ئادەم بەدىنىدىكى قان تومۇرلار سىستېمىسى: ھاياتلىق يوللىرىنى چۈشىنىش

ئادەم بەدىنىدىكى قان تومۇرلار سىستېمىسى ناھايىتى مۇرەككەپ ۋە ھاياتىي ئەھمىيەتكە ئىگە تور بولۇپ، پۈتۈن بەدەننى ئوكسىگېن، ئوزۇقلۇق ماددىلار بىلەن تەمىنلەيدۇ ھەمدە كېرەكسىز ماددىلارنى چىقىرىپ تاشلايدۇ. بۇ سىستېما يۈرەك، ئارتېرىيە، ۋېنا ۋە كىچىك (قىلدام ) قان تومۇرلاردىن تەركىب تاپقان بولۇپ، بەدەننىڭ ھەر بىر ھۈجەيرىسىنىڭ نورمال ئىشلىشىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ. ئۇنىڭ ئادەم بەدىنىدىكى ئورنى ئىنتايىن مۇھىم بولۇپ، سالامەتلىكىمىزنى ساقلاشتا ئاساسلىق رول ئوينايدۇ.

بۇ ماقالىدە بىز ئادەم بەدىنىدىكى ئاساسلىق قان تومۇرلارنىڭ جايلىشىشى ۋە ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەسىنى تەپسىلىي چۈشەندۈرۈپ ئۆتىمىز. رەسىمدىكى ئەتراپلىق بەلگىلەر ئارقىلىق، ھەرقايسى قان تومۇرلارنىڭ ئورنى، ئۇيغۇرچە، ئىنگلىزچە ۋە خەنزۇچە ئىسىملىرىنى كۆرسىتىپ، ئۇلارنىڭ بەدەندىكى فۇنكسىيەسىنى تونۇشتۇرۇپ ئۆتۈمىز. بۇ بىلىملەر قان تومۇرلار سىستېمىسىنى تېخىمۇ چوڭقۇر چۈشىنىشىڭىزگە ياردەم بېرىپ، ئۆزىڭىزنىڭ سالامەتلىكىنى ياخشىراق باشقۇرۇشىڭىز ئۈچۈن ئاساس سېلىپ بېرىدۇ.

قان تومۇرلارنىڭ تەپسىلىي تونۇشتۇرۇشى

1. قان تومۇرلارنىڭ جايلىشىش ئۈلگە رەسىمى (Blood Vessel Distribution Model Diagram – 血管分布模式图): بۇ رەسىم ئىنسان بەدىنىدىكى پۈتۈن قان تومۇرلار سىستېمىسىنىڭ ئومۇمىي قۇرۇلمىسىنى ئەكس ئەتتۈرىدۇ. ئۇ ئارتېرىيە، ۋېنا ۋە كاپىللارنىڭ (قىلدام تومۇرلارنىڭ ) بەدەندە قانداق تارقالغانلىقىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بۇ دىئاگرامما ئارقىلىق دوختۇرلار، ئوقۇغۇچىلار ۋە تېببىي ساھەدىكى مۇتەخەسسىسلەر قان ئايلىنىش يولىنى ئېنىق كۆرەلەيدۇ ۋە دىئاگنوز قويۇش، داۋالاشتا مۇھىم ياردەمچى قورال رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ يۈرەكتىن چىقىدىغان چوڭ قان تومۇرلاردىن تارتىپ، بەدەننىڭ ئەڭ ئۇزۇن قىسىملىرىدىكى كىچىك قان تومۇرلارغىچە بولغان ئومۇمىي سىستېمىنى نامايان قىلىدۇ.

2. يۈز ئارتېرىيەسى (Facial Artery – 面动脉): بۇ ئارتېرىيە يۈز قىسمىدىكى مۇسكۇللار، تېرە ۋە باشقا توقۇلمىلارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ يۈرەكتىن چىققان قاننى يۈزگە يەتكۈزۈپ بېرىدىغان مۇھىم ئارتېرىيەنىڭ بىرى.

3. بويۇن غول ئارتېرىيەسى (Common Carotid Artery – 颈总动脉): بۇ ئارتېرىيە باش ۋە بويۇن قىسمىنى ئاساسلىق قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ ئىچكى ۋە تاشقى بويۇن ئارتېرىيەلىرىگە بۆلۈنۈپ، ئوخشىمىغان رايونلارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.

4. باش بىلەك ۋېناسى (Brachiocephalic Vein – 头臂静脉): بۇ چوڭ ۋېنا يۇقىرىقى بىلەك ۋە باش قىسمىدىن كەلگەن قانسىز قاننى يۈرەككە قايتۇرىدۇ. ئۇ ئىككى تەرەپتىكى ئوقۇرەك ئاستى ۋېناسى ۋە ئىچكى بويۇن ۋېناسىنىڭ بىرىكىشىدىن شەكىللىنىدۇ.

5. قولتۇق ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Axillary Artery and Vein – 腋动静脉): بۇلار قولتۇق بوشلۇقىدىكى ئاساسلىق قان تومۇرلار بولۇپ، قول ۋە قولتۇق ئەتراپىدىكى توقۇلمىلارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ (ئارتېرىيە) ياكى قاننى يۈرەككە قايتۇرىدۇ (ۋېنا).

6. ئۆپكە ئارتېرىيە غولى (Pulmonary Artery Trunk – 肺动脉干): بۇ ئارتېرىيە ئوڭ يۈرەك قورساقچىسىدىن چىقىپ، ئوكسىگېنسىز قاننى ئۆپكىگە يەتكۈزۈپ، ئۇ يەردە ئوكسىگېن قوبۇل قىلىدۇ. ئۇ يەنە ئوڭ ۋە سول ئۆپكە ئارتېرىيەلىرىگە بۆلۈنىدۇ.

7. ئائورتىنىڭ كۆكرەك قىسمى (Thoracic Aorta – 主动脉胸部): ئائورتىنىڭ كۆكرەك قىسمى يۈرەكتىن چىققان ئاساسلىق ئارتېرىيەنىڭ بىر بۆلىكى بولۇپ، كۆكرەك قىسمىدىكى ئەزالار ۋە توقۇلمىلارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.

8. يۇقىرىقى بىلەك ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Brachial Artery and Vein – 肱动静脉): بۇ قان تومۇرلار يۇقىرىقى قولنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە قايتۇرىدۇ. ئۇلار قولنىڭ ھەرىكىتى ۋە فۇنكسىيەسى ئۈچۈن مۇھىم.

9. قورساق بوشلۇق غولى (Celiac Trunk – 腹腔干): بۇ ئارتېرىيە قورساق ئائورتىسىدىن چىقىپ، ئاشقازان، جىگەر، تال ۋە ئاشقازان ئاستى بېزى قاتارلىق ئەزالارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.

10. ئائورتىنىڭ قورساق قىسمى (Abdominal Aorta – 主动脉腹部): ئائورتىنىڭ بۇ بۆلىكى قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى ۋە پۇت-قوللارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ نۇرغۇنلىغان كىچىك ئارتېرىيەلەرگە بۆلۈنىدۇ.

11. يانپاش غول ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Common Iliac Artery and Vein – 髂总动静脉): بۇلار ئائورتىنىڭ قورساق قىسمىدىن بۆلۈنۈپ چىقىدىغان چوڭ قان تومۇرلار بولۇپ، يانپاش ۋە پۇت-قوللارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ياكى قاننى قايتۇرىدۇ.

12. يان بىلەك ۋېناسى ۋە ئارتېرىيەسى (Radial Artery and Vein – 桡动静脉): بۇ قان تومۇرلار قولنىڭ يان بىلەك سۆڭىكى تەرەپنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە قايتۇرىدۇ. تومۇر تەكشۈرۈشتە كۆپ قوللىنىلىدۇ.

13. بىلەك ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Ulnar Artery and Vein – 尺动静脉): بۇلار قولنىڭ بىلەك سۆڭىكى تەرەپنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە قايتۇرىدۇ.

14. يانپاش سىرتقى ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (External Iliac Artery and Vein – 髂外动静脉): بۇ قان تومۇرلار ئاساسلىقى پۇتنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە ئۇ يەردىن قاننى قايتۇرىدۇ.

15. يوتا ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Femoral Artery and Vein – 股动静脉): پۇتتىكى ئەڭ چوڭ قان تومۇرلار بولۇپ، پۈتۈن پۇتنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە قاننى يۈرەككە قايتۇرىدۇ. ئۇلار چوڭ مۈرىدىن تارتىپ تىز بوغۇمىغىچە سوزۇلىدۇ.

16. ئالقان چوڭقۇر يايى (Deep Palmar Arch – 掌深弓): قول ئالقىنىدىكى ئارتېرىيەلەرنىڭ چوڭقۇر تورى بولۇپ، قول بارماقلىرىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.

17. ئالقان ئۈزە يايى (Superficial Palmar Arch – 掌浅弓): قول ئالقىنىدىكى ئارتېرىيەلەرنىڭ ئۈستۈنكى تورى بولۇپ، بارماقلارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.

18. تېقىم ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Popliteal Artery and Vein – 腘动静脉): بۇ قان تومۇرلار تىز ئارقىسىدىكى رايوننى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە قاننى قايتۇرىدۇ. ئۇلار پۇتنىڭ تۆۋەنكى قىسمىغا قان ئېلىپ ماڭىدۇ.

19. پاقالچاق ئارقا ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Posterior Tibial Artery and Vein – 胫后动静脉): بۇلار پاقالچاقنىڭ ئارقا تەرىپى ۋە پۇتنىڭ ئارقا قىسمىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە قاننى قايتۇرىدۇ.

20. پاقالچاق ئالدى ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Anterior Tibial Artery and Vein – 胫前动静脉): بۇلار پاقالچاقنىڭ ئالدى تەرىپى ۋە پۇتنىڭ ئالدى قىسمىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە قاننى قايتۇرىدۇ.

21. پۇت دۈمبە ئارتېرىيەسى (Dorsalis Pedis Artery – 足背动脉): پۇت دۈمبىسىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. بۇ تومۇرنىڭ سوقۇشى پۇتنىڭ قان ئايلىنىشىنى باھالاشتا ئىشلىتىلىدۇ.

22. چېكە ئۈزۈە ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Superficial Temporal Artery and Vein – 颞浅动静脉): بۇ قان تومۇرلار باش ۋە چېكە قىسمىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە قاننى قايتۇرىدۇ.

23. بويۇن سىرتقى ۋېناسى (External Jugular Vein – 颈外静脉): بويۇننىڭ يۈزەكى قىسمىدىن قاننى يىغىپ، باش بىلەك ۋېناسىغا قۇيىدۇ.

24. بويۇن ئىچكى ۋېناسى (Internal Jugular Vein – 颈内静脉): باش ۋە بويۇننىڭ ئىچكى قىسىملىرىدىن قاننى يىغىپ، باش بىلەك ۋېناسىغا قۇيىدۇ.

25. ئوقۇرەك سۆڭەك ئاستى ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Subclavian Artery and Vein – 锁骨下动静脉): بۇ قان تومۇرلار بىلەككە بارىدىغان ئاساسلىق قان تومۇرلار بولۇپ، يۇقىرىقى بىلەكنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە ئۇ يەردىن قاننى قايتۇرىدۇ.

26. ئائورتا يايى (Aortic Arch – 主动脉弓): يۈرەكتىن چىققان ئاساسلىق قان تومۇر ئائورتانىڭ ياي شەكلىدىكى قىسمى بولۇپ، ئۇنىڭدىن باشقا ئاساسلىق ئارتېرىيەلەر (مەسىلەن، بويۇن غول ئارتېرىيەسى، سول سوبكلاۋىيان ئارتېرىيەسى) تارماقلىنىپ چىقىدۇ.

27. يۇقىرىقى كاۋاك ۋېناسى (Superior Vena Cava – 上腔静脉): يۈرەكنىڭ ئوڭ يۈرەك ئالدىغا يۇقىرىقى بەدەن قىسمىدىن (باش، بىلەك، كۆكرەك) قانسىز قاننى قايتۇرىدىغان چوڭ ۋېنا.

28. باش ۋېناسى (Cephalic Vein – 头静脉): قولنىڭ يۈزەكى قىسمىدىكى چوڭ ۋېنا بولۇپ، تېرىنىڭ ئاستىدىن ماڭىدۇ ۋە قاننى يۈرەككە قايتۇرىدۇ.

29. تۆۋەنكى كاۋاك ۋېناسى (Inferior Vena Cava – 下腔静脉): يۈرەكنىڭ ئوڭ يۈرەك ئالدىغا تۆۋەنكى بەدەن قىسمىدىن (قورساق، يانپاش، پۇت-قوللار) قانسىز قاننى قايتۇرىدىغان ئەڭ چوڭ ۋېنا.

30. قاپقاق ۋېناسى (Portal Vein – 门静脉): ئاشقازان-ئۈچەي يولى، تال ۋە ئاشقازان ئاستى بېزىدىن كەلگەن قاننى جىگەرگە ئېلىپ بارىدۇ. بۇ ۋېنا ئوزۇقلۇق ماددىلارنى جىگەرگە يەتكۈزۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

31. باسلىق ۋېناسى (Basilic Vein – 贵要静脉): قولنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى چوڭ يۈزەكى ۋېنا بولۇپ، قاننى يۈرەككە قايتۇرىدۇ.

32. جەينەك ئوتتۇرا ۋېناسى (Median Cubital Vein – 肘正中静脉): قولنىڭ جەينەك بوغۇمى رايونىدىكى چوڭ يۈزەكى ۋېنا بولۇپ، قان ئېلىشتا كۆپ ئىشلىتىلىدۇ.

33. تۆۋەنكى بىلەك ئوتتۇرا ۋېناسى (Median Antebrachial Vein – 前臂正中静脉): بىلەكنىڭ ئوتتۇرىسىدىكى ۋېنا بولۇپ، قاننى باشقا چوڭ ۋېنالارغا قۇيىدۇ.

34. يانپاش ئىچكى ئارتېرىيەسى ۋە ۋېناسى (Internal Iliac Artery and Vein – 髂内动静脉): يانپاش ئىچىدىكى ئەزالارنى (مەسىلەن، سۈيدۈك خالتىسى، تۈز ئۈچەي، جىنسىي ئەزالار) قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ياكى قاننى قايتۇرىدۇ.

35. يانپاشنى ئايلانغۇچى ئۈزە ۋېناسى (Circumflex Femoral Vein – 旋髂前静脉): يانپاش ئەتراپىدىكى توقۇلمىلاردىن قاننى يىغىپ، يانپاش چوڭ ۋېناسىغا قۇيىدۇ.

36. قورساق دىۋارى ئۈزە ۋېناسى (Superficial Epigastric Vein – 腹壁浅静脉): قورساق دىۋارىنىڭ يۈزەكى قىسمىدىكى قاننى يىغىپ، چوڭ ۋېناغا قۇيىدۇ.

37. ئەۋرەت سىرتقى ۋېناسى (External Pudendal Vein – 阴部外静脉): جىنسىي ئەزالارنىڭ سىرتقى قىسمىدىن قاننى يىغىپ، يوتا ۋېناسىغا قۇيىدۇ.

38. چوڭ يوشۇرۇن ۋېناسى (Great Saphenous Vein – 大隐静脉): پۇتتىكى ئەڭ ئۇزۇن يۈزەكى ۋېنا بولۇپ، پۇتنىڭ ئىچكى تەرىپىدىن ماڭىدۇ ۋە يوتا ۋېناسىغا قۇيۇلىدۇ. ئۇ ئايلانما يېرىلىش كېسىلىدە كۆپ ئۇچرايدۇ.

39. يوتا سىرتقى تەرەپ ۋېناسى (Lateral Circumflex Femoral Vein – 股外侧静脉): يوتا سۆڭىكىنىڭ سىرتقى تەرىپىدىكى مۇسكۇللار ۋە توقۇلمىلاردىن قاننى يىغىدۇ.

40. يوتا ئىچكى تەرەپ ۋېناسى (Medial Circumflex Femoral Vein – 股内侧静脉): يوتا سۆڭىكىنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى مۇسكۇللار ۋە توقۇلمىلاردىن قاننى يىغىدۇ.

41. كىچىك يوشۇرۇن ۋېناسى (Small Saphenous Vein – 小隐静脉): پۇتنىڭ كەينى تەرىپىدىن ماڭىدىغان يۈزەكى ۋېنا بولۇپ، تېقىم ۋېناسىغا قۇيۇلىدۇ.

42. پۇت دۈمبە ۋېنا يايى (Dorsal Venous Arch of Foot – 足背静脉弓): پۇت دۈمبىسىدىكى ۋېنا تورى بولۇپ، بارماقلاردىن كەلگەن قاننى يىغىپ، چوڭ يوشۇرۇن ۋېناسى قاتارلىقلارغا قۇيىدۇ.

ئومۇمىي مەزمۇن تونۇشتۇرۇش: قان تومۇرلار سىستېمىسىنىڭ ھاياتلىق رولى

ئادەم بەدىنىدىكى قان تومۇرلار سىستېمىسى ھاياتلىقنىڭ ئاساسى بولغان قان ئايلىنىشنى ئىشقا ئاشۇرىدىغان ئەڭ مۇھىم سىستېمىدۇر. ئۇ ئارتېرىيە، ۋېنا ۋە كاپىللاردىن تەركىب تاپقان مۇرەككەپ تور سىستېمىسى بولۇپ، قورۇلغان ھەر بىر ھۈجەيرىنىڭ ئوكسىگېن ۋە ئوزۇقلۇق ماددىلار بىلەن تەمىنلىنىشىگە، شۇنداقلا ھۈجەيرە مېتابولىزمىنىڭ كېرەكسىز مەھسۇلاتلىرىنىڭ چىقىرىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ. بۇ سىستېمىنىڭ توغرا ئىشلىشى بەدەننىڭ ساغلاملىقىنى ساقلاشتىكى ئاساسىي شەرت.

• ئارتېرىيەلەرنىڭ فۇنكسىيەسى: ئارتېرىيەلەر يۈرەكتىن چىققان ئوكسىگېن مول قاننى پۈتۈن بەدەنگە تارقىتىدۇ. ئۇلارنىڭ دىۋارى قېلىن ۋە ئېلاستىك بولۇپ، يۇقىرى قان بېسىمىغا بەرداشلىق بېرەلەيدۇ. ئاساسلىق ئارتېرىيەلەر ئائورتا قاتارلىقلار بولۇپ، ئۇلار بەدەننىڭ ھەر قايسى قىسىملىرىغا تارماقلىنىپ، كىچىك ئارتېرىيەلەر ۋە ئاخىرىدا كاپىللارغا (قىلدام تومۇرلارغا ) ئايلىنىدۇ.

• ۋېنا قان تومۇرلىرىنىڭ فۇنكسىيەسى: ۋېنا قان تومۇرلىرى بەدەن توقۇلمىلىرىدىن ئوكسىگېنسىز قاننى يىغىپ، يۈرەككە قايتۇرىدۇ. ئۇلارنىڭ دىۋارى ئارتېرىيەلەرگە قارىغاندا نېپىز بولۇپ، قاننىڭ بىر يۆنىلىشلىك ئېقىشىنى كاپالەتلەندۈرىدىغان كلاپانلىرى بار. بۇ كلاپانلار قاننىڭ قايتىدىن ئېقىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. تۆۋەنكى كاۋاك ۋېناسى ۋە يۇقىرىقى كاۋاك ۋېناسى ئەڭ چوڭ ۋېنا قان تومۇرلىرى ھېسابلىنىدۇ.

• كاپىل قان تومۇرلارنىڭ رولى: كاپىللار ئەڭ نېپىز قان تومۇرلار بولۇپ، ئارتېرىيەلەر بىلەن ۋېنا قان تومۇرلىرىنى تۇتاشتۇرىدۇ. بۇ يەردە قان بىلەن توقۇلمىلار ئارىسىدا ئوكسىگېن، كاربون تۆت ئوكسىد، ئوزۇقلۇق ماددىلار ۋە كېرەكسىز ماددىلار ئالماشتۇرۇلىدۇ. كاپىللارنىڭ(قىلدام تومۇرلارنىڭ) نېپىز دىۋارى ماددا ئالماشتۇرۇش جەريانىنى ئاسانلاشتۇرىدۇ.

• قان ئايلىنىش سىستېمىسىنىڭ كېسەللىكلىرى: قان تومۇرلار سىستېمىسىنىڭ ساغلاملىقى ئىنتايىن مۇھىم. يۇقىرى قان بېسىمى، قان تومۇر قېتىشىش (ئاتېروسكلېروز)، دىئابېت قاتارلىق كېسەللىكلەر قان تومۇرلارغا زىيان يەتكۈزۈپ، يۈرەك كېسەللىكلىرى، مېڭە قان تومۇر كېسەللىكلىرى (مەسىلەن، پالەچ) ۋە باشقا ئېغىر ئاقىۋەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. دائىملىق چېنىقىش، ساغلام يېمەك-ئىچمەك ۋە چىكىشنى تاشلاش قاتارلىقلار قان تومۇر ساغلاملىقىنى ساقلاشنىڭ مۇھىم تەدبىرلىرىدۇر.

• دىئاگنوز ۋە داۋالاش: تېبابەتچىلىكتە قان تومۇرلار سىستېمىسىنى تەكشۈرۈش ئۈچۈن نۇرغۇن تېخنىكىلار (مەسىلەن، ئۇلترا ئاۋاز دولقۇنى، ئانگىئوگرافىيە، CT سكاننېر) ئىشلىتىلىدۇ. بۇ تەكشۈرۈشلەر ئارقىلىق قان تومۇرلارنىڭ توسۇلۇش، تارىيىش ياكى يېرىلىش قاتارلىق مەسىلىلىرىنى ئېنىقلاپ، ۋاقتىدا داۋالاش تەدبىرلىرىنى قوللانغىلى بولىدۇ.

قان تومۇرلار سىستېمىسى بەدىنىمىزدىكى ئەڭ ئىنچىكە ۋە مۇرەككەپ تورلارنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇنىڭ قۇرۇلمىسىنى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش، ئۆزىمىزنىڭ ساغلاملىقىنى ساقلاشتا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.