سىكاندىي Sc ئېلېمېنتى – خىمىيە ئېلېمېنتلار جەدۋىلىنىڭ 21 نومۇرلۇق يېرىدە ئالماقتا بولۇپ، بۇ بەتتە مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى تاپالايسىز.
Sc ئېلېمېنت ،ئۇ بىر خىل يۇمشاق ،كۈمۈش رەڭلىك ئۆتكۈنچى مېتال ،ئاتوم رەت نومۇرى 21.
ئۇ بىر خىل خىمىيىلىك ئېلېمېنت بولۇپ ،ئۇنىڭ ئېلېمېنت بەلگىسى Sc بولۇپ ،ئېلېمېنتلار دەۋرىي جەدۋىلىنىڭ 4 – دەۋرى ،III قوشۇمچە گۇرۇپپىسىغا جايلاشقان. يەر پوستىدىكى مىقدارى ئىنتايىن ئاز بولۇپ، تەخمىنەن %0.0005. ئاتوم ماسسىسى 44.96، ئۇنىڭدا 37 ئىزوتوپ بار، لېكىن بۇنىڭ ئىچىدە پەقەت بىرىلا مۇقىم ئىزوتوپ ( 47Sc ). ئۇنىڭ ئاساسلىق ۋالېنتى + 3 ۋالېنتلىق بولۇپ، ئىتترىي، لانتان سىستېمىسىدىكى ئېلېمېنتلار بىلەن بىرلىكتە شالاڭ تۇجيالارغا تەۋە.
گەرچە سىرەك يەر ئېلېمېنتىغا تەۋە بولسىمۇ، لېكىن ئۇ ئادەتتە باشقا سىرەك يەر ئېلېمېنتلىرى بىلەن بىرلىكتە كان ھاسىل قىلمايدۇ، بەلكى تىتان، ۋانادىي، تۆمۈر قاتارلىق مېتاللار بىلەن بىرىكىپ مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭ زىچلىقى تۆۋەن، سوزۇلۇشچانلىقى ياخشى، كاتالىزلاش ئىقتىدارى ياخشى بولۇشتەك ئالاھىدىلىكلىرى بولغاچقا، ماتېرىيال ئىلمى ساھەسىدە ئىنتايىن قىممەتلىك مېتال دەپ قارىلىدۇ. تارىختا ئالتۇننىڭ باھاسى ئالتۇن باھاسىنىڭ 10 ھەسسىسىگە يەتكەن، ئامېرىكا 2018 – يىلى ئېلان قىلغان 35 خىل ئاچقۇچلۇق قېزىلما بايلىق تىزىملىكىدىمۇ مۇھىم سانائەت خام ئەشياسى قاتارىغا كىرگۈزۈلگەن.
ئىشلىتىلىشى ئالاھىدە ئەينەك ۋە يۇقىرى تېمپېراتۇرىغا چىداملىق يېنىك قېتىشمىلارنى ياساشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ ئالاھىدىلىكلەر يۇقىرى پەن – تېخنىكا كەسپى ۋە پەن تەتقىقات ساھەسىدە مۇھىم ئورۇنغا ئىگە قىلدى. مەسىلەن، ئۇنىڭ يېنىك، نېپىز ۋە يۇقىرى سىجىللىقتىكى ئالاھىدىلىكى ئۇنى ئاۋىئاتسىيە – ئالەم قاتنىشى سانائىتىدە ئىنتايىن قىممەتكە ئىگە قىلغان، مۇنەۋۋەر كاتالىزلاش ئىقتىدارى خىمىيە سانائىتى ساھەسىدە مۇھىم رول ئوينىماقتا. يەنە ئېلېكترونلۇق زاپچاسلار ۋە ھەر خىل قېتىشمىلارنى ياساش جەريانىدا ئىشلىتىلىپ، ماتېرىيالنىڭ ئىقتىدارىنى يۇقىرى كۆتۈرىدۇ.
قىسقىسى، ئۇ بىر خىل ئۆزگىچە فىزىكىلىق – خىمىيەلىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە ئاز ئۇچرايدىغان ئۆتكۈنچى مېتال بولۇپ، ئۇ ھازىرقى زامان پەن – تېخنىكىسى ۋە سانائەتتە قوللىنىشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
