قىزىل ئەجدىھا مېۋىسى (dragon fruit) ئۆزگىچە تەمى ۋە مول ئوزۇقلۇق قىممىتى بىلەن نۇرغۇن بالىلار ياقتۇرۇپ ئىستېمال قىلىدىغان مېۋىلەرنىڭ بىرى. ئەمما، بالىسىغا تۇنجى قېتىم بۇ مېۋىنى بېرىپ باققان نۇرغۇن ئاتا-ئانىلار كېيىنكى كۈنى بالىنىڭ تەرەت قاچىسىدىكى كۆرۈنۈشتىن چۆچۈپ كېتىشى مۇمكىن: بالىنىڭ چوڭ تەرىتى قىپقىزىل ياكى قېنىق ھال رەڭدە كېلىدۇ. بۇ ھەمىشە ئاتا-ئانىلارنى «بالام ئىچىدىن قان كەلدىمۇ؟» دېگەن سوئال بىلەن قاتتىق ئەندىشىگە سالىدۇ. خوش، بۇ ھەقىقەتەن ئەنسىرەيدىغان ئىشمۇ؟ بۇ ماقالىدە بىز بۇ ھادىسىنىڭ سەۋەبلىرىنى چوڭقۇرلاپ تەھلىل قىلىمىز ۋە قايسى ئەھۋالدا دوختۇرغا كۆرۈنۈش كېرەكلىكىنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ بېرىمىز.
قىزىل تەرەتنىڭ سەۋەبى: بېتالائىن (Betalain)
بالىلار قىزىل ئەجدىھا مېۋىسىنى يېگەندىن كېيىن چوڭ تەرىتىنىڭ قېنىق قىزىل ياكى ھال رەڭگە ئۆزگىرىشى پۈتۈنلەي نورمال، زىيانسىز فىزىئولوگىيىلىك ھادىسە. بۇنىڭ بىردىنبىر سەۋەبى، قىزىل ئەجدىھا مېۋىسىنىڭ تەركىبىدە ئىنتايىن مول بولغان كۈچلۈك تەبىئىي پىگمېنت — «بېتالائىن» (Betalain) ماددىسىدۇر.
بېتالائىن ئىنتايىن كۈچلۈك ئوكسىدلىنىشقا قارشى تۇرغۇچى بولۇپ، ئۇ قىزىلچا ۋە بەزى گۈللەرنىڭمۇ رەڭ مەنبەسى ھېسابلىنىدۇ. ئىنساننىڭ ئاشقازان-ئۈچەي سىستېمىسىدا بۇ خىل پىگمېنتنى تولۇق پارچىلايدىغان ۋە ھەزىم قىلىدىغان ئېنزىم (enzyme) مەۋجۇت ئەمەس. شۇڭلاشقا، بۇ پىگمېنت خۇددى بىر پارچە رەختتىن ئۆتىدىغان بوياقدەكلا ھەزىم قىلىش يوللىرىدىن ئۆتۈپ، ئاخىرىدا تەرەت بىلەن بىللە چىقىپ كېتىدۇ. بۇ جەرياندا ئۇ تەرەتنىڭ رەڭگىنى قىزىلغا ئۆزگەرتىۋېتىدۇ. يېيىلگەن مېۋىنىڭ مىقدارى ۋە بالىنىڭ مېتابولىزمىغا ئاساسەن، تەرەتنىڭ رەڭگى سۇس ھال رەڭدىن قېنىق قىزىلغىچە ئوخشىماسلىقى مۇمكىن. ھەتتا بەزىدە كىچىك تەرەتكىمۇ سەل ھال رەڭ تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن.
ئاتا-ئانىلار نېمىلەرگە دىققەت قىلىشى كېرەك؟
ئەجدىھا مېۋىسى يېيىش سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان تەرەت رەڭگىنىڭ ئۆزگىرىشى پۈتۈنلەي ۋاقىتلىق. ئادەتتە، بالا مېۋىنى يېيىشنى توختاتقاندىن كېيىن 24 سائەتتىن 48 سائەتكىچە، يەنى بىر ياكى ئىككى قېتىملىق چوڭ تەرەتتىن كېيىن، تەرەتنىڭ رەڭگى ئاستا-ئاستا ئەسلىگە كېلىدۇ. بۇ جەرياندا ئەڭ مۇھىم نۇقتا بالىنىڭ ئومۇمىي ئەھۋالىغا دىققەت قىلىش:
- باشقا ئالامەتلەر يوق: بالىدا قورساق ئاغرىش، ئىچى سۈرۈش، قۇسۇش، قىزىش، ئىشتىھاسىزلىق ياكى باشقا بىئاراملىق ئالامەتلىرى كۆرۈلمەسلىكى كېرەك. ئەگەر بالا خۇشال-خۇرام ئويناۋاتقان، نورمال تاماق يەۋاتقان بولسا، ئەنسىرەشنىڭ ھاجىتى يوق.
- سۇ تولۇقلاش: بالىغا يېتەرلىك سۇ ئىچۈرۈش پىگمېنتنىڭ بەدەندىن تېزرەك چىقىپ كېتىشىگە ياردەم بېرىدۇ.
قانداق ئەھۋالدا دوختۇرغا كۆرۈنۈش كېرەك؟
گەرچە ئەجدىھا مېۋىسى سەۋەبلىك تەرەتنىڭ قىزىرىشى زىيانسىز بولسىمۇ، ئەمما ھەقىقىي قانلىق تەرەت بەزى كېسەللىكلەرنىڭ مۇھىم ئالامىتى بولۇشى مۇمكىن. شۇڭا، تۆۋەندىكى ئەھۋاللار كۆرۈلسە، دەرھال دوختۇرغا كۆرۈنۈش كېرەك:
- مېۋە يېمىسىمۇ تەرەت قىزىل بولسا: ئەگەر بالىڭىز يېقىنقى بىر نەچچە كۈندە ئەجدىھا مېۋىسى ياكى قىزىلچا قاتارلىق قىزىل پىگمېنتلىق يېمەكلىكلەرنى يېمىگەن بولسىمۇ، تەرىتى قىزىل كەلسە.
- باشقا ئالامەتلەر قوشۇلۇپ كۆرۈلسە: قىزىل رەڭلىك تەرەت بىلەن بىللە قاتتىق قورساق ئاغرىش، توختىماي قۇسۇش، يۇقىرى قىزىش، سۇلۇق ئىچ سۈرۈش ياكى سۇسىزلىنىش (ئېغىز قۇرۇش، كۆز ياشسىز يىغلاش، كىچىك تەرەت مىقدارىنىڭ ئازىيىشى) ئالامەتلىرى كۆرۈلسە.
- تەرەتتىكى قاننىڭ شەكلى ئوخشىمىسا: ئەگەر تەرەتنىڭ رەڭگى پىگمېنتقا ئوخشاش تەكشى قىزىل بولماستىن، بەلكى تەرەتكە چاپلاشقان ئېنىق قىزىل قان ئىزلىرى، ياكى تەرەتنىڭ رەڭگى قەترانغا ئوخشاش قاپقارا بولسا (بۇ يۇقىرى ھەزىم قىلىش يوللىرىدا قاناش بارلىقىنىڭ بەلگىسى)، بۇ جىددىي ئەھۋال ھېسابلىنىدۇ.
- ئەھۋال داۋاملاشسا: بالا ئەجدىھا مېۋىسى يېيىشنى توختاتقاندىن كېيىن ئىككى كۈندىن ئارتۇق ۋاقىت ئۆتسە-بولسىمۇ تەرەتنىڭ رەڭگى نورمالغا قايتمىسا.
- بالىنىڭ روھىي ھالىتى ناچارلاشسا: بالا ئادەتتىكىدىن كۆپ ھارغىن، ماغدۇرسىز، رەڭگى تاتىرىپ كەتكەن ياكى توختىماي يىغلايدىغان بولۇپ قالسا.
خۇلاسە
ئاخىرىدا شۇنى تەكىتلەيمىزكى، بالىڭىز قىزىل ئەجدىھا مېۋىسى يېگەندىن كېيىن چوڭ تەرىتىنىڭ قېنىق قىزىل كېلىشى كۆپىنچە ئەھۋالدا بىر نورمال ھادىسە بولۇپ، بالىنىڭ بەدىنىگە ھېچقانداق زىيىنى يوق. بۇ پەقەت مېۋىنىڭ تەركىبىدىكى تەبىئىي پىگمېنتنىڭ بەدەندىن ئۆتۈپ چىقىپ كەتكەنلىكىنىڭ نەتىجىسى. ئاتا-ئانىلار خاتىرجەم بولۇپ، بالىنىڭ باشقا ئالامەتلىرى بار-يوقلۇقىنى كۆزىتىش.
ئەستە تۇتۇڭ، بالىنىڭ ئومۇمىي روھىي ھالىتى ۋە ئىشتىھاسى تەرەتنىڭ رەڭگىدىنمۇ مۇھىم كۆرسەتكۈچتۇر. ئەگەر گۇمانىڭىز بولسا ياكى يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان ئەنسىرەشلىك ئەھۋاللار كۆرۈلسە، ئەڭ قىسقا ۋاقىت ئىچىدە ئائىلە دوختۇرىڭىز ياكى بالىلار دوختۇرى بىلەن كۆرۈشۈپ بېقىڭ.
 ئۆزگىچە تەمى ۋە مول ئوزۇقلۇق قىممىتى بىلەن نۇرغۇن بالىلار ياقتۇرۇپ ئىستېمال قىلىدىغان مېۋىلەرنىڭ بىرى. ئەمما، بالىسىغا تۇنجى قېتىم بۇ مېۋىنى بېرىپ باققان نۇرغۇن ئاتا-ئانىلار كېيىنكى كۈنى بالىنىڭ تەرەت قاچىسىدىكى كۆرۈنۈشتىن چۆچۈپ كېتىشى مۇمكىن: بالىنىڭ چوڭ تەرىتى قىپقىزىل ياكى قېنىق ھال رەڭدە كېلىدۇ. بۇ ھەمىشە ئاتا-ئانىلارنى «بالام ئىچىدىن قان كەلدىمۇ؟» دېگەن سوئال بىلەن قاتتىق ئەندىشىگە سالىدۇ. خوش، بۇ ھەقىقەتەن ئەنسىرەيدىغان ئىشمۇ؟ بۇ ماقالىدە بىز بۇ ھادىسىنىڭ سەۋەبلىرىنى چوڭقۇرلاپ تەھلىل قىلىمىز ۋە قايسى ئەھۋالدا دوختۇرغا كۆرۈنۈش كېرەكلىكىنى ئايدىڭلاشتۇرۇپ بېرىمىز.){kind=link}