ھەر يىلى 25-ئاپرېل «دۇنيا بەزگەك كېسىلى كۈنى» بولۇپ، بۇ پۈتۈن دۇنيا مىقياسىدا بەزگەك كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، ئۇنى كونترول قىلىش ۋە تۈگىتىش ئۈچۈن قىلىنىۋاتقان تىرىشچانلىقلارنى خاتىرىلەيدىغان خەلقئارالىق كۈندۇر. بۇ خاتىرە كۈنى 2007-يىلى دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى (WHO) نىڭ دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى تەرىپىدىن قۇرۇلغان بولۇپ، ئەسلىدىكى «ئافرىقا بەزگەك كېسىلى كۈنى» نىڭ ئاساسىدا كېڭەيتىلگەن. ئۇنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى دۇنيا جامائەتچىلىكىگە بۇ قەدىمىي ۋە ئەجەللىك كېسەللىكنىڭ داۋاملىق ئېغىر تەھدىت ئىكەنلىكىنى ئەسكەرتىش، ھۆكۈمەتلەر، خۇسۇسىي ئورۇنلار ۋە شەخسلەرنى بەزگەككە قارشى تۇرۇش كۈرىشىگە مەبلەغ سېلىشقا ۋە سىياسىي ئىرادىنى كۈچەيتىشكە چاقىرىشتىن ئىبارەت.
دۇنيا بەزگەك كېسىلى كۈنى
World Malaria Day
世界疟疾日
بەزگەك كېسىلى ھەققىدە
بەزگەك كېسىلى (مالارىيە) پارازىت قۇرت تەرىپىدىن كېلىپ چىقىدىغان، يۇقۇملانغان چىشى ئانوفېلېس پاشىسىنىڭ چېقىشى ئارقىلىق ئىنسانلارغا تارقىلىدىغان ھاياتقا خەۋپ يەتكۈزىدىغان كېسەللىكتۇر. گەرچە ئۇنىڭ ئالدىنى ئالغىلى ۋە داۋالىغىلى بولسىمۇ، ئۇ يەنىلا دۇنيادىكى ئەڭ ئېغىر ئاممىۋى ساغلاملىق مەسىلىلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، ھەر يىلى يۈز مىڭلىغان كىشىنىڭ، بولۇپمۇ ئافرىقىدىكى بەش ياشتىن تۆۋەن بالىلار ۋە ھامىلىدار ئاياللارنىڭ جېنىغا زامىن بولماقتا.
بەزگەك كېسىلىنىڭ تىپىك ئالامەتلىرى قىزىش، تىترەش، باش ئاغرىش، مۇسكۇللار ئاغرىش، ھارغىنلىق، كۆڭلى ئېلىشىش ۋە قۇسۇشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئەگەر ۋاقتىدا داۋالانمىسا، ئېغىر دەرىجىدىكى بەزگەك چوڭ مېڭە بەزگىكى، ئېغىر دەرىجىدىكى قان ئازلىق ۋە كۆپ ئەزالارنىڭ ئىقتىدارىنىڭ ئاجىزلىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، ئۆلۈمگە سەۋەب بولۇشى مۇمكىن.
بەزگەكنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېسەللىك يۈكىنى ئازايتىشتىكى ئەڭ مۇھىم ھالقا. ئاساسلىق ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرى ھاشارات يوقىتىش دورىسى بىلەن بىر تەرەپ قىلىنغان پاشا تورى (ITNs) نى ئىشلىتىش، ئۆي ئىچىدە قالدۇق پۈركۈش (IRS) ۋە ھامىلىدار ئاياللار، بوۋاقلار ۋە بالىلار ئۈچۈن ئالدىنى ئېلىش خاراكتېرلىك دورا ئىشلىتىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ تەدبىرلەرنى ئومۇملاشتۇرۇشتا مەھەللىنىڭ ئاكتىپ ئىشتىراك قىلىشى ناھايىتى مۇھىم.
قانداق پائالىيەتلەر ئېلىپ بېرىلىۋاتىدۇ؟
دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى ھەر يىلى دۇنيا بەزگەك كېسىلى كۈنى ئۈچۈن بىر شۇئار ئوتتۇرىغا قويىدۇ. يېقىنقى يىللاردىكى شۇئارلار «نۆل بەزگەك نىشانىغا يېتىش ئۈچۈن مەبلەغ سال، يېڭىلىق يارات، ئەمەلىيلەشتۈر» ۋە «تېخىمۇ باراۋەر دۇنيا ئۈچۈن بەزگەككە قارشى كۈرەشنى تېزلىتەيلى» قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالدى. بۇلار بەزگەككە قارشى تۇرۇشتا يېڭىلىق يارىتىش، مەبلەغ سېلىش ۋە بارلىق تەدبىرلەرنى چېتىدىكى ۋە ئاجىز ئاممىغا يەتكۈزۈشنىڭ مۇھىملىقىنى تەكىتلەيدۇ.
يېقىنقى يىگىرمە يىلدا دۇنيا مىقياسىدا بەزگەك كېسىلىنى كونترول قىلىشتا كۆرۈنەرلىك ئىلگىرىلەشلەر قولغا كەلتۈرۈلدى. نۇرغۇن دۆلەتلەر بەزگەكنى تۈگىتىش نىشانىغا يېقىنلاشتى. ئەمما، دورىغا ۋە ھاشارات يوقىتىش دورىسىغا بولغان چىدامچانلىق، مەبلەغ يېتىشمەسلىك ۋە سەھىيە سىستېمىسىنىڭ ئاجىزلىقى قاتارلىق خىرىسلار يەنىلا مەۋجۇت.
يېقىنقى يىللاردىكى ئەڭ ئىلھاملاندۇرىدىغان يېڭىلىقلارنىڭ بىرى بەزگەك ۋاكسىنىسىنىڭ بارلىققا كېلىشىدۇر. دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى RTS,S/AS01 ۋە R21/Matrix-M قاتارلىق ۋاكسىنىلارنى تەۋسىيە قىلدى. بۇ ۋاكسىنىلار، بولۇپمۇ ئافرىقىدىكى كىچىك بالىلار ئارىسىدىكى ئېغىر بەزگەك ۋە ئۆلۈش نىسبىتىنى كۆرۈنەرلىك دەرىجىدە تۆۋەنلىتىدىغان تارىخىي بۆسۈش ھېسابلىنىدۇ. ئۇ پاشا تورى قاتارلىق باشقا ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرى بىلەن بىرلىشىپ ئىشلىتىلگەندە، نۇرغۇن بالىنىڭ ھاياتىنى قۇتقۇزۇش ئىمكانىيىتىگە ئىگە.
بەزگەك كېسىلىنى تۈگىتىش پۈتۈن ئىنسانىيەتنىڭ ئورتاق ئارزۇسى. بۇ نىشانغا يېتىش ئۈچۈن سىجىل سىياسىي ئىرادە، يېتەرلىك مەبلەغ، كۈچلۈك ھەمكارلىق ۋە ھەر بىر شەخسنىڭ ئاكتىپ قاتنىشىشىغا موھتاج. دۇنيا بەزگەك كېسىلى كۈنى بىزگە بۇ كۈرەشنىڭ مۇھىملىقىنى يەنە بىر قېتىم ئەسلىتىپ، ھەممىمىزنى بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىشقا ئۈندەيدۇ.
تېخىمۇ كۆپ تىببىي ساغلاملىق خاتىرە كۈنلىرى ۋە بايراملارنى چۈشەنمەكچى بولسىڭىز، تۆۋەندىكى ئادرىسنى زىيارەت قىلىڭ:
دۇنيا ساغلام كېسەل خاتىرە كۈنلىرى بايراملار تىزىملىكى
https://dohturlar.com/dunya-saghlam-kesel-xatire-kunliri-tizimliki
 نىڭ دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى تەرىپىدىن قۇرۇلغان بولۇپ، ئەسلىدىكى «ئافرىقا بەزگەك كېسىلى كۈنى» نىڭ ئاساسىدا كېڭەيتىلگەن. ئۇنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى دۇنيا جامائەتچىلىكىگە بۇ قەدىمىي ۋە ئەجەللىك كېسەللىكنىڭ داۋاملىق ئېغىر تەھدىت ئىكەنلىكىنى ئەسكەرتىش، ھۆكۈمەتلەر، خۇسۇسىي ئورۇنلار ۋە شەخسلەرنى بەزگەككە قارشى تۇرۇش كۈرىشىگە مەبلەغ سېلىشقا ۋە سىياسىي ئىرادىنى كۈچەيتىشكە چاقىرىشتىن ئىبارەت.){kind=link}