ئەرلەرنىڭ بويۇن قىسمىدىكى گەۋدىلىك «بۇغدىيەك» نۇرغۇن كىشىلەر قىزىقىدىغان بىر فىزىئولوگىيەلىك ئالاھىدىلىك. بەزىلەر بۇ ئورۇننى بۇغدىيىك مۇ دەپ ئاتايدۇ. ئۇ ئادەتتە ئەرلىك جىنسىيىتىنىڭ ۋە يىگىتلىك دەۋرىنىڭ مۇھىم بەلگىسى دەپ قارىلىدۇ. ئەمىسە، بۇغدىيەك زادى نېمە؟ ئۇ نېمە ئۈچۈن ئەرلەردە تېخىمۇ روشەن كۆرۈنىدۇ؟ ئۇنىڭ بىرەر رولى بارمۇ؟ بۇ ماقالىدە بۇ سوئاللارغا تەپسىلىي جاۋاب بېرىمىز.
بۇغدىيەك دېگەن نېمە؟
خەلق ئارىسىدا «بۇغدىيەك» (ئېنگىلىزچە: Adam’s apple ) دەپ ئاتالغان بۇ قۇرۇلما، ئەمەلىيەتتە ھەقىقىي قاتتىق سۆڭەك ئەمەس، بەلكى قالقانسىمان كۆمۈرچىكى (Thyroid Cartilage) دەپ ئاتىلىدىغان بىر كۆمۈرچەك توقۇلمىسىدۇر. كىكىردەك (Larynx) بىزنىڭ ئاۋاز چىقىرىش ئورگىنىمىز بولۇپ، ئاۋاز پەردىلىرىمىزنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. قالقانسىمان كۆمۈرچەك بولسا كىكىردەكنىڭ ئالدى تەرىپىدىكى قالقانسىمان قوغدىغۇچى ئورۇن. بەزىلەر بۇ كۆمۈرچەكنى يەنە كېكىردەك كۆمۈرچىكى دەپمۇ ئاتايدۇ.
قىزىقارلىق يېرى شۇكى، بۇ كۆمۈرچەك ئەمەلىيەتتە ئەرلەردىمۇ، ئاياللاردىمۇ بار. پەقەت چوڭ-كىچىكلىكى ۋە شەكلىدە پەرق بولىدۇ.
ئەرلەردە نېمە ئۈچۈن بۇغدىيەك تېخىمۇ چوڭ ۋە كۆرۈنەرلىك بولىدۇ؟
بۇنىڭ ئاساسلىق سەۋەبى يىگىتلىك دەۋرى ۋە ھورمونلارنىڭ تەسىرى بىلەن مۇناسىۋەتلىك.
1. يىگىتلىك دەۋرى ۋە تېستوستېرون ھورمونى
ئوغۇللار يىگىتلىك دەۋرىگە قەدەم قويغاندا (ئادەتتە 11-14 ياشلاردا)، ئۇلارنىڭ بەدىنىدە تېستوستېرون (Testosterone) دەپ ئاتىلىدىغان ئەرلىك ھورمونى كۆپلەپ ئاجرىلىپ چىقىشقا باشلايدۇ. بۇ ھورمون ئەرلەرگە خاس بولغان ئىككىلەمچى جىنسىي ئالاھىدىلىكلەرنى (مەسىلەن، ساقال-بۇرۇتنىڭ ئۆسۈشى، مۇسكۇللارنىڭ تەرەققىي قىلىشى، ئاۋازنىڭ توملىشىشى) شەكىللەندۈرىدۇ.
تېستوستېروننىڭ يەنە بىر مۇھىم رولى – كېكىردەك تېز تەرەققىي قىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈش. بۇ جەرياندا، قالقانسىمان كۆمۈرچىكىمۇ چوڭىيىپ، ئالدىغا قاراپ تېخىمۇ ئۆتكۈر بۇلۇڭ ھاسىل قىلىپ ئۆسۈپ چىقىدۇ. نەتىجىدە بويۇن قىسمىدا كۆزگە كۆرۈنەرلىك بىر بومپىيىش شەكىللىنىدۇ، مانا بۇ دەل بىز كۆرىدىغان «بۇغدىيەك» دۇر.
2. ئاۋازنىڭ ئۆزگىرىشى
كېكىردەكنىڭ چوڭىيىشى بىۋاسىتە ئاۋاز پەردىلىرى نىڭمۇ ئۇزىرىشى ۋە قېلىنلىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇ خۇددى گىتتارنىڭ تارلىرى قېلىنلاشقانسېرى ئاۋازىنىڭ تۆۋەنلەيدىغىنىغا ئوخشاش، ئوغۇللارنىڭ ئاۋازىنىڭ يۇقىرى ۋە يېقىملىق بولۇشتىن توم ۋە تۆۋەن ئەرلەرچە ئاۋازغا ئۆزگىرىشىگە سەۋەب بولىدۇ. شۇڭا، بۇغدىيەكنىڭ گەۋدىلىنىشى ئاۋازنىڭ ئۆزگىرىش جەريانى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك.
بۇغدىيەكنىڭ ئاساسلىق رولى نېمە؟
بۇغدىيەكنىڭ ئاساسلىق ۋە ئەڭ مۇھىم رولى – كېكىردەك ۋە ئۇنىڭ ئىچىدىكى نازۇك ئاۋاز پەردىلىرىنى تاشقى زەربىدىن قوغداشتۇر. ئۇ خۇددى بىر قالقانغا ئوخشاش، كېكىردەكنىڭ ئەڭ مۇھىم قىسمىنى بىخەتەر ساقلايدۇ. گەرچە ئۇ ئەرلىكنىڭ بەلگىسى دەپ قارالسىمۇ، ئۇنىڭ ئەسلىدىكى بىئولوگىيەلىك ۋەزىپىسى مۇداپىئەلىنىشتۇر.
ئاياللاردا بۇغدىيەك بارمۇ؟
يۇقىرىدا دېيىلگەندەك، ئاياللاردىمۇ كىكىردەك كۆمۈرچىكى بار. لېكىن، ئاياللارنىڭ بەدىنىدە تېستوستېرون مىقدارى ئىنتايىن تۆۋەن بولغاچقا، ئۇلارنىڭ كېكىردىكى يىگىتلىك دەۋرىدە ئەرلەرنىڭكىدەك زور دەرىجىدە تەرەققىي قىلمايدۇ. شۇ سەۋەبتىن، ئۇلارنىڭ قالقانسىمان كۆمۈرچىكى كىچىكرەك ھەم ئالدىغا ئۆتكۈر بۇلۇڭ ھاسىل قىلماي، تېخىمۇ كەڭ بۇلۇڭ بىلەن ئۆسىدۇ. نەتىجىدە، ئۇ تاشقى قىياپەتتە كۆرۈنەرلىك بولمايدۇ. ئاياللارنىڭ ئاۋازىنىڭ ئەرلەرگە قارىغاندا يۇقىرى ۋە يۇمران بولۇشىمۇ دەل مۇشۇ سەۋەبتىندۇر.
خۇلاسە
قىسقىسى، ئەرلەردىكى بۇغدىيەك بىر سىرلىق ياكى ئالاھىدە ئەزا ئەمەس، بەلكى:
- بۇغدىيەك قالقانسىمان كۆمۈرچىكى (كېكىردەك كۆمۈرچىكى) نىڭ گەۋدىلىنىپ قالغان قىسمى دەپ چۈشەنسىڭىز بولىدۇ.
- ئۇ يىگىتلىك دەۋرىدە تېستوستېرون ھورمونىنىڭ تەسىرىدە چوڭىيىپ، تېخىمۇ گەۋدىلىك بولىدۇ.
- ئۇنىڭ ئاساسلىق رولى ئاۋاز چىقىرىش ئورگانلىرىنى قوغداشتۇر.
- ئۇنىڭ تەرەققىي قىلىشى ئاۋازنىڭ توملىشىشى بىلەن بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك.
بۇغدىيەكنىڭ چوڭ-كىچىكلىكى ھەر بىر ئادەمدە ئوخشاش بولمايدۇ، بۇ پۈتۈنلەي ئىرسىيەت ۋە ھورمون سەۋىيەسىگە باغلىق بولۇپ، ساغلاملىق بىلەن بىۋاسىتە مۇناسىۋىتى يوق.
