نىكىل Ni ئېلېمېنتى – خىمىيە ئېلېمېنتلار جەدۋىلىنىڭ 28 نومۇرلۇق يېرىدە ئورۇن ئالماقتا بولۇپ، بۇ بەتتە مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى تاپالايسىز.
نىكېل ( Nickel ) قاتتىق ھەم سوزۇلۇشچانلىققا ئىگە ھەم تۆمۈر ماگنىتلىق خۇسۇسىيەتكە ئىگە بىر خىل مېتال ئېلېمېنت بولۇپ ،خىمىيەلىك بەلگىسى Ni، ئاتوم رەت نومۇرى 28. ئۇ ئېلېمېنتلار دەۋرىي جەدۋىلىدە بىرىنچى گۇرۇپپىغا جايلاشقان بولۇپ، ئۆتكۈنچى مېتالنىڭ بىر قىسمىغا تەۋە. كونكرېت قىلىپ ئېيتقاندا، نىكېلنىڭ ئالاھىدىلىكى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
فىزىكىلىق خۇسۇسىيىتى:نىكېل بىر خىل قاتتىق ھەم سوزۇلۇشچانلىققا ئىگە مېتال، ئۇنىڭ زىچلىقى 8.902 گرام/كۇب سانتىمېتىر، ئېرىش نۇقتىسى 1453 ℃، قايناش نۇقتىسى 2732 ℃. ئۇنىڭ رەڭگى كۈمۈش رەڭگە ئوخشاپ كېتىدىغان بولۇپ، ناھايىتى ياخشى چىرىشكە ۋە تۆمۈر ماگنىتلىق خۇسۇسىيەتكە ئىگە، بۇ نىكېلنى ماگنىتلىق قېتىشما ۋە شەكلىنى ئەستە ساقلىيالايدىغان قېتىشما ياساشتىكى مۇھىم ماتېرىيالغا ئايلاندۇرغان.
خىمىيەلىك خۇسۇسىيىتى:نىكېل ئۆي تېمپېراتۇرىسىدا ھاۋادا تەستە ئوكسىدلىنىدۇ، قويۇق نىترات كىسلاتاسى بىلەن ئاسانلىقچە رېئاكسىيەلەشمەيدۇ، سۇيۇق كىسلاتادا ئاستا – ئاستا ئېرىيدۇ، كۈچلۈك ئىشقارغا چىداملىق. ئۇ ساپ ئوكسىگېندا كۆيۈپ، كۆزنى قاماشتۇرىدىغان ئاق نۇر چىقىرىدۇ.
− جۇغراپىيەلىك تارقىلىشى:نىكېلنىڭ يەر پوستىدىكى تارقىلىشى تەكشى ئەمەس، تۆمۈر – ماگنىيلىق تاغ جىنسلىرى، مەسىلەن، زەيتۇن تاش تەركىبىدىكى نىكېل مىقدارى سىلىتسىي – ئاليۇمىنلىق تاغ جىنسلىرى، مەسىلەن، گرانىت تاشتىن يۇقىرى. يەر شارىنىڭ يەر يادروسى ئاساسلىقى تۆمۈر ۋە نىكېلدىن تەركىب تاپقان.
تارىخىي ئارقا كۆرۈنۈش:نىكېلنى شۋېتسىيەلىك مىنېرالوگىست كرونستات 1751 – يىلى تۇنجى قېتىم بايقىغان دەپ قارالغان، لېكىن ئەمەلىيەتتە جۇڭگو نىكېلنى ئەڭ بۇرۇن بىلگەن ھەم ئىشلەتكەن دۆلەت. دەسلەپكى نىكېل ئاسان داتلاشمايدىغان بولغاچقا، كۈمۈش دەپ خاتا ھۆكۈم قىلىنغان.
قوللىنىش ساھەسى:نىكېل ئاساسلىقى قېتىشما ۋە كاتالىزاتور تەييارلاشتا ئىشلىتىلىدۇ. ئۇنىڭ چىرىشكە چىدامچانلىقى ۋە تۆمۈر ماگنىتلىق خۇسۇسىيىتى نىكېلنى سانائەتتە ئىشلىتىلىدىغان نۇرغۇن ئاچقۇچلۇق ماتېرىيالغا ئايلاندۇرغان، مەسىلەن، تەڭگە پۇل ياساش، داتلاشماس پولات ئىشلەپچىقىرىش ۋە باشقا چىرىشكە چىداملىق قېتىشمىلاردا كەڭ قوللىنىلىدۇ.
ئومۇمەن ئېيتقاندا، نىكېل بىر خىل مۇھىم سانائەت مېتالى، ئۇنىڭ ئۆزگىچە فىزىكىلىق ۋە خىمىيەلىك خۇسۇسىيىتى ئۇنى ھازىرقى زامان سانائىتىدە تەڭداشسىز رولغا ئىگە قىلغان.
نىكېلنىڭ ( Ni ) مېدىتسىنادا ئىشلىتىلىشى بار، گەرچە ئۇنىڭ ئىشلىتىلىشى بەزى باشقا مېتاللارغا ئوخشاش كەڭ بولمىسىمۇ. تۆۋەندىكىسى بىر قىسىم مىساللار:
1. چىش بۆلۈمى:نىكېل چىش بۆلۈمىدە قېتىشما ئېلېمېنت قىلىنىدۇ، بولۇپمۇ چىش تاجى، كۆۋرۈك ۋە چىش تۈزەش ئەسۋابى قاتارلىق ئەسلىگە كەلتۈرۈش ماتېرىياللىرىدا ئىشلىتىلىدۇ. ئۇ ئادەتتە باشقا مېتاللار مەسىلەن:خۇروم ( Cr ) بىلەن بىرىكىپ نىكېل – خۇروم قېتىشمىسىنى ھاسىل قىلىدۇ، بۇ خىل قېتىشما ياخشى مېخانىكىلىق خۇسۇسىيەتكە ۋە چىرىشكە چىداملىق خۇسۇسىيەتكە ئىگە.
2. داۋالاش ئۈسكۈنىلىرى:نىكېل – تىتان قېتىشمىسى ( Nitinol ) بىر خىل شەكلىنى ئەستە ساقلىيالايدىغان قېتىشما بولۇپ، ئۆزگىچە شەكلىنى ئەستە ساقلاش ۋە ئادەتتىن تاشقىرى ئېلاستىكلىق خۇسۇسىيەتكە ئىگە. بۇ خىل قېتىشمىنىڭ داۋالاش ئۈسكۈنىلىرىدە ئىشلىتىلىشى يۈرەك تىرىكى، ئۆتكۈزگۈچ نەيچە، سۆڭەك بۆلۈمىگە كۆچۈرۈلگەن ماددا ۋە شەكىل تۈزەش ئۈسكۈنىسى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
3. ماگنىت رېزونانىسلىق تەسۋىر ھاسىل قىلىش ( MRI ):گەرچە كوبالت ( Co ) نىڭ MRI ئۆلكىسىدە ئىشلىتىلىشى تېخىمۇ كەڭ بولسىمۇ، لېكىن بەزى ئەھۋاللاردا نىكېل يەنە MRI ئۈسكۈنىسىنىڭ بىرىكمە دېتالىنى ياساشتىمۇ ئىشلىتىلىدۇ.
4. زىيادە سېزىمچانلىقنى ئۆلچەش:بەزى كىشىلەرگە نىكېل رېئاكسىيە قىلىشى مۇمكىن، شۇڭا نىكېل داغلىرىنى چاپلاش تەجرىبىسى تېرىنىڭ نىكېلغا بولغان سەزگۈرلۈكىگە دىئاگنوز قويۇشقا ئىشلىتىلىدۇ.
5. دورا قويۇپ بېرىش سىستېمىسى:بەزى تەتقىقاتلاردا نىكېل ئاساسىدىكى نانومېتىر دانچىلىرىنى دورا يەتكۈزۈپ بېرىش سىستېمىسى قىلىشنىڭ مۇمكىنچىلىكى مۇھاكىمە قىلىنغان، بولۇپمۇ نىشانلىق داۋالاش ۋە ئاستا ئۈنۈملۈك دورا جەھەتتە.
دىققەت قىلىشقا تېگىشلىكى شۇكى، گەرچە نىكېلنىڭ مېدىتسىنادا بۇ خىل ئىشلىتىلىشى بولسىمۇ، لېكىن ئۇ زىيادە سەزگۈرلۈك رېئاكسىيەسى ياكى باشقا ساغلاملىق مەسىلىلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. شۇڭا، نىكېلغا سەزگۈر كىشىلەرگە نىسبەتەن ئېيتقاندا، تەركىبىدە نىكېل بولغان داۋالاش مەھسۇلاتلىرى بىلەن ئۇچرىشىشتا ئالاھىدە ئېھتىيات قىلىش كېرەك.
