ھەر يىلى 18-ماي «دۇنيا ئەيدىز (AIDS) ۋاكسىنىسىدىن خەۋەردار بولۇش كۈنى» بولۇپ، بۇ كۈن يەنە «HIV ۋاكسىنىسىدىن خەۋەردار بولۇش كۈنى» دەپمۇ ئاتىلىدۇ. بۇ خاتىرە كۈنى 1998-يىلى 18-ماي تۇنجى قېتىم خاتىرىلەنگەن بولۇپ، ئۇ 1997-يىلى ئەينى ۋاقىتتىكى ئامېرىكا پىرېزىدېنتى بىل كلىنتوننىڭ مورگان شىتاتلىق ئۇنىۋېرسىتېتىدا قىلغان بىر قېتىملىق نۇتقىدىن كېلىپ چىققان. كلىنتون ئۆز نۇتقىدا پەن-تېخنىكىنىڭ كۈچىگە تايىنىپ، كەلگۈسى ئون يىل ئىچىدە ئەيدىز ۋاكسىنىسىنى ياساپ چىقىشتەك ئۇلۇغۋار نىشاننى ئوتتۇرىغا قويغان. بۇ كۈننى تەسىس قىلىشنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى ئەيدىز ۋاكسىنىسى تەتقىقاتىغا ئۆزىنى بېغىشلىغان مىڭلىغان ئالىملار، سەھىيە خادىملىرى، مەھەللە ئەزالىرى ۋە پىدائىيلارنىڭ جاپالىق تىرىشچانلىقىنى ئېتىراپ قىلىش، شۇنداقلا بىخەتەر ۋە ئۈنۈملۈك ئەيدىز ۋاكسىنىسىغا بولغان جىددىي ئېھتىياج ۋە ئۇنىڭ مۇھىملىقى ھەققىدىكى ئاڭنى يۇقىرى كۆتۈرۈشتىن ئىبارەت.
دۇنيا ئەيدىز ۋاكسىنىسىدىن خەۋەردار بولۇش كۈنى
World AIDS Vaccine Awareness Day
世界艾滋病疫苗意识日
ئەيدىز ۋاكسىنىسى ھەققىدە
ئەيدىز ۋاكسىنىسىنى تەتقىق قىلىپ ياساپ چىقىش ئىنسانىيەتنىڭ ئەيدىز ۋىرۇسى (HIV) غا قارشى تۇرۇش كۈرىشىدىكى ئەڭ ئاخىرقى ۋە ئەڭ مۇھىم نىشانى ھېسابلىنىدۇ. گەرچە ھازىرقى زامان ئانتىرېتروۋىرۇسلۇق داۋالاش (ART) ئۇسۇللىرى HIV يۇقۇمىنى ئۈنۈملۈك كونترول قىلىپ، بىمارلارنىڭ ھاياتىنى ئۇزارتىپ، تۇرمۇش سۈپىتىنى يۇقىرى كۆتۈرەلەيدىغان بولسىمۇ، ئۇ كېسەللىكنى پۈتۈنلەي ساقايتىدىغان چارە ئەمەس. بىمارلار ئۆمۈر بويى دورا يېيىشكە مەجبۇر بولىدۇ. شۇڭا، بىر قېتىم ئەملەش ئارقىلىق يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئالالايدىغان ۋاكسىنا – ئەيدىز يۇقۇمىنى تۈپتىن تۈگىتىشنىڭ ئەڭ ئۈمىدلىك يولىدۇر.
ئەمما، HIV ۋاكسىنىسىنى تەتقىق قىلىش ئىنتايىن مۇرەككەپ ۋە خىرىسقا تولغان بىر جەريان. بۇنىڭ سەۋەبى، HIV ۋىرۇسى ئىنتايىن تېز سۈرئەتتە ئۆزگىرىپ تۇرىدۇ، ئۇ ئىنساننىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىغا بىۋاسىتە ھۇجۇم قىلىپ، ئۇنى ۋەيران قىلىدۇ ھەمدە ئادەم بەدىنىدىكى ھۈجەيرىلەرگە يوشۇرۇنۇۋېلىپ، ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنىڭ ھۇجۇمىدىن ئاسانلا قېچىپ قۇتۇلالايدۇ. بۇ ئالاھىدىلىكلەر ئۈنۈملۈك ۋاكسىنا ياساشقا زور قىيىنچىلىق ئېلىپ كەلدى.
بۇ خاتىرە كۈنى ۋاكسىنا تەتقىقاتىدىكى ئەڭ مۇھىم تۆھپىكارلارنىڭ بىرى بولغان پىدائىيلارغا ئالاھىدە ھۆرمەت بىلدۈرىدۇ. ۋاكسىنا تەتقىقاتىدىكى ھەر بىر قەدەم ئىلگىرىلەش كلىنىكىلىق سىناقلارغا قەيسەرلىك بىلەن قاتناشقان مىڭلىغان پىدائىيلارنىڭ تۆھپىسىدىن ئايرىلالمايدۇ. ئۇلار ئۆز سالامەتلىكىنى خەتەرگە تەۋەككۈل قىلىپ، يېڭى ۋاكسىنا نامزاتلىرىنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە ئۈنۈمىنى سىناشقا ياردەم بېرىدۇ. ئۇلارنىڭ بۇ پىداكارلىق روھى بولمىسا، ۋاكسىنا تەتقىقاتى بىر قەدەممۇ ئالغا ئىلگىرىلىيەلمەيتتى.
دۇنيا ئەيدىز ۋاكسىنىسىدىن خەۋەردار بولۇش كۈنى 1-دېكابىردىكى دۇنيا ئەيدىز كۈنىدىن پەرىقلىنىدۇ. دۇنيا ئەيدىز كۈنى تېخىمۇ كەڭ دائىرىدە ئەيدىزگە بولغان تونۇشنى ئۆستۈرۈش، HIV بىلەن يۇقۇملانغانلارنى قوللاش ۋە كەمسىتىشنى تۈگىتىش، شۇنداقلا ئەيدىز سەۋەبىدىن قازا قىلغانلارنى خاتىرىلەشنى مەقسەت قىلىدۇ. 18-مايدىكى بۇ كۈن بولسا، مەخسۇس ۋاكسىنا ئارقىلىق كېسەللىكنىڭ «ئالدىنى ئېلىش» قا مەركەزلەشكەن بولۇپ، ئىلىم-پەن تەتقىقاتىنىڭ مۇھىملىقىنى تەكىتلەيدۇ.
قىيىنچىلىق ۋە خىرىسلارغا قارىماي، ئۆتكەن نەچچە ئون يىلدا HIV ۋاكسىنا تەتقىقاتىدا كۆرۈنەرلىك ئىلگىرىلەشلەر قولغا كەلتۈرۈلدى. ئالىملار ھازىر HIV ۋىرۇسىنى ۋە ئۇنىڭ ئىنسانلارنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسى بىلەن قانداق تەسىرلىشىدىغانلىقىنى ئىلگىرىكىگە قارىغاندا كۆپ چوڭقۇر چۈشىنىدۇ. بولۇپمۇ يېقىنقى يىللاردا، COVID-19 دەۋرىدە داڭق چىقارغان mRNA ۋاكسىنا تېخنىكىسى قاتارلىق يېڭى تېخنىكىلار HIV تەتقىقاتىغىمۇ قوللىنىلىشقا باشلىدى، بۇ يېڭى ئۈمىدلەرنى ئېلىپ كەلمەكتە.
بۇ كۈن بىزگە ئەيدىز ۋاكسىنىسىنى تەتقىق قىلىش بىر دۆلەت ياكى بىر تەجرىبىخانىنىڭ ئىشى ئەمەس، بەلكى پۈتۈن دۇنيانىڭ ئورتاق تىرىشچانلىقىغا موھتاج ئىكەنلىكىنى ئەسكەرتىدۇ. ھۆكۈمەتلەر، ئالىملار، دورا شىركەتلىرى ۋە ئامما بىرلىكتە ھەمكارلاشقاندىلا، ئاندىن بۇ قىيىن ئۆتكەلگە ھۇجۇم قىلغىلى بولىدۇ.
ھەر بىر ئادەم بۇ ئىشقا ئۆز ھەسسىسىنى قوشالايدۇ. مەسىلەن، ئىلىم-پەن تەتقىقاتىنى قوللاش، ئەيدىز ھەققىدە توغرا بىلىملەرنى ئۆگىنىش ۋە باشقىلارغا تارقىتىش ئارقىلىق كەمسىتىشنى ئازايتىش، ھەمدە ھۆكۈمەتلەرنى ۋاكسىنا تەتقىقاتىغا داۋاملىق مەبلەغ سېلىشقا چاقىرىش قاتارلىقلار.
دۇنيا ئەيدىز ۋاكسىنىسىدىن خەۋەردار بولۇش كۈنى بىر ئۈمىد، قەيسەرلىك ۋە ئىتتىپاقلىقنىڭ سىمۋولىدۇر. ئۇ بىزگە ئىنسانىيەتنىڭ ئورتاق ئەقىل-پاراسىتى ۋە تىرىشچانلىقى ئارقىلىق ئەيدىز يۇقۇمىنى ئاخىرلاشتۇرىدىغان كۈننىڭ يېقىن ئىكەنلىكىگە بولغان ئىشەنچنى ئاتا قىلىدۇ.
تېخىمۇ كۆپ تىببىي ساغلاملىق خاتىرە كۈنلىرى ۋە بايراملارنى چۈشەنمەكچى بولسىڭىز، تۆۋەندىكى ئادرىسنى زىيارەت قىلىڭ:
دۇنيا ساغلام كېسەل خاتىرە كۈنلىرى بايراملار تىزىملىكى
https://dohturlar.com/dunya-saghlam-kesel-xatire-kunliri-tizimliki
 ۋاكسىنىسىدىن خەۋەردار بولۇش كۈنى» بولۇپ، بۇ كۈن يەنە «HIV ۋاكسىنىسىدىن خەۋەردار بولۇش كۈنى» دەپمۇ ئاتىلىدۇ. بۇ خاتىرە كۈنى 1998-يىلى 18-ماي تۇنجى قېتىم خاتىرىلەنگەن بولۇپ، ئۇ 1997-يىلى ئەينى ۋاقىتتىكى ئامېرىكا پىرېزىدېنتى بىل كلىنتوننىڭ مورگان شىتاتلىق ئۇنىۋېرسىتېتىدا قىلغان بىر قېتىملىق نۇتقىدىن كېلىپ چىققان. كلىنتون ئۆز نۇتقىدا پەن-تېخنىكىنىڭ كۈچىگە تايىنىپ، كەلگۈسى ئون يىل ئىچىدە ئەيدىز ۋاكسىنىسىنى ياساپ چىقىشتەك ئۇلۇغۋار نىشاننى ئوتتۇرىغا قويغان. بۇ كۈننى تەسىس قىلىشنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى ئەيدىز ۋاكسىنىسى تەتقىقاتىغا ئۆزىنى بېغىشلىغان مىڭلىغان ئالىملار، سەھىيە خادىملىرى، مەھەللە ئەزالىرى ۋە پىدائىيلارنىڭ جاپالىق تىرىشچانلىقىنى ئېتىراپ قىلىش، شۇنداقلا بىخەتەر ۋە ئۈنۈملۈك ئەيدىز ۋاكسىنىسىغا بولغان جىددىي ئېھتىياج ۋە ئۇنىڭ مۇھىملىقى ھەققىدىكى ئاڭنى يۇقىرى كۆتۈرۈشتىن ئىبارەت.){kind=link}