاساسلىقى ئارىلىقىدىكى نىسپىي سەزگۈرلۈك دەرىجىسى
F : يالقۇن
| CAS NO | 7440-70-26 |
| EINECS | 231-179-5 |
| سۇيۇقلىنىش تېمپېراتۇرىسى | 1115 K（842 °C，1548 °F）1 |
| زىچلىقى | 1.551 |
| قايناش تېمپېراتۇرىسى | 1757 K（1484 °C，2703 °F）1 |
| ئوكسىدلانغان ھالەت | Main Ca+2 Other1 |
| موخس قاتتىقلىقى | 1.751 |
| ئوكسىد ئاجرىلىش ئېنېرگىيىسى （Do） | 5.0eV）1) |
| ئېـلېمېـنـت ئىئونلىشىش ئېنېرگىيىسى （Ei） | 6.11eV）1 ) |
| ئاتوم ھەجمى ( كۇب سانتىمېتىر / مول ( ماددا مىقدارى } ） | 25．91 |
| ئېلېمېنت دېڭىز سۈيىدىكى مىقدارى ( ppb ) | 3901 |
| يەر پوستى تەركىبىدىكى مىقدارى ( ppb ) | 410001 |
| ئېلېمېنت قۇياشتا مىقدارى : ( ppb ) | 701 |
خىمىيىلىك خاراكتېرى
قىزىتقاندا، كۆپ ساندىكى مېتاللوئىدلار بىۋاسىتە رېئاكسىيەلىنىدۇ، مەسىلەن، گۈڭگۈرت، ئازوت، كاربون، ھىدروگېن بىلەن رېئاكسىيەلىشىپ كالتسىي سۇلفىد، كالتسىي Cas نىترىد Ca3 N2كالتسىي گىدروسىد،CaC2 بىلەن كالتسىي گىدرىد. CaH2قىزىتقاندا بىلەن كاربون ئوكسىد ھاسىل بولغان.
خىمىيەلىك خۇسۇسىيىتى ئاكتىپ، ھاۋادا يۈزىگە نېپىز بىر قەۋەت ئوكسىد ياكى ئازوت بىرىكمىلىرى ھاسىل قىلىدۇ، يەنىمۇ يېنىكلىتىدۇ.
كالتسىي بىلەن مېتاللار رېئاكسىيەلىشىپ، نىترىدلارنى ھاسىل قىلىدۇ، كالتسىي Ca بىلەن نىترىد ئوكسىد ھاسىل قىلىدۇ، فتور بىلەن، خلوروبېنزېن، بروم، يود قاتارلىقلار بىلەن بىرىكىپ، مۇناسىپ گالوگېنلار، ھىدروگېن گازى بىلەن سېلسىيە 400 گىرادۇستا كاتالىزاتور تەسىرىدە كالتسىي گىدرىد ھاسىل قىلغان. ئادەتتىكى تېمپېراتۇرىدا سۇ بىلەن رېئاكسىيەلىشىپ ئۈركىگەن ھاك ھەمدە ھىدروگېن گازى، سۇيۇق سۇلفات كىسلاتاسى قاتارلىقلار بىلەن رېئاكسىيەلىشىپ تۇز بىلەن تۇز كىسلاتاسى ۋە ھىدروگېن، كالىي ئاتسېتىلىد 2CaC بىلەن كاربون يۇقىرى تېمپېراتۇرىدا رېئاكسىيەلىشىپ ھاسىل قىلغان. قىزىتقاندا ئاساسەن ئوكسىدسىزلىنىش بارلىق مېتال ئوكسىدلىرى، ئېرىگەندە يەنە ئوكسىدسىزلىنىش ئارقىلىق نۇرغۇن مېتال خلورىدلىرىنى ھاسىل قىلىدۇ.
ئادەتتىكى تېمپېراتۇرىدا سۇ بىلەن كۈچلۈك رېئاكسىيەگە كىرىشىپ، ئۈركۈگەن ھاك ( ھاك ) ، ھىدروگېن گاز سۇيىنى شەكىللەندۈرىدۇ.
Ca+2H2O====Ca（OH）2+H2 <↑> ( ئورۇن ئالمىشىش رېئاكسىيىسى )
كىسلاتادا ئېرىيدۇ ، سۇ پارچىلاپ ھىدروگېن چىقىرىدۇ .
ئېلېكتروننىڭ تىزىلىشى شەكىللىك : 1 s 22s22p63s23p64s21
كالتسىي ئالاقىدار خىمىيىلىك تەڭلىمە ：
Ca+2HCl=CaCl2+H2 <↑> ( ئورۇن ئالمىشىش رېئاكسىيىسى )
N2+3Ca=Ca3N2 ( بىرىكىش رېئاكسىيىسى )
3C+CaO=CaC2 <+CO> <↑> ( ئوكسىدلىنىش – ئوكسىدسىزلىنىش رېئاكسىيىسى )
CO2+Ca（OH）2 ( زىيادە ) <=CaCO> 3↓+H2 O ( مۇرەككەپ پارچىلىنىش رېئاكسىيىسى )
2CO2 ( زىيادە ) <+Ca> ( OH ) 2=Ca（HCO3）2 ( بىرىكىش رېئاكسىيىسى )
SO2+Ca（OH）2===CaSO3+H2 O ( مۇرەككەپ پارچىلىنىش رېئاكسىيىسى )
SO3+Ca（OH）2=CaSO4↓+H2 O ( مۇرەككەپ پارچىلىنىش رېئاكسىيىسى )
2HNO3+CaCO3=Ca（NO3）2+H2O+CO2 <↑> ( مۇرەككەپ پارچىلىنىش رېئاكسىيىسى )
2Cl2+2Ca（OH）2=CaCl2+Ca（ClO）2+2H2 O ( ئوكسىدلىنىش – ئوكسىدسىزلىنىش رېئاكسىيىسى )
CaH2+2H2O=Ca（OH）2+2H2 <↑> ( ئوكسىدلىنىش – ئوكسىدسىزلىنىش رېئاكسىيىسى )
2HF+CaCl2=CaF2 <+2HCl> ( مۇرەككەپ پارچىلىنىش رېئاكسىيىسى )
SiO2+CaO=CaSiO3 ( بىرىكىش رېئاكسىيىسى )
SiO2+CaCO3=CaSiO3+CO2 <↑> ( مۇرەككەپ پارچىلىنىش رېئاكسىيىسى )
Ca（HCO3）2 = <=CaCO> قىزىتىش 3+H2O+CO2 <↑> ( پارچىلاش رېئاكسىيىسى )
CaCO3 يۇقىرى تېمپېراتۇرىلىق <=CaO+CO> = 2 <↑> ( پارچىلاش رېئاكسىيىسى )
| پروتون سانى | 20 |
| نېيترون سانى | 20 |
| ئاتوم رەت نومۇرى | 20 |
| يادرو زەرەت سانى | 20 |
| قاراشلىق دەۋرى | 3 |
| قاراشلىق سان | IIA |
| ئېلېكترون قەۋىتى تارقىلىشى | 2-8-8-2 |
| ئېلېكترون قەۋىتى | K-L-M-N |
ئاليۇمىن بىلەن ئىشلىتىلىدۇ، مىس، قوغۇشۇندىن ياسالغان قېتىشمىسى، بېرىللىي تۈزۈمى ئوكسىدسىزلىغۇچى قېتىشما پۇلات تاۋلايدىغان ئوكسىگېنسىزلاندۇرغۇچى رېئاكتىۋ، ھىدروگېنسىزلاندۇرۇش قاتارلىقلار ئورنىدا ئىشلىتىلىدۇ.
قېتىشما مېتالنى ئوكسىگېنسىزلاندۇرغۇچى خۇرۇچ، ماي تۈرىدىكى سۇسىزلانغان رېئاكتىۋ خۇرۇچ، مېتاللۇرگىيە تېخنىكىسىنىڭ ئوكسىدسىزلىغۇچى تۆمۈر ۋە تۆمۈر قېتىشمىسى گۈڭگۈرتسىزلەشتۈرۈش بىلەن كاربونسىزلاندۇرۇش ماددىسى ۋە ئېلېكترون تۇرۇبا ئىچىدىكى ھاۋا سۈمۈرۈش رېئاكتىۋى قاتارلىقلار ئورنىدا ئىشلىتىلىدۇ.
ئىشلەپچىقىرىش سەنئىتى
ئېلېكترولىز ئۇسۇلى ئارقىلىق قۇرۇغان سۇسىز كالتسىي خلورىد، سېلىنما ئېلېكترولىز ئوقۇرى، ئوكسىگېن – ئاتسېتىلېن يالقۇنى پۈركۈپ ئېرىتىش ئانود ئېلېكترولىز ئوقۇرى ( سىياھ ) يېنىدىكى خام ئەشيانى ئېچىپ، سوۋۇتۇش سۈيى، مەنپىي قۇتۇپ ( پولات ) قويۇپ ، خام ئەشيا سۇيۇقلۇقى بىلەن ئۇچرىشىش يۈزىگە توك كىرگۈزۈش كېرەك. بۇنىڭ بىلەن ئېرىتىلگەن خام ئەشيا سۇيۇقلۇقى ئېقىش يۆنىلىشى كاتود توك يولىنى ئۇلايمىز. ئېرىتكەندىن كېيىن، يەنە داۋاملىق قوشۇلغان خام ئەشيالارنىڭ كۆپ قىسمى كۈتۈپ تۇرغان يېڭى ماتېرىيال، 3 ～ 2 سانتىمېتىر تاكى ئوقۇرى بويلاپ، تېمپېراتۇرىسى نورمال بولىدۇ. مېتال كالتسىي چۆكمىسى مەنپىي قۇتۇپقا، توك 350 ～ 450 A ئېلېكتر بېسىمى 25 V ～ 20 ، چىكىپ مەنپىي قۇتۇپقا چۆكۈندى مېتال كالتسىيدىن بۇرۇن، ئېلېكتىر ئېقىمىنى 50 ～ 100A ئەتراپىدا تۆۋەنلىتىش كېرەك. ئاستىداكۈتۈپ تۇرغان مېتال كالتسىينى مايغا سېلىپ كېيىن، كاتود يەنە ئېلېكترولىت سۇيۇقلۇق يۈزى بىلەن ئۇچرىراشتۇرۇپ، ئاندىن توكنى ئۆرلىتىپ 100 ～ 50 A ئەتىراپىغا ئەپكىلىپ، ئېلېكترولىز ئوقۇرى تېمپېراتۇراسىنى ساقلاش ئۈچۈن، ئارقا – ئارقىدىن ماتېرىيال قوشۇش كېرەك. خلور گازى ئانود تەرىپىدىن ئاجرىلىپ چىقىدۇ، ئاندىن يىغىۋېلىپ پايدىلانساق بولىدۇ.
CaCl2 = ( توك ) <ca+cl> 2 <↑> ( كالتسىي خلور گازى بىلەن قوشۇمچە مەھسۇلات ).</ca+cl>
2 . كالتسىينى ئېلېكترولىز ئۇسۇلى ۋە ئاليۇمىن بىلەن قىزدۇرۇپ ئەسلىگە كەلتۈرىدىغان قانۇن – تۈزۈم . ئېلېكترولىز كالتسىي خلورىد ئارىلاشمىسىنى قىزىتىپ، ئېرىتىلگەن تۇز، مەھسۇلاتنىڭ ساپلىقىنى ئاشۇرالايدىغان پەقەت 90 ％ كە يەتكەن. قىزىتىپ ئوكسىدسىزلاش ئۇسۇلى ئارقىلىق ئاليۇمىن كالتسىي ئوكسىد يۇقىرى تېمپېراتۇرىدا ئەسلىگە كەلتۈرۈش، مەھسۇلاتنىڭ ساپلىقى بىر قەدەر يۇقىرى ( % 99 ). ئۇنىڭ ھۈنەر تېخنىكا جەريانى بىر قەدەر ئاددىي بولۇپ، يېقىنقى بىر قانچە يىلدىن بۇيان قوللانغان ئۇسۇل. ئالدى بىلەن كۆيدۈرۈش تۈزۈمى 3CaO بىلەن كۆيدۈرۈش كېرەك. ئاليۇمىن ئەڭ ياخشىسى كىچىك دانچە ياكى نېپىز بولۇشى، كالتسىي ئاليۇمىن بىلەن موليار نىسبىتى 3 : 2 بولۇشى، ماتېرىيال سەپلەپ ئارىلاشتۇرغاندىن كېيىن پىششىقلاپ ئىشلىنىدىغان ماتېرىيال ياسىلىدۇ. قول بىلەن ماي پرېسىنىڭ سوقۇش بېسىمى – ماگنىي – كرېمنىي پىششىقلاپ ئىشلىنىدىغان ماتېرىيال ياساش بېسىمى تۆۋەن بولىدۇ.
ئىشلىتىش دائىرىسى
كالتىسى بىئولوگىيە ساھەسىدە ناھايتى كەڭ ئىشلىتىلىدۇ، ھايۋاناتنىڭ ئىسكىلىتى، سەدەپ، تۇخۇم شاكىلى تەركىبىدە كالتسىي كاربونات تۇزى بار. قېتىشما ئوكسىگېنسىزلاندۇرغۇچى خۇرۇچ قىلىپ ئىشلىتىشكە بولىدۇ، ماي تۈرىدىكى سۇسىزلاندۇرغۇچى خۇرۇچ مېتاللورگىيە ماددىلارنى سىنتىزلەشتە ئوكسىدسىزلىغۇچىمۇ قىلىنىدۇ، تۆمۈر ۋە تۆمۈر قېتىشمىسى گۈڭگۈرتسىزلەشتۈرۈش بىلەن كاربونسىزلاندۇرۇش ماددىسى ۋە ئېلېكترون لامپا ئىچىدىكى ھاۋا سۈمۈرۈش رېئاكتىپى دېگەنگە ئوخشاشلارغىمۇ ئىشلىتىشكە بولىدۇ. خىمىيەلىك بىرىكمە سانائىتىدە، بىناكارلىق قۇرۇلۇشى ۋە دورىگەرلىكتە ناھايىتى كۆپ ئىشلىتىلىدۇ.
دىققەت قىلىدىغان ئىشلار
تېرە ۋە كۆز بىلەن ئۇچىراشتۇرۇشتىن ساقلىنىش كېرەك.
قاچا-قۇچىلارنىڭ قۇرۇقلىقىنى ساقلاش.
خەۋپ – خەتەر ئاتالغۇلىرىسۇغا يولۇقسا ئېنتايىن ئاسان كۈيدىغان گاز قۇيۇپ بېرىدۇ.
كالتسىي ۋە ساغلاملىق
كالتسىي (钙) ئادەم بەدىندە كەم بولسا بولمايدىغان مىنىرال ماددىلارنىڭ بىرى بولۇپ، ئادەم بەدىنىنىڭ ساغلاملىقىدا ناھايتى مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. ئەگەر بەدىنىىز يىتەرلىك كالتسىيغا ئىرىشەلمىسە، بەدىنىزدە ھەر خىل يامان ئاقىۋەتلەر كىلىپ چىقىدۇ.
كالتسىي كەملىكنىڭ ئاساسلىق سەۋەپلىرى
1. يىمەكلىك ئارقىلىق ئىگە بولغان كالتسىي ياكى ۋىتامىنD يىتەرلىك بولماسلىق، يەنى كالتسىي ياكى ۋىتامىن D مول يىمەكلىكلەرنى يىتەرلىك ئىستىمال قىلماسلىق.
2. ئىغىر ئاياق بولغان ياكى بالا ئىمىتىۋاتقان ئايال، ۋاختىدا يىتەرلىك كالتسىيغا ئىگە بولمىغانلىقتىن، سۈتتىكى كالتسىي مىقدارى توۋەن بولۇپ، بوۋاقنى يىتەرلىك كالسىي بىلەن تەمىنلىيەلمەسلىك.
3. ئانا سۈتى يىتىشمىگەن ۋە ياكى سۈت پارشۇگى بىلەن باققان بوۋاققا ۋاختىدا بىلىق مىيى قاتارلىق كالتسىي مول يىمەكلىكلەرنى بەرمەسلىك، ياكى بالىغا بەرگەن سۈتتە كالتسىي يىتەرلىك بولماسلىق، شۇنداقلا بالىغا بىرىلگەن قوشۇمچە يىمەكلىك ۋاختىدا، يىتەرلىك بولماسلىق.
4. ئۇچەيدىكى مەلۇم كىسەللىكلەر تۈپەيلىدىن يىمەكلىكتىكى كالتسىينى تولۇق قوبۇل قىلالماسلىق.
5. كۈن نۇرى بىلەن ئۇچۇرچۇش يىتەرلىك بولماسلىق. جەمىيەتنىڭ تەرەققى قىلىشىغا ئەگىشىپ، كىشىلەر ئارىسىدا ساغلام بولمىغان بەزى كۆز قاراشلا پەيدا بولغان بولۇپ، نۇرغۇن ئاتا ئانىلار باللىرىنىڭ ياكى ئوزىنىڭ ئاپتاپتا قارا بولۇپ قىلىشىدىن ئەنسىرەپ، كۈن نۇرىغا قاقلىنىشتىن ئۆزىنى قاچۇرماقتا. شۇنىڭ بىلەن بەدەندىكى كالتسىي مىقدارى تەسىرگە ئۇچۇرماقتا.
6. قايتا قايتا ياكى ئاستا خاراكتىرلىك قانسىزلىنىش، بولۇپمۇ ئاياللاردىكى ھىيىز مىقدارىنىڭ كۆپ بولۇشى ياكى كۆپ بالا تۇغۇش سەۋىبىدىن كۆپ قىتىم قان يوقۇلۇش سەۋەبىدىن كۆپ مىقتاردا كالتسىي يوقاپ، ۋاختىدا تولۇقلانمىغانلىقتىن.
7. قالقانسىمان يانداش بىزى (副甲状腺或甲状旁腺) نىڭ ئىقتىدارى تۆۋەن بولۇش سەۋىبى تۈپەيلىدىن كىرەكلىك بولغان بەزى ھورمۇنلار تولۇق ئىشلەپ چىقىرىلماي، قاندىكى كالتسىي مىقدارىغا تەسىر كۆرسۈتۈش.
8. بۆرەك ياكى ئاشقازان ئاستى بىزىدە مەلۇم كىسەللىكلەر بولغاندا.
9. قاندىكى ماگنىي تۆۋەن بولغاندا. ئادەم كۆپ مىقداردا ھاراق ئىچكەندە ياكى بەزى بىر ئوزۇقلۇق يىتىشمەسلىك كىسىلىگە گىرىپتار بولغاندا، قاندىكى ماگنىي تۆۋەن بولۇپ، كالتسىينىڭ قاندىكى مىقدارى بىۋاستە تەسىرگە ئۇچۇرايدۇ.
10. بەزى ئاشقازان كىسىلىنىڭ دورىسى (甲腈咪胍) نى ۋە بەزى سۈدۈك ماڭغۇزىدىغان دورىلارنى ئۇزۇن مۇددەت ئىستىمال قىلغاندا قاندىكى كالتسىينىڭ مىقدارى تەسىرگە ئۇچۇرايدۇ.
11. قاندىكى پوسپۇر كىسىلتاسى تۇزلىرى (磷酸盐) كۆپ بولغاندا. ئادەم كۆپ مىقداردا كولا ئىچىملىكلىرىنى ئىستىمال قىلغاندا، قاندىكى پوسپۇر كىسىلتاسى تۇزلىرىنىڭ مىقدارى كۆپىيىپ، كالتسىينىڭ مىقدارى تەسىرگە ئۇچۇرايدۇ.
12. قالقانسىمان بەز راكىغا گىرىپتار بولغاندا، ئادەم بەدىنىدىكى كالتسىي تۆۋەن بولىدۇ.
13. ئاستا خاراكتىرلىك جىگەر كىسىلىگە گىرىپتار بولغاندا كالتسىي مىقدارى تەسىرگە ئۇچۇرايدۇ.
كالتسىي كەملىكنىڭ ئالامەتلىرى
ئادەم بەدىنىدە كالتسىي كەم بولغاندا ياكى ئادەم بەدىنىدىكى كالتسىي مىقدارى نورمالدىن تۆۋەن بولغاندا ئوخشىمىغان ياشدىكى كىشىلەردە ئوخشىمىغان كىسەل ئالامەتلىرى كۆرۈلىدۇ.
يىڭى تۇغۇلغان بوۋاقلاردا بولىدىغان ئالامەتلەر
كالتسىي كەملىكنىڭ يىڭى تۇغۇلغان بوۋاقلاردىكى ئالەمتلىرى ئانچە ئىنىق ئەمەس بولۇپ، ئوخشىمىغان بوۋاقلار ئارىسىدا پەرىق چوڭ، ھەم توغۇرا ھۆكۈم چىقىرىش بىر ئاز قىيىن، شۇنداقتىمۇ كۆپۈنچە بوۋاقلاردا تۆۋەندىكىدەك ئالامەتلەر كۆرۇلىدۇ.
1. تۇتقاقلىق كىسەل قوزغۇلۇش، بولۇپمۇ يىغلىغاندا تىلىقىپ قىلىش ياكى ئاۋازى يوقاپ كىتىش.
2. ئەتىراپتىكى مۇھىتقا بولغان ئىنكاسى تۆۋەن بولۇش.
3. ئوڭاي چۆچۈش، ئادەتتىكى ئاۋازلاردىن ئاسان قورقۇش.
4. بەدىنى ياكى مۇسكۇللىرى تارتىشىپ قىلىش ياكى تىتىرەش.
5. ياخشى ئەممەسلىك ياكى ئىشتىيى ياخشى بولماسلىق.
6. بەدىنى باشقا نورمال بوۋاقلاردىن ئاجىز بولۇش.
كىچىك بالىلاردا بولىدىغان ئالامەتلەر
1. تۇتقاقلىق كىسەل قوزغۇلۇش، بولۇپمۇ يىغلىغاندا تىلىقىپ قىلىش ياكى ئاۋازى يوقاپ كىتىش.
2. ئەتىراپتىكى مۇھىتقا بولغان ئىنكاسى تۆۋەن بولۇش.
3. بەدىنى باشقا نورمال بالىلارغا نىسبەتەن ئاجىز بولۇش.
4. بەدىنىياكى مۇسكۇللىرى تارتىشىپ قىلىش ياكى تىتىرەش.
5. ئىشتاي ياخشى بولماسلىق، ئاسان ياندۇرۇش ۋە ئىچى سۈرۈلۈش.
6. سەزگۈرلىگى يۇقۇرى بولۇش، ئوڭاي چۆچۈش، ئاسان قورقۇش، تولا يامان چۈش كۆرۈش.
7. سوڭەكنىڭ يىتىلىشى ئاستا بولۇش، يەنى سۆڭەك ۋاختىدا قىتىشماسلىق.
8. باش سوڭىكىنىڭ ئۇستىدىكى بوشلۇق ۋاختىدا پۈتمەسلىك، ياكى باشقا نورمال بالىلاردىن خىلىلا كىيىن پۈتۇش.
9. مىڭىش ۋە باشقا ھەركەتلەر باشقا بالىلاردىن خىلىلا كىيىن بولۇش.
10. پاچاق سۆڭىكى غەلىتە يىتىلىش، يەنى ئىككى تىزىنى بىر يەرگە ئەكەلگەندە تىزىنىڭ تۆۋەن قىسمى بىر يەرگە كەلمەسلىك، پاچاق سۆڭىكى X شەكلىدە بولۇپ قىلىش، ياكى ئىككى پۇتىنى بىر يەرگە ئەكەلگەندە ئىككى تىزىنى بىر يەرگە ئەكىلەلمەسلىك، پاچاق سۆڭىكى O شەكلىدە بولۇپ قىلىش.
چوڭلاردا ياكى ياشانغانلاردا بولىدىغان ئالامەتلەر
1. پۇت قولى ۋە ئىغىزىنىڭ ئەتىراپى قولۇشۇش ياكى چۈمۆلە ماڭغاندەك سىزىم بولۇش.
2. پۇت قولى ۋە ئىغىزىنىڭ ئەتىراپىدىكى مۇسكۇللار ئۆزلىگىدىن تارتىشىپ قىلىش ياكى يىغىلىۋىلىش، تىتىرەش، تۇتقاقلىق كىسەل قوزغۇلۇش.
3. كەيپىياتى تۆۋەن بولۇش، روھى چۈشكۇن بولۇش، بىرەر ئىشلار ئۈچۈن ئاسان چىچىلىپ كىتىش.
4. ئىسىدە ساقلاش قابىلىيىتى توۋەنلەپ كىتىش، بىر نەرسىنى ئاسان ئىسىدە ساقلىيالماسلىق.
5. غەيرى سىزىملەر پەيدا بولۇش، خىيالچان بولۇش.
6. بەدەن ئاجىز بولۇش، ئغىرلىغىنى يوقۇتۇش.
7. ئاستا خاراكتىرلىك ئىچى سۈرۈلۈش ياكى ئاسان ئىچى سۈرۈلۈش.
8. سۆڭەك بوشاپ كىتىش، ياكى سۆڭەك ئاسان سۇنۇپ كىتىش.
9. سۆڭەك سۇنۇپ كەتكەندە تۇتۇش ئاستا بولۇش، ياكى ۋاخىتىدا تۇتماسلىق.
10. پۇت قوللىرى ياكى بەدىنىدىكى سۆڭەك ئاغرىش، بىشى ئاغرىش.
11. تىرە قۇرغاق بولۇش.
كالتسىي كەملىكنىڭ ئالدىنى ئىلىش
1. كالتسىي ياكى ۋىتامىن د مول يىمەكلىكلەرنى يىتەرلىك ئىستىمال قىلىش كىرەك.
2. ئىغىر ئاياق بولغان ياكى بالا ئىمىتىۋاتقان ئايال ۋاخىتىدا يىتەرلىك كالتسىيغا ئىگە بولۇشى، يىمەكلىكتىكى كالتسىي يىتەرلىك بولمىغاندا كالتسىي دورىلىرىنى ئىستىمال قىلىشى كىرەك.
3. سۆڭەك شورپىسىدا كوپ مىقتاردا كالتسىي بولۇپ، كالتسىي كەملىك كىسىلىنىڭ ئالدىنى ئىلىشتا ناھايتى كۆپ ئەھمىيەتكە ئىگە، بىراق سوڭەكنىڭ ئىلىكىدە كۆپ مىقداردا كولەستىرول بولۇپ، ئىلىكنى كۆپ مىقتاردا ئىستىمال قىلىش ياىشى ئەمەس.
4. يىڭى تۇغۇلغان بوۋاققا بولۇپمۇ ئانا سۈتى يىتىشمىگەن ۋە ياكى سۈت پارشۇگى بىلەن بىقىۋاتقان بوۋاقلارغا ۋاخىتىدا بىلىق مىيى قاتارلىقلارنى بىرىش كىرەك.
5. كۈن نۇرىغا مۇھاپىق قاقلىنىش كىرەك، بولۇمۇ بوۋاق بالىلار مۇھاپىق كۈن نۇرى بىلەن ئۇچۇرشۇشى كىرەك.
6. قايتا قايتا ياكى ئاستا خاراكتىرلىك قانسىزلانغاندا، بولۇپمۇ كۆپ بالا تۇققان ياكى ھىيىز مىقدارى كۆپ بولغان ئاياللار كالتسىينى ۋاخىتىدا تولۇقلاشقا ئالاھىدە ئەھمىيەت بىرىش كىرەك. كالتسىي قىتىلغان سۇتلەرنى ۋە دورىلارنى ئىستىمال قىلىشى كىرەك.
7. قاندىكى ماگنىي تۆۋەن بولغاندا ۋاخىتىدا تولۇقلاش كىرەك.
8. كۆپ مىقداردا ھاراق ئىچمەسلىك، ئوزۇقلۇق تەڭپۇڭلىقىغا ئالاھىدە ئەھمىيەت بىرىش كىرەك.
9. كالتسىي مىقدارىغا تەسىر كورسۇتىدىغان甲腈咪胍 قاتارلىق دورىلارنى ئۇزۇن مۇددەت ئىستىمال قىلىشتىن ساقلىنىش كىرەك.
10. كولا ئىچىملىكلىرىنى كۆپ مىقداردا ئىستىمال قىلماسلىق كىرەك.
11. بەدەننىڭ كالتسىينى قوبۇل قىلىشىغا توسالغۇ بولىدىغان ياكى كالتسىيغا بىۋاستە تەسىر كورسۇتىدىغان ھەرقانداق كىسەلگە گىرىپتار بولغان ۋاخىتىدا داۋالىنىش كىرەك.
تەركىۋىدە كالتسىي مول يبولغان يىمەك- ئىچمەكلەر
1. كالتسىي سوڭەكنى قاتۇرىدىغان مۇھىم ماددىنىڭ بىرى بولۇپ، بارلىق ھايۋانلارنىڭ سۆڭەكىدە كۆپ مىقداردا كالتسىي بار.
2. قىتىق
3. سۈت (رەسىمى كالىنىڭ ۋە ياكى قوينىڭ سۈتى، زاۋۇتتا ئىشلەپ چىقارغان سۈت ئەمەس)
4. بىلىق
5. پالەك قاتارلىق بىر قىسىم يوپۇرماقلىق يىشىل رەڭلىك كۆكتاتلار
6. قوناق،
7. ھەر خىل پۇرچاقلار ۋە ئۇنىڭدىن ياسالغان ھەر خىل يىمەكلىكلەر
8. كىشمىش، قۇرۇق ئۈزۈم
9. بىر قىسىم مىۋە سۈيىدە
كالتسىي كەملىكنى داۋالاش
كالتسىي كەملىكنى ئادەتتە كەلتۇرۇپ چىقارغان سەۋىبىگە ئاساسەن داۋالايدىغان بولۇپ، كۆپۈنچە ھاللاردا كالتسىي ۋە ۋىتامىن د نى تولۇقلاش، ئاپتاپقا قاقلىنىش ئارقىلىق ساقايىتقىلى بولىدۇ. يىڭى تۇغۇلغان بوۋاقلاردا بولىدىغان كالتسىي كەملىك كىسىلى ۋاخىتىدا داۋالاپ ساقايتىلمىسا، سۆڭەك غەلىتە يىتىلىپ، بەدەندە بىر ئومۇر غەلىتىلىك قالدۇرىدۇ. كىيىن داۋالاپ كەم كالتسىينى تولۇقلىۋالغىلى بولسىمۇ، بىراق غەلىتە يىتىلىپ قالغان سۆڭەكنى داۋالاپ تۇزىمەك قىيىن.
مەنبە:
ئىزدە قامۇسى، ئۇيغۇر ئارخىپ تورى، بەيدۇ قامۇسى
https://uyghur-archive.com/wiki-izde/wiki-izde/index2488.html
