شىمالىي ياۋروپاچە ئۇسۇل: بوۋاقلارنى سوغۇق ھاۋادا ئۇخلاتقۇزۇش ئۇسۇلى

شىمالىي ياۋروپاچە ئۇسۇل: بوۋاقلارنى سوغۇق ھاۋادا ئۇخلاتقۇزۇشنىڭ سالامەتلىككە بولغان پايدىلىرى

شىمالىي ياۋروپا ئەللىرىدە بوۋاقلارنى قىش كۈنلىرىدىمۇ سىرتتىكى سوغۇق ھاۋادا ئۇخلاتقۇزۇش ئۇزۇن يىللىق بىر ئەنئەنە ھېسابلىنىدۇ. نۇرغۇن كىشىلەرگە بۇ بىر خەتەرلىك ئىشتەك تۇيۇلۇشى مۇمكىن، ئەمما زامانىۋى تەتقىقاتلار بۇ خىل ئادەتنىڭ بوۋاقلارنىڭ جىسمانىي ۋە روھىي تەرەققىياتىغا كۆپ تەرەپلىمىلىك ئاكتىپ تەسىر كۆرسىتىدىغانلىقىنى ئىسپاتلىماقتا. سوغۇق ھاۋا بوۋاقلارنىڭ بەدەن فۇنكسىيەسىنى جانلاندۇرۇپ، ئۇلارنىڭ كېلەچەكتە تېخىمۇ ساغلام ئۆسۈپ يېتىلىشىگە ئاساس سالىدىكەن.

بەدەن تېمپېراتۇرىسىنى تەڭشەش ۋە قان ئايلىنىش

بوۋاقلار سىرتتىكى سالقىن ياكى سوغۇق ھاۋادا ئۇخلىغاندا، ئۇلارنىڭ بەدىنى تەبىئىي ھالدا تېمپېراتۇرىنى تەڭشەش سىستېمىسىنى ئىشقا سالىدۇ. بۇ جەريان قان ئايلىنىشنى كۈچەيتىپ، پۈتۈن بەدەنگە، جۈملىدىن مېڭىگە تېخىمۇ كۆپ ئوكسىگېن يەتكۈزۈپ بېرىدۇ. مۇۋاپىق كىيىندۈرۈلگەن ۋە نازارەت ئاستىدا تۇرغان بوۋاق ئۈچۈن، بۇ خىل يېنىك دەرىجىدىكى تاشقى بېسىم (stress) نېرۋا سىستېمىسىنىڭ تېمپېراتۇرا ئۆزگىرىشىگە تېز ماسلىشىشىنى ئۆگىتىدۇ.

ئۇيقۇ سۈپىتى ۋە مېلاتونىننىڭ تەڭشىلىشى

تۆۋەن تېمپېراتۇرا بوۋاقلارنىڭ تېخىمۇ چوڭقۇر ۋە سۈپەتلىك ئۇخلىشىغا ياردەم بېرىدۇ. سالقىن ھاۋا بەدەندىكى مېلاتونىن (ئۇيقۇ ھورمۇنى) نىڭ ئاجرىلىپ چىقىشىنى مۇقىملاشتۇرۇپ، بوۋاقنىڭ تېزلا چوڭقۇر ئۇيقۇ باسقۇچىغا كىرىشىگە شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ. تەتقىقاتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، سىرتتا ئۇخلىغان بوۋاقلارنىڭ ئۇيقۇ ۋاقتى ئۆي ئىچىدە ئۇخلىغانلارغا قارىغاندا ئۇزۇنراق ۋە ئۈزۈلۈپ قالمايدىغان بولىدۇ.

ئىممۇنىتېت كۈچى ۋە نەپەس يولى ساغلاملىقى

سىرتتىكى ساپ ھاۋا بوۋاقلارنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنى كۈچەيتىشتىكى ئەڭ ياخشى ۋاسىتىدۇر. تۆۋەندىكى نۇقتىلار بۇ جەرياننىڭ پايدىسىنى چۈشەندۈرۈپ بېرىدۇ:

• پاكىز مۇھىت: سىرتتىكى ھاۋادا ئۆي ئىچىدىكىگە قارىغاندا زىيانلىق ماددىلار، چاڭ-توزان ۋە ئاللېرگېنلار ئاز بولىدۇ.

• نەپەس يولى كېسەللىكلىرى: سىرتتا ئۇخلايدىغان بوۋاقلاردا يۇقۇملۇق نەپەس يولى كېسەللىكلىرىگە گىرىپتار بولۇش نىسبىتى تۆۋەن بولىدۇ.

• ئۆپكە تەرەققىياتى: ساپ ھاۋا ئۆپكىنىڭ تېخىمۇ ساغلام يېتىلىشىگە ۋە بەدەننىڭ كېسەللىككە قارشى تۇرۇش ئىقتىدارىنىڭ ئېشىشىغا تۈرتكە بولىدۇ.

بىئولوگىيىلىك سائەت ۋە مېڭە تەرەققىياتى

بوۋاقلارنىڭ كۈندۈزى سىرتتا ئۇخلىشى ئۇلارنىڭ تەبىئىي يورۇقلۇققا بولغان ئېھتىياجىنى قاندۇرىدۇ. بۇ جەريان مېڭىنىڭ كۈندۈز بىلەن كېچىنى ئېنىق پەرقلەندۈرۈشىگە ياردەم بېرىپ، «بىئولوگىيىلىك سائەت» (circadian rhythm) نىڭ مۇقىم يېتىلىشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. بۇ خىل مۇقىم رىتىم بوۋاقنىڭ كەلگۈسىدىكى دىققەتنى يىغىش ئىقتىدارى، كەيپىياتىنىڭ تۇراقلىق بولۇشى ۋە بىلىش ئىقتىدارىنىڭ يۇقىرى كۆتۈرۈلۈشىگە ئۇزۇن مۇددەتلىك تەسىر كۆرسىتىدۇ.

تەتقىقات نەتىجىلىرىنىڭ كۆرسەتمىسى

يېقىنقى تەتقىقاتلارغا نەزەر سالساق، 2011-يىلى فىنلاندىيەدىكى ئوۇلۇ ئۇنىۋېرسىتېتى (University of Oulu) نىڭ تەتقىقاتچىسى مارجو تۇرۇلا (Marjo Tourula) تەرىپىدىن ئېلان قىلىنغان «بوۋاقلارنىڭ سوغۇق ھاۋادا ئۇخلىشى» ناملىق تەتقىقات دوكلاتىدا، بۇ ئۇسۇلنىڭ بوۋاقلارنىڭ ئۇيقۇ سۈپىتىنى ئۆستۈرۈپ، جىسمانىي چىدامچانلىقىنى ئاشۇرىدىغانلىقى ئەتراپلىق ئوتتۇرىغا قويۇلغان.

ئاتا-ئانىلار ئۈچۈن مۇھىم ئەسكەرتىشلەر

بۇ ئۇسۇلنى قوللىنىشتا تەدرىجىي ئىلگىرىلەش، مۇۋاپىق كىيىندۈرۈش ۋە ئۈزلۈكسىز نازارەت قىلىش ئىنتايىن مۇھىم. مەقسەت بوۋاقنى توڭلىتىش ئەمەس، بەلكى بەدەننى مۇھىتقا ماسلىشىشقا ئۈندەش ئارقىلىق چىدامچانلىقنى ئاشۇرۇشتۇر. بوۋاقنىڭ تېرىسىنىڭ تېمپېراتۇرىسىنى دائىم تەكشۈرۈپ تۇرۇش ۋە ھاۋا ئۆتكۈزىدىغان، ئەمما ئىسسىق ساقلايدىغان كىيىملەرنى تاللاش كېرەك.

يىغىنچاقلىغاندا، سوغۇق ھاۋانىڭ ئىممۇنىتېت كۈچى ۋە ئۇيقۇ سۈپىتىگە كۆرسىتىدىغان ئىجابىي تەسىرىنى چۈشىنىش، ئاتا-ئانىلارنىڭ بالىلار تەرەققىياتىغا تېخىمۇ تەبىئىي ۋە ساغلام نۇقتىدىن قارىشىغا ياردەم بېرىدۇ. بۇ خىل ئاددىي تەبىئىي مۇھىت بوۋاقنىڭ ھەم بەدىنىنىڭ ھەم مېڭىسىنىڭ تېخىمۇ كۈچلۈك يېتىلىشىنى قوللايدىغان ئەڭ ئۈنۈملۈك قوراللارنىڭ بىرىدۇر.