پۇت سۆڭەكلىرى: ئادەم بەدىنىنىڭ تىرەك تۈۋرۈكى

پۇت سۆڭەكلىرى ئادەم بەدىنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە مۇھىم سۆڭەك قۇرۇلمىلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇ ئادەمنىڭ مېڭىشى، يۈگرىشى ۋە سەكرىشى قاتارلىق ھەرىكەتلىرىنى تەمىنلەيدۇ. ئۇ يەنە بەدەننىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاپ، ھەر خىل بېسىملارغا قارشى تۇرىدۇ. پۇت سۆڭەكلىرىنىڭ قۇرۇلمىسى ناھايىتى ئىنچىكە بولۇپ، نۇرغۇن كىچىك سۆڭەكلەرنىڭ بىرىكىشىدىن شەكىللەنگەن.

بۇ ماقالىدە بىز پۇت سۆڭەكلىرىنىڭ ئۈستى ۋە ئاستى كۆرۈنۈشى، شۇنداقلا ھەرقايسى سۆڭەكلەرنىڭ ئورۇنلىشىشى ۋە فۇنكسىيەسىنى تەپسىلىي تونۇشتۇرىمىز. پۇت سۆڭەكلىرىنى چۈشىنىش ئارقىلىق، پۇت ساغلاملىقىنى قوغداش ۋە پۇت كېسەللىكلىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش توغرىسىدا تېخىمۇ چوڭقۇر بىلىملەرگە ئىگە بولالايسىز.

پۇت سۆڭەكلىرىنىڭ تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلۇشى

پۇت سۆڭەكلىرى ئۈستى كۆرۈنۈشى (Dorsal view of foot bones, 足骨上面观)
پۇتنىڭ ئۈستۈنكى يۈزىدىن كۆرۈنىدىغان سۆڭەك قۇرۇلمىسى بولۇپ، تاپان سۆڭەكلىرى، بارماق سۆڭەكلىرى ۋە ئوتتۇرا پۇت سۆڭەكلىرىنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇلۇشىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بۇ كۆرۈنۈش پۇتنىڭ ئومۇمىي شەكلى ۋە ھەرىكەتچانلىقىنى چۈشىنىشتە مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.

پۇت سۆڭەكلىرى ئاستا كۆرۈنۈشى (Plantar view of foot bones, 足骨下面观)
پۇتنىڭ ئاستىنقى يۈزىدىن كۆرۈنىدىغان سۆڭەك قۇرۇلمىسى بولۇپ، پۇت گۈمبىزىنىڭ شەكلىنى ۋە پۇتنى تىرەپ تۇرىدىغان ئاساسلىق سۆڭەكلەرنى كۆرسىتىدۇ. بۇ كۆرۈنۈش پۇتنىڭ ئېغىرلىقنى قانداق كۆتۈرىدىغانلىقى ۋە تەڭپۇڭلۇقنى قانداق ساقلايدىغانلىقىنى چۈشىنىشتە ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ.

يىراق بوغۇم پۇت بارماق سۆڭىكى (Distal phalanx of toe, 远节趾骨)
پۇت بارماقلىرىنىڭ ئەڭ ئۇچىدىكى سۆڭەك بولۇپ، تىرناقنى تىرەپ تۇرىدۇ. بۇ سۆڭەكلەر پۇت بارماقلىرىنىڭ ھەرىكەتچانلىقىنى تەمىنلەيدۇ.

ئوتتۇرا بوغۇم پۇت بارماق سۆڭىكى (Middle phalanx of toe, 中节趾骨)
پۇت بارماقلىرىنىڭ ئوتتۇرىسىدىكى سۆڭەك بولۇپ، باش بارماقتىن باشقا بارلىق بارماقلاردا بار. بۇ سۆڭەك پۇت بارماقلىرىنىڭ ئەۋرىشىملىكىنى ئاشۇرىدۇ.

يېقىن بوغۇم پۇت بارماق سۆڭىكى (Proximal phalanx of toe, 近节趾骨)
پۇت بارماقلىرىنىڭ تاپان سۆڭەكلىرىگە يېقىن تەرىپىدىكى سۆڭەك بولۇپ، ھەر بىر بارماقتا بىر دانىدىن بار. بۇ سۆڭەكلەر پۇت بارماقلىرى بىلەن تاپان سۆڭەكلىرى ئوتتۇرىسىدىكى بوغۇمنى شەكىللەندۈرىدۇ.

سىرتقى تەرەپ شىناسىمان سۆڭەك (Lateral cuneiform bone, 外侧楔骨)
پۇتنىڭ سىرتقى تەرىپىگە جايلاشقان شىنا شەكلىدىكى سۆڭەك بولۇپ، ئوتتۇرا پۇت سۆڭەكلىرىنى تىرەپ تۇرىدۇ. ئۇ ئوشۇق سۆڭەكنىڭ ئاستىدا، كۇبىكسىمان سۆڭەككە يېقىن ئورۇنلاشقان.

5-تاپان سۆڭەك ھۆررىكى (Tuberosity of 5th metatarsal bone, 第五跖骨粗隆)
بەشىنچى تاپان سۆڭەكنىڭ تۈۋىدىكى چىقىپ تۇرىدىغان قىسمى بولۇپ، سىرتقى يان تەرەپكە جايلاشقان. بۇ قىسىمغا بەزى مۇسكۇللارنىڭ سۆڭەك پېيى چاپلىشىدۇ ۋە پۇتنىڭ تاشقى گۈمبىزىنىڭ مۇقىملىقىنى تەمىنلەيدۇ. ئۇ يەنە بەشىنچى تاپان سۆڭەكنىڭ سۇنۇش ئورنى بولۇشى مۇمكىن.

كۇبىكسىمان سۆڭەك (Cuboid bone, 骰骨)
پۇتنىڭ سىرتقى تەرىپىدىكى كۇب شەكلىدىكى سۆڭەك بولۇپ، پۇت گۈمبىزىنىڭ مۇقىملىقىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ پاشنا سۆڭەك بىلەن بەشىنچى تاپان سۆڭەك ئارىسىغا جايلاشقان.

پۇت بارماق سۆڭەك غالتىكى (Trochlea of phalanx of toe, 趾骨滑车)
پۇت بارماق سۆڭەكلىرىنىڭ ئارىسىدىكى بوغۇملارنى تەشكىل قىلىدىغان يۇمىلاق يۈزى بولۇپ، بارماق سۆڭەكلىرىنىڭ راۋان ھەرىكىتىنى تەمىنلەيدۇ.

1-تاپان سۆڭەك بېشى (Head of 1st metatarsal bone, 第一跖骨头)
بىرىنچى تاپان سۆڭەكنىڭ ئۇچىدىكى يۇمىلاق قىسمى بولۇپ، باش بارماقنىڭ يېقىن بوغۇم سۆڭىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. بۇ قىسىم پۇتنىڭ ئېغىرلىقنى كۆتۈرۈشىدە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

1-تاپان سۆڭەك تېنى (Shaft of 1st metatarsal bone, 第一跖骨体)
بىرىنچى تاپان سۆڭەكنىڭ ئۇزۇن، ئوتتۇرا قىسمى بولۇپ، باش سۆڭەك بىلەن تۈۋ سۆڭەكنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ پۇتنىڭ مۇقىملىقىنى تەمىنلەيدۇ.

1-تاپان سۆڭەك تۈۋى (Base of 1st metatarsal bone, 第一跖骨底)
بىرىنچى تاپان سۆڭەكنىڭ پۇت ئوتتۇرىسىغا جايلاشقان قىسمى بولۇپ، ئىچكى تەرەپ شىناسىمان سۆڭەك بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ.

ئوتتۇرا شىناسىمان سۆڭەك (Intermediate cuneiform bone, 中间楔骨)
ئىچكى ۋە سىرتقى شىناسىمان سۆڭەكلەرنىڭ ئوتتۇرىسىغا جايلاشقان شىنا شەكلىدىكى سۆڭەك بولۇپ، ئوتتۇرا پۇتنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلايدۇ.

ئىچكى تەرەپ شىناسىمان سۆڭەك (Medial cuneiform bone, 内侧楔骨)
پۇتنىڭ ئىچكى تەرىپىگە جايلاشقان ئەڭ چوڭ شىناسىمان سۆڭەك بولۇپ، بىرىنچى تاپان سۆڭەك بىلەن ئوشۇق سۆڭەكنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ پۇت گۈمبىزىنىڭ مۇقىملىقىدا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.

پۇت قىيىقسىمان سۆڭىكى (Navicular bone, 足舟骨)
پۇتنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى كېمە شەكلىدىكى سۆڭەك بولۇپ، ئوشۇق سۆڭەك بىلەن شىناسىمان سۆڭەكلەر ئارىسىغا جايلاشقان. ئۇ پۇت گۈمبىزىنى قوللايدۇ.

ئوشۇق سۆڭەك غالتىكى (Trochlea of talus, 距骨滑车)
ئوشۇق سۆڭەكنىڭ ئۈستىدىكى يۇمىلاق يۈزى بولۇپ، بالدۇرغاي سۆڭىكى بىلەن تۈۋ سۆڭەك بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىپ، پۇت-تۈۋ سۆڭەك بوغۇمىنى تەشكىل قىلىدۇ. بۇ قىسىم پۇتنىڭ ئېگىلىش ۋە تۈزلەش ھەرىكەتلىرىنى تەمىنلەيدۇ.

ئوشۇق سۆڭەك (Talus, 距骨)
پۇتنىڭ يۇقىرى قىسمىغا جايلاشقان ئاساسلىق سۆڭەك بولۇپ، پاشنا سۆڭەك ۋە قىيىقسىمان سۆڭەك بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. بۇ سۆڭەك بەدەن ئېغىرلىقىنى پۇتقا يەتكۈزۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

پاشنا سۆڭەك (Calcaneus, 跟骨)
پۇتنىڭ ئەڭ چوڭ سۆڭىكى بولۇپ، پاشنىنى تەشكىل قىلىدۇ. ئۇ بەدەن ئېغىرلىقىنى كۆتۈرۈش ۋە ماڭغاندا زەربىنى سۈمۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

ئۇرۇقسىمان سۆڭەك (Sesamoid bone, 籽骨)
بەزى پۇت بوغۇملىرىنىڭ ئەتراپىدىكى كىچىك، يۇمىلاق سۆڭەكلەر بولۇپ، مۇسكۇل پېيىنىڭ ئۈنۈمىنى ئاشۇرىدۇ ۋە بوغۇملارنى قوغدايدۇ.

1-تاپان سۆڭىكى (1st metatarsal bone, 第一跖骨)
پۇتنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ قىسقا تاپان سۆڭىكى بولۇپ، باش بارماقنى قوللايدۇ. ئۇ ئېغىرلىقنى كۆتۈرۈش ۋە مېڭىش ھەرىكىتىدە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

ئوشۇق سۆڭەكنى كۆتەرگۈچى ئۆسۈك (Sustentaculum tali, 载距突)
پاشنا سۆڭەكنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى چىقىپ تۇرىدىغان سۆڭەك قىسمى بولۇپ، ئوشۇق سۆڭەكنى تىرەپ تۇرىدۇ. ئۇ پۇت گۈمبىزىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلايدۇ.

پۇت باش بارمىقىنى پۈككۈچى ئۇزۇن مۇسكۇل پەي ئېرىقى (Groove for flexor hallucis longus tendon, 姆长屈肌腱沟)
پاشنا سۆڭەك ۋە ئوشۇق سۆڭەك ئەتراپىدىكى ئېرىق بولۇپ، باش بارماقنى پۈككۈچى ئۇزۇن مۇسكۇل پېيى بۇ ئېرىقتىن ئۆتىدۇ. بۇ پەي باش بارماقنىڭ پۈكۈلۈشىگە ياردەم بېرىدۇ.

يان پاقالچەك ئۇزۇن مۇسكۇل پەي ئېرىقى (Groove for fibularis longus tendon, 腓骨长肌腱沟)
كۇبىكسىمان سۆڭەكنىڭ ئاستىدىكى ئېرىق بولۇپ، يان پاقالچەك ئۇزۇن مۇسكۇل پېيى بۇ ئېرىقتىن ئۆتىدۇ. بۇ پەي پۇتنىڭ سىرتقا ئېگىلىشى ۋە ئاستىغا پۈكۈلۈشىگە ياردەم بېرىدۇ.

پاشنا سۆڭەك تۈگۈنى (Calcaneal tuberosity, 跟骨结节)
پاشنا سۆڭەكنىڭ ئاستى ۋە كەينى تەرىپىدىكى چىقىپ تۇرىدىغان قىسمى بولۇپ، بەدەن ئېغىرلىقىنى كۆتۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ. بۇ يەرگە ئاشىللان پېيى چاپلىشىدۇ.

پۇت سۆڭەكلىرىنىڭ ئومۇمىي ئەھمىيىتى ۋە فۇنكسىيەسى

پۇت سۆڭەكلىرى ئادەم بەدىنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە ئىنچىكە قۇرۇلمىلارنىڭ بىرى. ئۇ 26 دانە سۆڭەك، 33 بوغۇم ۋە 100 دىن ئارتۇق باغلام، مۇسكۇل پېيىدىن تەركىب تاپقان. بۇ مۇرەككەپ قۇرۇلما ئادەمنىڭ تۇرۇشى، مېڭىشى، يۈگرىشى ۋە سەكرىشى قاتارلىق بارلىق ھەرىكەتلىرىگە تىرەك ۋە تەڭپۇڭلۇق تەمىنلەيدۇ.

• تىرەك ۋە ئېغىرلىق كۆتۈرۈش: پۇت سۆڭەكلىرى بەدەننىڭ بارلىق ئېغىرلىقىنى كۆتۈرۈپ، ئۇنى يەرگە يەتكۈزىدۇ. پاشنا سۆڭەك ۋە تاپان سۆڭەكلىرى بۇ جەرياندا ئاساسلىق رول ئوينايدۇ.

• زەربىنى سۈمۈرۈش: پۇتنىڭ گۈمبىز شەكلى ۋە ئەۋرىشىم سۆڭەك قۇرۇلمىسى ماڭغاندا ياكى يۈگۈرگەندە ھاسىل بولغان زەربىلەرنى سۈمۈرۈپ، بېسىمنى ئومۇرتقا ۋە باشقا بوغۇملارغا يەتكۈزۈشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

• ھەرىكەتچانلىق: پۇتتىكى نۇرغۇن كىچىك بوغۇملار پۇتنىڭ ھەر خىل يۆنىلىشلەردە ھەرىكەتلىنىشىنى، يەر يۈزىنىڭ ئوخشىمىغان شەكلىگە ماسلىشىشىنى تەمىنلەيدۇ. بۇ پۇتنى ئەۋرىشىم ۋە ھەرىكەتچان قىلىدۇ.

• تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاش: پۇتتىكى سۆڭەك ۋە مۇسكۇللار بىرلىكتە ئىشلىشىپ، بەدەننىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلايدۇ. ئالاھىدە پۇت گۈمبىزى بۇ فۇنكسىيەنى تەمىنلەشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

• قوغداش: پۇت سۆڭەكلىرى پۇتتىكى قان تومۇرلار، نېرۋىلار ۋە باشقا يۇمشاق توقۇلمىلارنى تاشقى زەخمىلەردىن قوغدايدۇ.

پۇت سۆڭەكلىرىنىڭ ساغلاملىقى ئادەمنىڭ ئومۇمىي ساغلاملىقى ۋە ھەرىكەتچانلىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. پۇتنى توغرا پەرۋىش قىلىش، مۇۋاپىق ئاياغ كىيىش ۋە پۇت چېنىقىشلىرىنى قىلىش ئارقىلىق پۇت كېسەللىكلىرىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ.