باش سۆڭىكى رېنتىگېن X ray تەكشۈرۈشى مېڭە ۋە باشقا ماڭلاي قىسمىدىكى ئەزالارنى تەكشۈرۈشتە قوللىنىلىدىغان مۇھىم تېببىي تەسۋىر ھاسىل قىلىش ئۇسۇلىدۇر. بۇ تەكشۈرۈش ئارقىلىق باش سۆڭىكىنىڭ شەكلى، سۆڭەك قۇرۇلمىسىدىكى ئۆزگىرىشلەر، يېرىلىش ياكى زەخىملىنىش قاتارلىقلارنى ئېنىق كۆرگىلى بولىدۇ. ئۇ دوختۇرلارغا بىمارنىڭ دىئاگنوزىنى توغرا قويۇش ۋە داۋالاش پىلانى تۈزۈشتە زور ياردەم بېرىدۇ.
رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەىلمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى
باش سۆڭىكى رېنتىگېن رەسىمىدىكى مۇھىم قۇرۇلمىلار
- باش سۆڭىكى: (ئىنگلىزچە: Skull, خەنزۇچە: 颅) باش سۆڭىكى مېڭىنى قوغدايدىغان سۆڭەك قۇرۇلمىسى بولۇپ، يۈز سۆڭەكلىرى ۋە مېڭە قۇتىسىدىن تەشكىل تاپىدۇ. ئۇ كۆز، قۇلاق، بۇرۇن ۋە ئېغىز قاتارلىق سەزگۈ ئەزالىرىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. باش سۆڭىكىنىڭ پۈتۈنلۈكى ۋە ساغلاملىقى مېڭە ۋە باشقا مۇھىم ئەزالارنىڭ ئىقتىدارى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. رېنتىگېن xray تەكشۈرۈشى ئارقىلىق باش سۆڭىكىنىڭ سۆڭەك توقۇلمىسىدىكى سۇنۇقلار، ئۆسمىلەر، ياللۇغلىنىش ياكى باشقا كېسەللىكلەرنى ئېنىقلاپ چىقىشقا بولىدۇ.
- ۋاشاقسىمان چاك (Sagittal Suture, 矢状缝): باش سۆڭىكىنىڭ ئۈستۈنكى قىسمىدا، ئىككى باش سۆڭەك تامىنى تۇتاشتۇرىدىغان چاك.
- ماڭلاي/پىشانە كاۋىكى (Frontal Sinus, 额窦): پىشانە سۆڭىكىنىڭ ئىچىدە يەرلەشكەن ھاۋا بوشلۇقى، بۇرۇن بوشلۇقى بىلەن تۇتىشىدۇ.
- غەلۋىر كاۋىكى (Ethmoid Sinus, 筛窦): كۆز ئوربىتىسى بىلەن بۇرۇن بوشلۇقى ئارىسىغا جايلاشقان كىچىك ھاۋا كاۋاكلىرى توپى.
- بۇرۇن ئوتتۇرا پاسىلى (Nasal Septum, 鼻中隔): بۇرۇن بوشلۇقىنى ئىككىگە ئايرىپ تۇرىدىغان تۈمۈرچە ۋە سۆڭەك قۇرۇلمىسى.
- تاجىسىمان چاك (Coronal Suture, 冠状缝): باش سۆڭىكىنىڭ پىشانە سۆڭىكى بىلەن ئىككى يان تام سۆڭىكىنى ئايرىپ تۇرىدىغان چاك.
- تاش قىسىم (Petrous Part, 岩部): چىگان سۆڭىكىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، قۇلاق سۆڭەكچىلىرى ۋە ئىچكى قۇلاقنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
- ئىچكى قۇلاق دەرۋازىسى (Internal Auditory Meatus, 内耳门): تاش قىسمىدىكى كانايچە بولۇپ، نەيچىلەر ۋە قان تومۇرلار ئۆتىدۇ.
- بۇرۇن تۆۋەنكى قالقىنى (Inferior Nasal Concha, 下鼻甲): بۇرۇن بوشلۇقىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىدىكى سۆڭەك قۇرۇلمىسى.
- يۇقىرى ئىڭەك كاۋىكى (Maxillary Sinus, 上颌窦): يۇقىرى ئىڭەك سۆڭىكىنىڭ ئىچىدىكى چوڭ ھاۋا بوشلۇقى.
- ئادەم خەتسىمان چاك (Lambdoid Suture, 人字缝): چىپقال سۆڭىكى بىلەن ئىككى يان تام سۆڭىكىنى ئايرىپ تۇرىدىغان چاك.
- كارۋات ئارقا ئۆسۈكى (Posterior Clinoid Process, 后床突): كېپىنەك سۆڭىكىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، مېڭە ئاستى بېزىگە يېقىن جايلاشقان.
- كېپىنەك ئىگىرى (Sella Turcica, 蝶鞍): كېپىنەك سۆڭىكىدىكى چۈشكۈنلۈك بولۇپ، مېڭە ئاستى بېزى ئولتۇرىدۇ.
- ئەمچەكسىمان ئۆسۈك كاتاكچىلىرى (Mastoid Air Cells, 乳突小房): چىگان سۆڭىكىدىكى ھاۋا بوشلۇقلىرى.
- مېڭە پەردە ئوتتۇرا ئېرىقى (Middle Meningeal Artery Groove, 脑膜中动脉沟): مېڭە پەردە ئوتتۇرا ئارتېرىيەسى ئۆتىدىغان باش سۆڭىكىدىكى ئېرىق.
- كارۋات ئالدى ئۆسۈكى (Anterior Clinoid Process, 前床突): كېپىنەك سۆڭىكىنىڭ بىر قىسمى، مېڭە ئاستى بېزىگە يېقىن جايلاشقان.
- كېپىنەك كاۋىكى (Sphenoid Sinus, 蝶窦): كېپىنەك سۆڭىكىنىڭ ئىچىدە يەرلەشكەن ھاۋا بوشلۇقى.
باش سۆڭىكى رېنتىگېن تەكشۈرۈشىنىڭ ئەھمىيىتى
باش سۆڭىكى رېنتىگېن تەكشۈرۈشى كۈندىلىك كلىنىكىلىق ئەمەلىيەتتە كەڭ قوللىنىلىدىغان دىئاگنوز قويۇش ۋاسىتىسىدۇر. ئۇ ئاساسلىقى باشقا زەخىملىنىش، سۆڭەك سۇنۇش، باش سۆڭىكىدىكى شەكىل ئۆزگىرىشلىرى، سۆڭەك ئۆسمىلىرى ياكى ياللۇغلىنىش قاتارلىق ئەھۋاللارنى بايقاشقا ئىشلىتىلىدۇ.
- زەخىملىنىش ۋە سۇنۇق: باشقا سوقۇلۇش ياكى يارىلىنىش ئەھۋاللىرىدا، رېنتىگېن تەكشۈرۈشى ئارقىلىق باش سۆڭىكىدىكى سۇنۇقلارنى، بولۇپمۇ ئىچكى قىسىمدىكى كۆرۈنمەس سۇنۇقلارنى ئېنىقلاپ چىقىشقا بولىدۇ. بۇ، بىمارغا ۋاقتىدا مۇۋاپىق داۋالاش ئېلىپ بېرىشقا ياردەم بېرىدۇ.
- يۇقۇملىنىش ۋە ياللۇغلىنىش: بۇرۇن كاۋىكى ياللۇغى (Sinusitis) ياكى باش سۆڭىكىدىكى باشقا يۇقۇملىنىشلارنى بايقاشتا رېنتىگېن تەكشۈرۈشى ئىنتايىن پايدىلىق. سۈرەتتە كاۋاكلاردىكى سۇيۇقلۇق يىغىلىش ياكى پەردىلەرنىڭ قېلىنلىشىشى قاتارلىق ئۆزگىرىشلەرنى كۆرگىلى بولىدۇ.
- ئۆسمىلەر ۋە ئۆسۈشلەر: باش سۆڭىكى ياكى ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى ئۆسمىلەرنىڭ بار-يوقلۇقىنى ۋە ئۇلارنىڭ چوڭ-كىچىكلىكىنى مۆلچەرلەشكە رېنتىگېن تەكشۈرۈشى ياردەم بېرىدۇ. گەرچە CT ياكى MRI تېخىمۇ تەپسىلىي ئۇچۇر بېرەلىسىمۇ، رېنتىگېن تەكشۈرۈشى ئالدىنقى باسقۇچلۇق تەكشۈرۈش سۈپىتىدە قوللىنىلىدۇ.
- تۇغما نۇقسانلار: بەزى بالىلاردىكى باش سۆڭىكىنىڭ تۇغما شەكىل ئۆزگىرىشلىرى ياكى چاكلارنىڭ نورمالسىز تۇتىشىشىنى بايقاشتا رېنتىگېن تەكشۈرۈشى ئىشلىتىلىدۇ.
- غەيرىي جىسىملارنى بايقاش: بەزىدە باش قىسمىغا كىرىپ كەتكەن غەيرىي جىسىملارنى (مەسىلەن، مېتال بۆلەكچىلىرى) رېنتىگېن تەكشۈرۈشى ئارقىلىق ئېنىقلاپ چىققىلى بولىدۇ.
رېنتىگېن تەكشۈرۈشى يۇقىرىدىكى ئەھۋاللارنى بايقاشتا تېز، ئاسان ۋە نىسبەتەن ئەرزان بىر ئۇسۇل ھېسابلىنىدۇ. قانداقلا بولمىسۇن، ئۇنىڭ ئېنىقلىقى بەزىدە CT ياكى MRI گە يەتمەيدۇ. شۇڭا، دوختۇر كېسەللىك ئەھۋالىغا قاراپ باشقا تەكشۈرۈش ئۇسۇللىرىنىمۇ قوللىنىشى مۇمكىن. رېنتىگېن تەكشۈرۈشى ئارقىلىق ئېرىشكەن سۈرەتلەرنى توغرا چۈشەندۈرۈش ئۈچۈن كەسپىي رادىئولوگنىڭ تەجرىبىسى ئىنتايىن مۇھىم. ئۇلار باش سۆڭىكى قۇرۇلمىسىدىكى ئەڭ كىچىك ئۆزگىرىشلەرنىمۇ بايقاپ، توغرا دىئاگنوز قويۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
