داس سۆڭىكى ۋە داس بوغۇمىنىڭ رېنتگېن كۆرۈنۈشى

داس سۆڭىكى ۋە داس بوغۇمىنىڭ رېنتگېن ئاناتومىيىسى: قۇرۇلمىسى ۋە ئىقتىدارى

داس سۆڭىكى (Pelvis) ئىنسانلارنىڭ ئىسكىلىت سىستېمىسىدىكى مەركىزىي قۇرۇلما بولۇپ، ئۇ ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنى تۆۋەنكى مۈچىلەرگە تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان كۆۋرۈكلۈك رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ يەنە قورساق بوشلۇقىدىكى مۇھىم ئىچكى ئەزالارنى قوغداش، بەدەن ئېغىرلىقىنى يۆتكەش ۋە تىك تۇرۇش ھالىتىنى ساقلاش قاتارلىق ھاياتىي مۇھىم ۋەزىپىلەرنى ئۆتەيدۇ. داس بوغۇمى (Hip Joint) بولسا داس سۆڭىكى بىلەن يوتا سۆڭىكىنى تۇتاشتۇرىدىغان، بەدىنىمىزدىكى ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ مۇقىم بوغۇملارنىڭ بىرى بولۇپ، مېڭىش، يۈگۈرۈش، ئولتۇرۇش ۋە ئورنىدىن تۇرۇش قاتارلىق ھەرىكەتلەرنىڭ ئاساسى ھېسابلىنىدۇ.

رېنتگېن (X-ray) تەكشۈرۈشى داس ئىسكىلىت ۋە داس بوغۇمىغا مۇناسىۋەتلىك كېسەللىكلەرگە دىئاگنوز قويۇشتىكى ئاساسلىق ۋە ئەڭ كۆپ قوللىنىلىدىغان ۋاسىتىلەرنىڭ بىرى. ئۇنىڭ ياردىمىدە دوختۇرلار سۆڭەكنىڭ قۇرۇلمىسى، بوغۇم بوشلۇقىنىڭ ئەھۋالى، سۇنۇق، چىقىپ كېتىش، بوغۇم ياللۇغى ۋە باشقا ئۆزگىرىشلەرنى بىۋاسىتە كۆزىتەلەيدۇ. بۇ ماقالىدە، بىز داس سۆڭىكى ۋە داس بوغۇمىنىڭ رېنتگېنلىق رەسىمىدىكى ئاساسلىق ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىلارنى تەپسىلىي تونۇشتۇرۇش ئارقىلىق، بۇ مۇھىم رايوننىڭ تۈزۈلۈشى ۋە فۇنكسىيەسى ھەققىدىكى چۈشەنچىڭىزنى چوڭقۇرلاشتۇرىمىز.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

داس ۋە داس بوغۇمىنىڭ رېنتىگېنلىق رەسىمى (Pelvis and Hip Joint X-ray, 骨盆和髋关节x线像)
بۇ رەسىم داس ۋە داس بوغۇمىنىڭ ئالدى-كەينى يۆنىلىشتىكى (anteroposterior) رېنتگېن كۆرۈنۈشى بولۇپ، سۆڭەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىدە ئەڭ كۆپ ئىشلىتىلىدىغان دىئاگنوز قويۇش ئۇسۇلى ھېسابلىنىدۇ. ئۇ داس سۆڭىكىنىڭ پۈتۈنلۈكى، ئىككى تەرەپ داس بوغۇمىنىڭ ئوخشاشلىقى، بوغۇم بوشلۇقىنىڭ كەڭ-تارلىقى ۋە يوتا سۆڭىكىنىڭ يۇقىرىقى ئۇچىنىڭ ھالىتىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ. دوختۇرلار بۇ رەسىم ئارقىلىق سۇنۇق، بوغۇم ياللۇغى، يوتا سۆڭەك بېشى نېكرۆزى ۋە تۇغما داس بوغۇمىنىڭ ياخشى يېتىلمەسلىكى قاتارلىق كېسەللىكلەرگە دەسلەپكى قەدەمدە ھۆكۈم قىلالايدۇ. بۇ تەكشۈرۈش ئاددىي، تېز ۋە ئىقتىسادلىق بولۇشتەك ئالاھىدىلىكلەرگە ئىگە.

يانپاش سۆڭەك (Ilium, 髂骨)
يانپاش سۆڭىكى داسنى تەشكىل قىلىدىغان ئۈچ جۈپ سۆڭەكنىڭ ئىچىدىكى ئەڭ چوڭى ۋە ئەڭ ئۈستىگە جايلاشقان قىسمىدۇر. ئۇنىڭ كەڭ، يەلپۈگۈچسىمان شەكلى قورساق مۇسكۇللىرى ۋە دۈمبە مۇسكۇللىرىنىڭ تۇتىشىشى ئۈچۈن كەڭ يۈزلۈك بىلەن تەمىنلەيدۇ.

يوتا سۆڭەك بېشى (Femoral Head, 股骨头)
يوتا سۆڭەك بېشى يوتا سۆڭىكىنىڭ ئەڭ يۇقىرى قىسمىدىكى شار شەكىللىك قۇرۇلما بولۇپ، داس سۆڭىكىدىكى داس ئويمىنىغا كىرىپ داس بوغۇمىنى ھاسىل قىلىدۇ. ئۇنىڭ سىلىق كۆمۈرچەك يۈزى بوغۇمنىڭ راۋان ھەرىكەتلىنىشىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.

يوتا سۆڭەك بوينى (Femoral Neck, 股骨颈)
يوتا سۆڭەك بوينى يوتا سۆڭىكىنىڭ بېشىنى ئۇنىڭ تېنىگە تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان نېپىز ۋە تار قىسمىدۇر. بۇ قىسىم قۇرۇلمىسى بىر قەدەر ئاجىز بولغاچقا، يىقىلىپ چۈشكەندە، بولۇپمۇ ياشانغانلاردىكى سۆڭەك شالاڭلىشىشتا ئاسان سۇنىدىغان ئورۇن ھېسابلىنىدۇ.

يېپىق تۆشۈك (Obturator Foramen, 闭孔)
بۇ دوۋسۇن سۆڭىكى بىلەن ئولتۇرغۇچ سۆڭىكى ئارىسىدىكى چوڭ تۆشۈك بولۇپ، نېرۋا ۋە قان تومۇرلارنىڭ ئۆتۈشى ئۈچۈن يول بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ يېپىق پەردە بىلەن قاپلانغان بولۇپ، نۇرغۇن مۇسكۇللارنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى ھېسابلىنىدۇ.

ئولتۇرغۇچ سۆڭەك شېخى (Ischial Ramus, 坐骨支)
ئولتۇرغۇچ سۆڭىكى داس ئىسكىلىتنىڭ ئارقا-تۆۋەن قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ، ئۇنىڭ شېخى دوۋسۇن سۆڭىكىنىڭ تۆۋەنكى شېخى بىلەن بىرلىشىپ يېپىق تۆشۈكنىڭ تۆۋەنكى گىرۋىكىنى ھاسىل قىلىدۇ. ئولتۇرغاندا بەدەن ئېغىرلىقىنى كۆتۈرىدىغان ئاساسلىق قۇرۇلما مۇشۇ سۆڭەكنىڭ تۈگۈنىدۇر.

دوۋسۇن سۆڭەك ئۈستۈنكى شېخى (Superior Pubic Ramus, 耻骨上肢)
دوۋسۇن سۆڭىكى داس سۆڭىكىنىڭنىڭ ئالدىنقى-تۆۋەن قىسمىنى ھاسىل قىلىدۇ، ئۇنىڭ ئۈستۈنكى شېخى يانپاش سۆڭىكىگە تۇتىشىپ داس ئويمىنىنىڭ ئالدىنقى قىسمىنى قۇرايدۇ. ئىككى تەرەپتىكى دوۋسۇن سۆڭەكلىرى ئالدى تەرەپتە دوۋسۇن بىرىكمىسى ئارقىلىق تۇتىشىدۇ.

داس بوغۇمى (Hip Joint, 髋关节)
داس بوغۇمى يوتا سۆڭىكىنىڭ بېشى بىلەن داس سۆڭىكىدىكى داس ئويمىنىدىن تەركىب تاپقان شار-ئۇۋا شەكىللىك بوغۇم. ئۇ ئىنتايىن مۇقىم بولۇش بىلەن بىرگە، كۆپ يۆنىلىشتە ھەرىكەت قىلالايدىغان بولۇپ، ئىنسانلارنىڭ ھەرىكەتلىنىشىدە ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ.

توققۇز كۆز-يانپاش بوغۇمى (Sacroiliac Joint, 骶髂关节)
بۇ بوغۇم ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ ئەڭ ئاستىدىكى توققۇز كۆز سۆڭىكى بىلەن ئىككى تەرەپتىكى يانپاش سۆڭىكى ئارىسىدا ھاسىل بولغان بوغۇمدۇر. ئۇ گەۋدىنىڭ ئېغىرلىقىنى ئومۇرتقىدىن داس سۆڭىكىگە يۆتكەشتىكى مۇھىم تۈگۈن بولۇپ، ھەرىكەت دائىرىسى كىچىك، ئەمما ئىنتايىن مۇقىم بولىدۇ.

داس سۆڭىكى ۋە داس بوغۇمى رېنتگېن تەكشۈرۈشىنىڭ كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

داس سۆڭىكى ۋە داس بوغۇمىنىڭ رېنتگېنلىق رەسىمى سۆڭەك كېسەللىكلىرى، جىددىي قۇتقۇزۇش ۋە قېرىلار كېسەللىكلىرى بۆلۈملىرىدە كەم بولسا بولمايدىغان تەكشۈرۈش تۈرى. ئۇنىڭ كلىنىكىلىق قوللىنىلىشى ناھايىتى كەڭ بولۇپ، ئاساسلىقى زەخىملىنىش، بوغۇم كېسەللىكلىرى ۋە باشقا سۆڭەك كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇشقا ئىشلىتىلىدۇ. مەسىلەن، قاتناش ھادىسىسى، يىقىلىپ چۈشۈش قاتارلىق زەخىملىنىشلەردىن كېيىن، تاس سۆڭىكىنىڭ سۇنۇشى ياكى داس بوغۇمىنىڭ چىقىپ كېتىشىنى ئېنىقلاش ئۈچۈن دەرھال رېنتگېن تەكشۈرۈشى ئېلىپ بېرىلىدۇ.

ياشانغانلاردا يوتا سۆڭىكى بوينىنىڭ سۇنۇشى ئىنتايىن كۆپ ئۇچرايدىغان ۋە ئېغىر بولغان زەخىملىنىش بولۇپ، رېنتگېن رەسىمى بۇ خىل سۇنۇقنىڭ ئورنى، تىپى ۋە يۆتكىلىش دەرىجىسىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىپ، داۋالاش پىلانى تۈزۈشكە مۇھىم ئاساس بىلەن تەمىنلەيدۇ. بۇنىڭدىن سىرت، داس بوغۇمىنىڭ سۆڭەكلىك بوغۇم ياللۇغى (osteoarthritis) نىڭ دىئاگنوزىدىمۇ رېنتگېن ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ. رەسىمدە بوغۇم بوشلۇقىنىڭ تارىيىشى، بوغۇم گىرۋىكىدە سۆڭەك ئۆسۈكىنىڭ شەكىللىنىشى ۋە سۆڭەك بېشىنىڭ شەكلى ئۆزگىرىشى قاتارلىق ئالاھىدىلىكلەر كۆرۈلىدۇ.

رېنتگېن تەكشۈرۈشى يەنە بىر قىسىم يوشۇرۇن كېسەللىكلەرنىمۇ ئاشكارىلاپ بېرەلەيدۇ. مەسىلەن:

• يوتا سۆڭەك بېشى نېكروزى (Avascular Necrosis of Femoral Head): دەسلەپكى مەزگىلدە ئالامەتسىز بولۇشى مۇمكىن، ئەمما رېنتگېن رەسىمىدە سۆڭەك بېشىنىڭ زىچلىقىنىڭ ئۆزگىرىشى ۋە كىچىكلەپ كېتىشى كۆرۈنۈشى مۇمكىن.
• توققۇز كۆز-يانپاش بوغۇم ياللۇغى (Sacroiliitis): بۇ كېسەللىك بەل ئاغرىقىنىڭ مۇھىم سەۋەبلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، بولۇپمۇ ياللۇغلىنىشلىق رېماتىزىملىق كېسەللىكلەردە (مەسىلەن، ئانكىلوزان ئومۇرتقا ياللۇغى) كۆپ ئۇچرايدۇ. رېنتگېندە بوغۇم يۈزىنىڭ بۇلۇڭلاشقانلىقى ۋە بوغۇم بوشلۇقىنىڭ غەيرىي نورماللىقىنى كۆرگىلى بولىدۇ.
• تۇغما داس بوغۇمىنىڭ ياخشى يېتىلمەسلىكى (Developmental Dysplasia of the Hip, DDH): بوۋاقلار ۋە كىچىك بالىلاردا، رېنتگېن تەكشۈرۈشى داس ئويمىنىنىڭ تايىزلىقى ۋە يوتا سۆڭەك بېشىنىڭ نورمال ئورنىدا ئەمەسلىكىنى ئېنىقلاپ، بالدۇر دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشقا ياردەم بېرىدۇ.

خۇلاسىلىگەندە، داس سۆڭىكى ۋە داس بوغۇمىنىڭ رېنتگېن تەكشۈرۈشى كۆپ خىل كېسەللىكلەرگە دىئاگنوز قويۇش، داۋالاش ئۈنۈمىگە باھا بېرىش ۋە كېسەللىكنىڭ كېيىنكى ئەھۋالىنى مۆلچەرلەشتە ئالماشتۇرغۇسىز رول ئوينايدۇ. داس سۆڭىكى ۋە داس بوغۇمى رايونىدا ئۇزۇن مۇددەتلىك ئاغرىق ياكى ھەرىكىتى توسالغۇغا ئۇچراش ئەھۋاللىرى كۆرۈلگەندە، ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈپ، زۆرۈر تەكشۈرۈشلەرنى قىلدۇرۇش ئارقىلىق، كېسەللىكنىڭ بالدۇر ئالدىنى ئېلىش ۋە داۋالاش ئىنتايىن مۇھىم.