ئاياللار قورساق بوشلۇقىنىڭ ئاناتومىيىسى: ئوتتۇرا كەسمە يۈزدىكى قۇرۇلمىلار ۋە پەردىنىڭ ئورۇنلىشىشى
قورساق بوشلۇقى ئىنسان بەدىنىدىكى ھاياتىي مۇھىم ئەزالارنى، مەسىلэн ھەزىم قىلىش، سۈيدۈك چىقىرىش ۋە كۆپىيىش ئەزالىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان مۇرەككەپ بوشلۇق. بۇ ئەزالارنىڭ سىرتىنى قورساق پەردىسى دەپ ئاتىلىدىغان نېپىز، سىلىق پەردە قاپلاپ تۇرىدۇ. قورساق پەردىسى تام تەرەپ ۋە ئەزا تەرەپ دەپ ئىككى قەۋەتكە بۆلۈنىدىغان بولۇپ، ئۇ ئەزالارنى قوغداش، مۇقىملاشتۇرۇش، سىلىقلاش ۋە يۇقۇملىنىشتىن مۇداپىئەلىنىشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.
ئاياللار قورساق بوشلۇقىنىڭ ئوتتۇرا كەسمە يۈزىنى كۆزىتىش، قورساق ۋە داس بوشلۇقىدىكى ئەزالارنىڭ يۇقىرىدىن تۆۋەنگىچە بولغان تىك ئورۇنلاشتۇرۇلۇشىنى ۋە ئۇلارنىڭ ئۆزئارا مۇناسىۋىتىنى چۈشىنىش ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. بۇ كۆرۈنۈش ئارقىلىق، قورساق پەردىسىنىڭ ئەزالارنى قانداق ئوراپ، ھەرخىل تارىمۇش، بوشلۇق ۋە ئويمانلىقلارنى ھاسىل قىلىدىغانلىقىنى ئېنىق كۆرگىلى بولىدۇ. بولۇپمۇ ئاياللاردا بالىياتقۇنىڭ بولۇشى سەۋەبىدىن، داس بوشلۇقىدىكى پەردىنىڭ ئورۇنلىشىشى ئۆزگىچە بولۇپ، ئۆزىگە خاس كلىنىكىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە.
رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى
ئاياللار قورساق بوشلۇقى ئوتتۇرا كەسمە يۈزى
(Median Sagittal Section of the Female Abdomen, 女性腹腔正中矢状断)
بۇ ئاناتومىيىلىك كۆرۈنۈش بەدەننى سول ۋە ئوڭ قىسىمغا تەڭ بۆلگەن كەسمە يۈز بولۇپ، قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارنىڭ ئالدى-كەينى ۋە يۇقىرى-تۆۋەن مۇناسىۋىتىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ. ئۇ دىئافراگمىدىن تارتىپ داس بوشلۇقىغىچە بولغان ئەزالارنى، جۈملىدىن جىگەر، ئاشقازان، ئۈچەي، بالىياتقۇ، دوۋساق ۋە تۈز ئۈچەينى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ كۆرۈنۈش ئارقىلىق، قورساق پەردىسىنىڭ بۇ ئەزالارنى قانداق قاپلاپ، چوڭ قورساق پەردە بوشلۇقى ۋە كىچىك چاۋا خالتىسىنى قانداق شەكىللەندۈرىدىغانلىقىنى، ھەمدە ئاياللارغا خاس بولغان داس بوشلۇقى ئويمانلىقلىرىنى ئوبرازلىق كۆزىتكىلى بولىدۇ.
- تاجىسىمان تارىمۇش (Coronary Ligament, 冠状韧带): بۇ قورساق پەردىسى قатلىمى بولۇپ، جىگەرنىڭ ئۈستىنكى يۈزىنى دىئافراگمىغا بېكىتىپ تۇرىدۇ. ئۇ جىگەرنىڭ ئورنىنى مۇقىملاشتۇرۇشتىكى ئاساسلىق قۇرۇلما ھېسابلىنىدۇ.
- چاۋا خالتىسىنىڭ يۇقارىقى يوشۇرۇن ئويمىنى (Superior Recess of Omental Bursa, 网膜囊上隐窝): بۇ چاۋا خالتىسىنىڭ (كىچىك قورساق پەردە بوشلۇقىنىڭ) جىگەرنىڭ كەينىگە ۋە يۇقىرىغا سوزۇلغان قىسمى. ئۇ قورساق بوشلۇقىدىكى يوشۇرۇن بوشلۇقلارنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ.
- چاۋا تۆشۈكى (Omental Foramen / Epiploic Foramen, 网膜孔): بۇ چوڭ قورساق پەردە بوشلۇقى بىلەن كىچىك چاۋا خالتىسىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان تەبىئىي يول. ئوپېراتسىيە جەريانىدا بۇ تۆشۈك ئارقىلىق چاۋا خالتىسىغا كىرگىلى بولىدۇ.
- چاۋا خالتىسى (Omental Bursa / Lesser Sac, 网膜囊): بۇ ئاشقازاننىڭ كەينىگە جايلاشقان قورساق پەردە بوشلۇقى. ئۇ ئاشقازاننىڭ ئەركىن ھەرىكەت قىلىشىغا شارائىت ھازىرلاپ بېرىدۇ.
- ئاشقازان ئاستى بېزى (Pancreas, 胰): قورساق ئارقا بوشلۇقىغا جايلاشقان، ھەزىم قىلىش فېرمېنتلىرى ۋە ئىنسۇلىن قاتارلىق ھورمونلارنى ئىشلەپچىقىرىدىغان مۇھىم بەز. ئۇ قورساق پەردىسىنىڭ سىرتىدىكى ئەزا ھېسابلىنىدۇ.
- ئۈچەي بېغىش پەردە يۇقارىقى ئارتېرىيىسى (Superior Mesenteric Artery, 肠系膜上动脉): قورساق ئائورتىسىدىن چىقىدىغان چوڭ قان تومۇر. ئۇ كىچىك ئۈچەينىڭ كۆپ قىسمىنى ۋە چوڭ ئۈچەينىڭ ئوڭ يېرىمىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
- توغرا بوغماق ئۈچەي بېغىش پەردىسى (Transverse Mesocolon, 横结肠系膜): بۇ توغرا بوغماق ئۈچەينى قورساق ئارقا تېمىغا بېكىتىپ تۇرىدىغان قورساق پەردىسى قатلىمى. ئۇ قورساق بوشلۇقىنى يۇقىرى ۋە تۆۋەن ئىككى قىسىمغا ئايرىيدۇ.
- ئون ئىككى بارماق ئۈچەي (Duodenum, 十二指肠): كىچىك ئۈچەينىڭ ئەڭ باشلىنىش قىسمى بولۇپ، ئاشقازانغا ئۇلىنىدۇ. ئۇنىڭ كۆپ قىسمى قورساق پەردىسىنىڭ سىرتىغا جايلاشقان.
- ئائورتانىڭ قورساق قىسمى / قورساق ئائورتىسى (Abdominal Aorta, 主动脉腹部/腹主动脉): بەدەندىكى ئەڭ چوڭ ئارتېرىيەنىڭ قورساق بوشلۇقىدىكى قىسمى. ئۇ ئومۇرتقىنىڭ ئالدىدا تۆۋەنگە قاراپ ماڭىدۇ ۋە قورساق بوشلۇقىدىكى барلىق ئەزالارغا قان يەتكۈزىدۇ.
- بالىياتقۇ (Uterus, 子宫): ئاياللار داس بوشلۇقىنىڭ مەركىزىگە جايلاشقان، تۆرەلمىنىڭ يېتىلىش ئورنى. ئۇ دوۋساق بىلەن تۈز ئۈچەينىڭ ئارىسىدا بولىدۇ.
- تۈز ئۈچەي بالىياتقۇ ئويمىنى (Recto-uterine Pouch / Pouch of Douglas, 直肠子宫陷凹): بۇ بالىياتقۇ بىلەن تۈز ئۈچەي ئارىسىدىكى قورساق پەردىسى ھاسىل قىلغان ئەڭ تۆۋەن ئويمانلىق. بۇ جاي داس بوشلۇقىدىكى سۇيۇقلۇق ياكى يىرىڭنىڭ ئەڭ ئاسان يىغىلىدىغان ئورنى ھېسابلىنىدۇ.
- تۈز ئۈچەي (Rectum, 直肠): چوڭ ئۈچەينىڭ ئەڭ ئاخىرقى قىسمى. ئۇ تەرەتنى ۋاقىتلىق ساقلاش ۋە سىرتقا چىقىرىش فۇنكسىيەسىنى ئۆتەيدۇ.
- دوۋسۇن سۆڭەك بىرلەشمىسى (Pubic Symphysis, 耻骨联合): ئىككى تەرەپتىكى دوۋسۇن سۆڭىكىنىڭ ئالدىدا كېكىردەك ئارقىلىق تۇتاشقان قىسمى. ئۇ داس سۆڭىكىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلايدۇ.
- دوۋساق (Urinary Bladder, 膀胱): داس بوشلۇقىنىڭ ئالدىنقى قىسمىغا، دوۋسۇن سۆڭىكىنىڭ كەينىگە جايلاشقان، سۈيدۈكنى ۋاقىتلىق ساقلايدىغان ئەزا.
- دوۋساق بالىياتقۇ ئويمىنى (Vesico-uterine Pouch, 膀胱子宫陷凹): بۇ دوۋساق بىلەن بالىياتقۇ ئارىسىدىكى قورساق پەردىسى ھاسىل قىلغان تېيىزراق ئويمانلىق.
- يانپاش ئۈچەي (Ileum, 回肠): كىچىك ئۈچەينىڭ ئەڭ ئاخىرقى قىسمى بولۇپ، چوڭ ئۈچەيگە تۇتىشىدۇ. ئۇ ئاساسلىقى B12 ۋىتامىنى ۋە ئۆت تۇزلىرىنى سۈمۈرۈش رولىنى ئوينايدۇ.
- چوڭ چاۋا (Greater Omentum, 大网膜): ئاشقازاننىڭ چوڭ ئەگمىسىدىن باشلىنىپ، ئۈچەيلەرنىڭ ئالدىدا فارتۇكقا ئوخشاش ساڭگىلاپ تۇرىدىغان چوڭ قورساق پەردىسى قатلىمى. ئۇ ياغ ساقلاش ۋە ئىممۇنىتېت فۇنكسىيەسىگە ئىگە.
- ئاچچىق ئۈچەي (Jejunum, 空肠): كىچىك ئۈچەينىڭ ئوتتۇرا قىسمى بولۇپ، ئوزۇقلۇق ماددىلارنى سۈمۈرۈشتىكى ئاساسلىق ئورۇن ھېسابلىنىدۇ.
- توغرا بوغماق ئۈچەي (Transverse Colon, 横结肠): چوڭ ئۈچەينىڭ قورساق بوشلۇقىنى توغرىسىغا كېسىپ ئۆتىدىغان قىسمى. ئۇ قورساق پەردىسى بىلەن تولۇق ئورالغان بولۇپ، ھەرىكەتچانلىقى چوڭ.
- تام تەرەپ قورساق پەردىسى (Parietal Peritoneum, 壁腹膜): قورساق بوشلۇقىنىڭ ئىچكى تېمىنى قاپلاپ تۇرىدىغان قورساق پەردىسى قەۋىتى. ئۇ ئاغرىققا سەزگۈر كېلىدۇ.
- ئەزا تەرەپ قورساق پەردىسى (Visceral Peritoneum, 脏腹膜): قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارنىڭ سىرتقى يۈزىنى بىۋاسىتە قاپلاپ تۇرىدىغان قورساق پەردىسى قەۋىتى. ئۇ سوزۇلۇشقا سەزگۈر كېلىدۇ.
- قورساق پەردە بوشلۇقى (Peritoneal Cavity, 腹膜腔): تام تەرەپ ۋە ئەزا تەرەپ قورساق پەردىسى ئارىسىدىكى يوشۇرۇن بوشلۇق. ئۇنىڭدا ئاز مىقداردىكى سۇيۇقلۇق بولۇپ، ئەزالارنىڭ ھەرىكىتىنى سىلىقلاشتۇرىدۇ.
- ئاشقازان (Stomach, 胃): ھەزىم قىلىش يولىنىڭ ئەڭ كەڭ قىسمى بولۇپ، قىزىلئۆڭگەچ بىلەن كىچىك ئۈچەي ئارىسىغا جايلاشقان. ئۇ يېمەكلىكنى ۋاقىتلىق ساقلاش، ئارىلاشتۇرۇش ۋە دەسلەپكى قەدەمدە ھەزىم قىلىش رولىنى ئوينايدۇ.
- جىگەر ئاشقازان تارىمۇش (Hepatogastric Ligament, 肝胃韧带): كىچىك چاۋىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، جىگەر بىلەن ئاشقازاننىڭ كىچىك ئەگمىسىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ.
- جىگەر (Liver, 肝): قورساق بوشلۇقىنىڭ ئوڭ يۇقىرى قىسمىغا جايلاشقان، بەدەندىكى ئەڭ چوڭ ھەزىم قىلىش بېزى. ئۇ مېتابولىزم، زەھەرنى پارچىلاش، ئۆت سۇيۇقلۇقى ئىشلەپچىقىرىش قاتارلىق كۆپ خىل فۇنكسىيەگە ئىگە.
ئومۇمىي خۇلاسە ۋە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى
ئاياللار قورساق بوشلۇقىنىڭ ئوتتۇرا كەسمە يۈزىنى چۈشىنىش، كۆپلىگەن كېسەللىكلەرگە دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم. قورساق پەردىسىنىڭ ئورۇنلىشىشى سەۋەبىدىن، قورساق بوشلۇقىدىكى يۇقۇملىنىش، راك ھۈجەيرىلىرى ياكى سۇيۇقلۇق مەلۇم يوللار بويىچە تارقىلىشى مۇمكىن.
بولۇپمۇ ئاياللاردا، داس بوشلۇقىدىكى ئىككى مۇھىم ئويمانلىقنىڭ كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى زور:
- تۈز ئۈچەي بالىياتقۇ ئويمىنى – دوگلاس ئويمىنى (Pouch of Douglas): بۇ ئاياللار قورساق پەردە بوشلۇقىدىكى ئەڭ تۆۋەن ئورۇن بولغاچقا، داس بوشلۇقى ياللۇغى، تۇخۇمدان خالتىلىق ئىششىقىنىڭ يېرىلىشى ياكى بالىياتقۇ سىرتىدا ھامىلىدار بولۇش قاتارلىق ئەھۋاللاردا، قان ياكى يىرىڭلىق سۇيۇقلۇق ئەڭ ئاۋۋال مۇشۇ جايغا يىغىلىدۇ. دوختۇرلار جىنسىي يول ياكى تۈز ئۈچەي ئارقىلىق بۇ جايدىن سۇيۇقلۇق ئېلىپ تەكشۈرۈش ئارقىلىق دىئاگنوز قويالايدۇ.
- دوۋساق بالىياتقۇ ئويمىنى: بۇ ئويمانلىقمۇ يۇقۇملىنىش ياكى سۇيۇقلۇقنىڭ يىغىلىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ، گەرچە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى ئالدىنقىسىدەك چوڭ بولمىسىمۇ.
بۇ ئاناتومىيىلىك مۇناسىۋەتلەرنى بىلىش تەسۋىر تېبابىتى (مەسىلەن، ئۇلترا ئاۋاز دولقۇنى، CT، MRI) نەتىجىلىرىنى تەھلىل قىلىشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. مەسىلەن، CT تەسۋىرىدە بىر ئەزادا ئىششىق كۆرۈلسە، ئۇنىڭ قوشنا ئەزالار ۋە قورساق پەردىسى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىگە ئاساسەن، ئىششىقنىڭ تارقىلىش دەرىجىسىگە ھۆكۈم قىلغىلى بولىدۇ.
ئوپېراتسىيە جەريانىدا، دوختۇرلار قورساق پەردىسىنىڭ قатلاملىرىنى ۋە بوشلۇقلىرىنى ئېنىق بىلىشى كېرەك. بۇ ئارقىلىق ئوپېراتسىيە رايونىنى توغرا تېپىش، مۇھىم قان تومۇر ۋە نېرۋىلارنىڭ زەخىملىنىشىدىن ساقلىنىش ۋە كېسەل توقۇلمىلارنى تولۇق تازىلاشقا كاپالەتلىك قىلغىلى بولىدۇ. شۇڭلاشقا، بۇ ئاساسىي ئاناتومىيىلىك بىلىم ھەر بىر تىببىي خادىم ئۈچۈن زۆرۈر ھېسابلىنىدۇ.
