تىتان Ti ئېلېمېنتى – خىمىيە ئېلېمېنتلار جەدۋىلىنىڭ 23 نومۇرلۇق يېرىدە ئالماقتا بولۇپ، بۇ بەتتە مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى تاپالايسىز.
ۋانادىي ( Vanadium ) ،ئېلېمېنتلار دەۋرىي جەدۋىلى 4 – دەۋر 5 – گۇرۇپپا ( ۋانادىي تارماق گۇرۇپپىسى ) ئۆتكۈنچى مېتال ئېلېمېنت، ئېلېمېنت بەلگىسى V، ئاتوم رەت نومۇرى 23، نىسپىي ئاتوم ماسسىسى 50.9415. ئۇ بىر خىل كۈمۈش رەڭ ئۆتكۈنچى مېتال بولۇپ، ناھايىتى يۇقىرى ئېرىش نۇقتىسى ۋە ياخشى خىمىيەلىك تۇراقلىققا ئىگە.
تۆۋەندىكىسى ۋانادىينىڭ تەپسىلىي چۈشەندۈرۈلۈشى:
فىزىكىلىق خۇسۇسىيىتى:بۇ خىل مېتال سىرتقى كۆرۈنۈشتە پارقىراق كۈمۈش رەڭ بولۇپ، قاتتىق ھەم مۇئەييەن سوزۇلۇشچانلىققا ئىگە. ئۇنىڭ زىچلىقى 6.11 g/cm ( 19 ℃ بولغاندا )، ئېرىش نۇقتىسى 1917 ℃ قا يېتىدۇ، قايناش نۇقتىسى 3421 ℃ قا يېتىدۇ، بۇ ئۇنىڭ تەستە ئېرىيدىغان مېتال بولۇشتەك ئالاھىدىلىكىنى نامايان قىلىدۇ.
خىمىيەلىك خۇسۇسىيىتى:نورمال تېمپېراتۇرىدا ۋانادىي ھاۋا ياكى سۇ تەرىپىدىن ئاسانلىقچە ئوكسىدلانماي، بىر قەدەر ياخشى تۇراقلىقلىقىنى ئىپادىلەيدۇ. ئەمما، يۇقىرى تېمپېراتۇرا ياكى نەم مۇھىتتا، ئۇ يەنىلا ئاستا – ئاستا ئوكسىدلىنىپ داتلىشىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، ۋانادىي ئوكسىگېن، سىلىتسىي، ئازوت قاتارلىق ئېلېمېنتلار بىلەن بىرىكمە ھاسىل قىلالايدۇ ھەمدە كۆپ خىل ئوكسىدلىنىش ھالىتىگە ئىگە بولىدۇ، مەسىلەن، + 5، + 4، + 3، + 2 قاتارلىقلار.
ئاساسلىق ئىشلىتىلىشى:ۋانادىينىڭ ئىشلىتىلىشى ئىنتايىن كەڭ بولۇپ، ئاساسلىقى تۆۋەندىكى بىر قانچە تەرەپنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
پولات – تۆمۈر مېتاللۇرگىيەسى:پولات – تۆمۈر ياساش جەريانىدا ۋانادىي دائىم قېتىشما خۇرۇچى سۈپىتىدە ئىشلىتىلىپ، پولات ماتېرىياللىرىنىڭ قاتتىقلىقى، چىداملىقلىقى ۋە چىرىشكە چىدامچانلىقىنى ئاشۇرىدۇ.
كاتالىزاتور ماتېرىيالى:ۋانادىي بىرىكمىسى سانائەتتە دائىم كاتالىزاتور قىلىنىدۇ، مەسىلەن، سۇلفات كىسلاتاسى ئىشلەپچىقىرىش ۋە بىرىكمە ئاممىياك ياساش جەريانىدا ئىشلىتىلىدۇ.
باتارېيە ياساش:ۋانادىي ئوكسىدى باتارېيە ياساش ساھەسىدىمۇ ئىشلىتىلىدۇ، بولۇپمۇ لىتىي ئىئونلۇق باتارېيە ۋە ۋانادىي ئوكسىدلىق باتارېيەلەردە بۇ ماتېرىياللار يۇقىرى ئېنېرگىيە زىچلىقى ۋە ئۆمرى ئۇزۇن بولغاچقا، كىشىلەرنىڭ ياقتۇرۇشىغا ئېرىشكەن.
− بوياق ماتېرىيالى ياساش:بوياق ماتېرىيالى ئىشلەپچىقىرىشتا قوغۇشۇن ۋانادىي كىسلاتاسى كۆپ ئۇچرايدىغان قىزىل ۋە قىزغۇچ سېرىق رەڭلىك بوياق ماتېرىيالى ھېسابلىنىدۇ.
ئومۇمەن ئېيتقاندا، ۋانادىي ئۆزگىچە فىزىكىلىق ۋە خىمىيەلىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە ئۆتكۈنچى مېتال بولۇپ، ئۇ ھازىرقى زامان سانائىتى ۋە پەن – تېخنىكا ساھەسىدە كەڭ قوللىنىلىدۇ.
مېدىتسىنا ساھەسىدە، ۋانادىي بىرىكمىلىرىنىڭ ھەقىقەتەن بەلگىلىك ئىشلىتىلىشى بار، گەرچە بۇ ئىشلىتىلىشى باشقا ساھەلەرگە نىسبەتەن چەكلىك بولسىمۇ. تۆۋەندىكىسى مېدىتسىناغا مۇناسىۋەتلىك بىر قانچە قوللىنىش:
1. دىيابېت كېسەللىكىنى داۋالاش تەتقىقاتى:تەتقىقاتلاردىن مەلۇم بولۇشىچە، بەزى ۋانادىي بىرىكمىلىرى دىيابېت كېسىلى بىمارلىرىغا پايدىلىق بولۇشى مۇمكىن، چۈنكى ئۇلارنىڭ ئىنسۇلىنغا تەقلىد قىلىش رولى بار. بۇ ئۇلارنىڭ قان شېكىرىنى كونترول قىلىشقا ياردەم بېرىدىغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ. ئەمما، بۇ يەنىلا بىر تەتقىقات ساھەسى بولۇپ، كىلىنىكىلىق داۋالاشتا تېخى ئومۇميۈزلۈك قوللىنىلمىدى.
2. راكقا قارشى دورىلار تەتقىقاتى:بەزى تەجرىبە تەتقىقاتلىرىدىن مەلۇم بولۇشىچە، ۋانادىي بىرىكمىسى ئۆسمە ھۈجەيرىلىرىنىڭ كۆپىيىشىگە قارشى تۇرۇشتا بەلگىلىك ئۈنۈمگە ئىگە بولۇشى مۇمكىن ئىكەن. ئۇلار ھۈجەيرىنىڭ ئۆسۈشىگە مۇناسىۋەتلىك ئېنزىم ياكى سىگنال يوللىرىغا كاشىلا قىلىش ئارقىلىق بۇ رولنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشى مۇمكىن. لېكىن، بۇ تەتقىقاتلارنىڭ كۆپىنچىسى بەدەن سىرتىدا تەجرىبە قىلىش ياكى ھايۋانات مودېلى تەتقىقاتى بولۇپ، ئىنسانلارغا كەڭ كۆلەمدە قوللىنىلمىغان.
3. بىئولوگىيەلىك بەلگە ۋە تەسۋىر ھاسىل قىلىش:بەزى ئەھۋاللاردا، ۋانادىينىڭ بىرىكمىلىرىمۇ بىئولوگىيەلىك بەلگە ماددا سۈپىتىدە ئىزدىنىلىدۇ ياكى داۋالاشتا تەسۋىر ھاسىل قىلىشقا ئىشلىتىلىدۇ.
4. سۆڭەك بوغۇم كېسەللىكلىرىنى داۋالاش:تەتقىقاتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، ۋانادات سۆڭەك شالاڭلىشىش كېسىلى ياكى باشقا سۆڭەك بوغۇم كېسەللىكلىرىنى داۋالاشقا ياردىمى بولۇشى مۇمكىن، چۈنكى ئۇ سۆڭەكنىڭ ئۆسۈشى ۋە ئەسلىگە كېلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈشى مۇمكىن.
5. يۈرەك قان تومۇر ساغلاملىقى:دەسلەپكى تەتقىقاتلاردىن مەلۇم بولۇشىچە، مۇۋاپىق مىقداردىكى ۋانادىي يۈرەك ساغلاملىقىغا پايدىلىق بولۇشى مۇمكىن ئىكەن، لېكىن بۇ جەھەتتىكى ئىسپاتلار تېخى تولۇق ئەمەس ئىكەن.
دىققەت قىلىشقا تېگىشلىكى شۇكى، گەرچە ۋانادىي ۋە ئۇنىڭ بىرىكمىلىرى بىر قىسىم يوشۇرۇن تېببىي قوللىنىشلارنى نامايان قىلغان بولسىمۇ، لېكىن نۇرغۇن قوللىنىشلار يەنىلا تەتقىقات باسقۇچىدا تۇرۇۋاتقان بولۇپ، كەڭ دائىرىدە قوبۇل قىلىنغان تېببىي ئەمەلىيەتكە ئايلانمىغان. ئۇنىڭدىن باشقا، ۋانادىينىڭ زىيادە كۆپ قوبۇل قىلىنىشى زەھەرلىك بولۇشى مۇمكىن، شۇڭا ۋانادىينىڭ مېدىتسىنادا ئىشلىتىلىشى قاتتىق ئىلمىي دەلىللەش ۋە كلىنىكىلىق تەجرىبىدىن ئۆتۈشى كېرەك. ئۇنىڭ مېدىتسىنادىكى ئىشلىتىلىشىنى ئويلاشقاندا، بىخەتەرلىكى، مىقدارى ۋە ئۇزاق مۇددەتلىك ئۈنۈمى چوقۇم ئىنچىكە باھالاشقا تېگىشلىك مۇھىم ئامىل.
